Poelvoordemolen

De Poelvoordemolen was een houten korenwindmolen op de hoek van de Schuiferskapellestraat en de Ruiseledesteenweg, aan de oude heerweg van Tielt naar Brugge.

Na de slag van Westrozebeke, in 1383, werd de molen samen met de andere goederen van Olivier van Poelvoorde aangeslagen door Lodewijk van Male, graaf van Vlaanderen. De heer van Poelvoorde had namelijk de zijde gekozen van de verslagen Gentenaars onder aanvoering van Filips van Artevelde

De heer van Poelvoorde, Pieter Bladelin, geraakte verwikkeld in de Gentse opstand van 1452. Hij was immers hofmeester van de hertog Filips de Goede, die nieuwe belastingen op het zout had gelegd. De Gentse Brede Raad weigerde te betalen en het verzet ontaardde weldra in rebellie, gevolgd door plundering. De Gentenaren kwamen op 1 mei 1452 voor de poorten van Brugge om de Bruggelingen op hun kant te trekken en hen ook in opstand te jagen tegen hun hertog. Pieter Bladelin en Lodewijk van Gruuthuise lieten hen echter de stad niet binnen. Hierover kwaad trokken de Gentenaars langs de Moerbrugge naar Wingene, waar ze het kasteel van Bladelin plunderden en verbrandden.

De molen werd heropgebouwd. Uit een rekening: "De kinders Oliviers Van Poelvorde, VIII buunre leens lettel min of meer ... item I coren muelne item hier toebehoort de renten X lb. par. siaers...".In het "rapport ende denombremen" van 1502 wordt melding gemaakt van "een leengoed ghenaemdt 't Goed ende heerscepe te Poelvoorde, groot sijnde een ende tzestich bunderen neghenentwijntig roeden, onder landt, mersch, bosch, watre ende velt ... ende met eender wyndmeulne".

De staakmolen werd in 1582 tijdens de troebelen in brand gestoken. Rond 1600 werd hij herbouwd. Hij wordt o.m. weergegeven op het tiendenboek van het Sint-Amandsche uit 1639.

Eigenaars sinds 1834
-1834, eigenaar: Papeleu Louis, eigenaar te Gent
- later, eigenaar: Papeleu de Poelvoorde Benoit Jean Joseph Josse, eigenaar te Gent
- 04.04.1838, deling: Papeleu de Poelvoorde Mathilde Maria Theresia, echtgenote Speelman Jean, eigenares te Gent (notaris Bovijn)
- 30.04.1864, verkoop: Van Vlaenderen August, molenaar te Merendree (notaris Erard)
- 24.09.1864, erfenis: de erfgenamen (overlijden van August Van Vlaenderen)
- 06.05.1873, verkoop: Baele-Vandenberghe Leopold, molenaar te Wingene
- 29.04.1903, erfenis: de weduwe en de kinderen (overlijden van Leopold Baele)
- 22.01.1915, erfenis: de kinderen (overlijden van de weduwe van Leopold Baele).

Pachter-molenaar Leopold Baele kon in 1873 de molen en het molenhuis aankopen. Zijn zoon Jules, in de volksmond "Baaske Baele", zette het werk van zijn vader verder, als laatste windmolenaar van Wingene.

In 1900 viel de bliksem op de molen. De ergste schade was dat de staak of staander gespleten was. IJzeren banden hielpen niet: het hout was "verdonderd" en het bederf zat er in. Op zekere dag vernamen de Baeles dat in Quesnoy-sur-Deule nabij Rijsel een staakmolen afgebroken was en dat de staak nog gaaf was. Ze konden deze staander kopen, hoewel hij al besproken was voor de kerktoren van Wervik.  Jules Baele en Jan Coussens haalden de staak in 1903 met een koppel sterke paarden. Het was een heel werk om de verdonderde staak uit de molenkast te halen en de nieuwe in zijn plaats te steken. De kast werd op de vier hoeken opgeschoord, zowel onder- als bovenaan. Net die nacht brak er een hevig onweer los, maar de molenkast bleef overeind. Om de staak er in te schuiven moest de molenwal op een plaats verlaagd worden.

Tijdens de eerste wereldoorlog werd de molen beschoten. De granaten ontploften er vlak naast, maar de molen werd niet geraakt.

Jules Baele maalde nog met de windmolen tot in 1938. De bescherming als monument in 1942 kon het verval niet tegenhouden.

Op 14 mei 1947 vielt de molen uiteen. De instorting viel eigenlijk te verwachten. Hij helde verschrikkelijk.  Men had reeds enkele krakingen gehoord en vreesde de dag voordien het ongeluk. Men waakte tot middernacht. De molen viel echter om zes uur ’s morgens.  De droogte heeft wel wat geholpen.

Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS

Archieven
Bisschoppelijk Archief Brugge, Renteboek St.-Amandsche-Wingene", nr. C 119.
Rijksarchief Gent, Fonds d'Hane de Steenhuyse, nr. 47. Heerlijkheid Poelvoorde (Wingene), ca. 1640.

Gedrukte bronnen
Gazette van Gent, 6 november 1788 (verpachting)

Werken
Lieven Lams, Wingene, in F. Hollevoet, Als straten gaan ... praten, Tielt, 2005, p. 292.
Chr. Devyt, Onze windmolens in 1947", Biekorf, 1947.
Herman Holemans, West-Vlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 8. Gemeenten V-Z , Opwijk, Studiekring Ons Molenheem, 2005.
S. Gilté S. & S. Baert S. 2009: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Wingene, Deelgemeente Zwevezele, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen WVL43, 2009.
G Lams., De Heerlickeden van Wingene, Wingene, 1973 (uitgave in eigen beheer)
G. Lams, Van Wenghina tot Wingene. 847-1977, Wingene, 1977 (uitgave in eigen beheer)
G. Lams & A. Vandewiele, Een verleden voor mensen van heden. Wingene en Zwevezele door de jaren heen, Roeselare, 1990.
L. Lams, e.a., Fotoboek "Wingene, terug naar de 20ste eeuw", Ons Wingene, 2008.
J. Patteeuw, Feodaal overzicht van Wingene, in Ons Wingene, jaarboek 10 (deel 2), 2008, Wingene
J. Patteeuw, Het verval van de Wingense heerlijkheden, 1687-1727, in Ons Wingene, jaarboek 7 (2004), Wingene, 2005.
J. Patteeuw, Wingene in oude kaarten van 1600 tot 1800, in Ons Wingene, jaarboek 5 (2002), Wingene, 20
J. Patteeuw , Wingene tijdens de tweede helft van de 16de eeuw, in Ons Wingene, jaarboek 7 (2004), Wingene, 2005.
J. Patteeuw , De Heerlijkheid van Poelvoorde onder Wingene. Een heemkundige studie, Kortrijk, s.d.
O. Vanlaere, Wingene in oude prentkaarten, 1972.
Jules Fraeyman, Uit de geschiedenis van den Molen van Poelvoorde, in: Ons Wingene (Heemkundige kring van en voor Wingene-Zwevezele), nr. 12, 2009, p. 32-53.
Jo Patteeuw, De kroniek van de Poelvoordemolen, Ons Wingene, 12, 2009, p. 22-31.
Omer Vanlaere, Onze windmolens, De Roede van Tielt, 5(1974)1/2 blz. 63-67, 3 blz. 33-40; 6(1975)1 blz. 27-36.
Guido Lams, De acht windmolens van Wingene, Mededelingenblad Werkgroep West-Vlaamse molens, 18 (2002/2003), p. 195-198.
Patteeuw Jo, Molens te Wingene voor 1600, Ons Wingene, 11, 2008, 2, p. 74-62; 27, 2011, 2, p. 96-102.
Patteeuw Jo, De kroniek van de Poelvoordemolen, Ons Wingene, 12, 2009, p. 22-31.
Fraeyman Jules, Uit de geschiedenis van den Molen van Poelvoorde, Ons Wingene, 12, 2009, p. 32-53.
Edith Van Wuytwinkel & Marnik Braet, "Straten maken naam (71). Ruiselede - Daar bij die ... Meuleslag", Het Nieuwsblad, 13.07.2013.
Jules Fraeyman, "De molen van Poelvoorde en zijn zeven gematen. Een brokske Wingensche geschiedenis", Biekorf, jg. 49, 1948, nr. 1, p. 1-15; nr. 2, p. 37-42; nr. 3, p. 63-69; nr. 4, p. 91-94; nr. 5, p. 115-118, nr. 6, p. 133-138.
Herman Holemans, "De Poelvoordemolen te Wingene", Ons Molenheem (Kinrooi, Studiekring Ons Molenheem, 1998, nr. 1, januari-maart, p. 29-30.