Hertsberge (Oostkamp), Vlaanderen - West-Vlaanderen
- Naam
- Gentbruggemolen, Hertsbergemolen, Molen aan de Schare
- Ligging
- Proosdijstraat 33
8020 Hertsberge (Oostkamp)
noordzijde
nabij de Hazelaarstraat (zijweg van de Lodistraat)
nabij de grens met Ruddervoorde
kadasterperceel D104
Vlaanderen - West-Vlaanderen
- Gebouwd
- voor 1500 / 1628
- Verdwenen
- ca. 1580, oorlog / 1892 - 20 september, blikseminslag
- Type
- Staakmolen
- Functie
- Korenmolen
- Bescherming
- niet,
- Database nummer
- 3621
Karakteristiek
Beschrijving / geschiedenis
De Gentbruggemolen was gelegen aan de noordzijde van de Proosdijstraat, op een perceel tussen de nrs. 33 en 37, rechtover het huidige nummer 30. De molen was gelegen op het grondgebied van de heerlijkheid Gentbrugge bij "Hertsberge capelle". Hij bevond zich aan de noordzijde van de huidige Proosdijstraat, aan de Ringbeek en nabij de hoeve Van Poecke, Hazelaarstraat 2, een zijstraat van de Lodistraat.
Deze molen wordt al weergegeven op een miniatuur van circa 1500 (Rijksarchief Brugge). In 1628 deed jonkheer Anthonis van Coudenhove (Cauwenhove), heer van Uytberge, een aanvraag voor een octrooi voor de heroprichting van de molen die tijdens de troebelen werd vernield.
Op de ommeloper van Ruddervoorde van 1724-1729 en op het primitief kadasterplan (circa 1835) duidelijke weergave van de rosmolen aan de straatkant. Op de Atlas der Buurtwegen vinden we de aanduiding van de "Hertsberghe Molen",
De molen werd in 1726 gebruikt door molenaar Jacob Salens. In 1784, toen Jean-Charles Veranneman de Watervliet eigenaar was, was Jacobus Ignatius Kerckaert molenaar. Hij was getrouwd met Barbara De Vriese en bewerkte "3.0.27 roeden landt met eenen wintmeulen daerop staende zuidwest ende op de weg van de Schaerstraete naer Hertsberge". In 1815 werd de molen gepacht door François Meyns (°Klemskerke, 1787). Hij was getrouwd met Thérèse Wieland uit Waardamme (geboren in 1791). Ze hadden een knecht genaaamd Ampe.
Op de Atlas van Vandermaelen (1846-1854) vertrekt de Proosdijstraat van aan herberg "De Oude Schaer" (cf. Scharestraat) en loopt langs de "Hertsberghe Molen", de herberg "Den Boomgaard" en het "Kasteel van Hertsberge" (cf. nr. 38). Op historische kaarten tot het midden van de 19de eeuw vertoont de straat een significante bocht, ongeveer ter hoogte van de huidige Kraaiveldstraat. Op de kaart van het Militair Cartografisch Instituut (circa 1880) zijn verschillende grenspalen (borne) weergegeven o.m. de "11e Bne" ter hoogte van het kruispunt met de Lodistraat, de 12de aan de voormalige Sint-Jansdreef (cf. Lodistraat nr. 23), de 13de aan de Sterredreef en de 14de ter hoogte van "Hertsberghe Molen".
Opeenvolgende eigenaars sinds 1834:
- voor 1834, eigenaar: Anne-Félicité de Schietere Caprycke 1, eigenares te Gent (via haar moeder Maria-Elisabeth Veranneman)
- 18.04.1860, erfenis: Carolus de Croeser de Berges gehuwd met van Hoobrouck de Mooreghem, eigenaar te Brugge
- 21.01.1875, erfenis: de kinderen (overlijden van Carolus de Croeser de Berges)
- 02.10.1886, verkoop: van Outryve d'Ydewalle Emmanuel Hendrik Augustien, eigenaar te Brugge (notaris Fraeys - met rosmolen). In die periode was de kinderloze Edmond ("Mon") Aelgoet-Vandamme molenaar.
Op 22 september 1892 schreef schepen Henri Claeys in zijn dagboek dat de molen aan de Schaere was afgebrand. Volgens krantenberichten gebeurde op dinsdagavond 20 september 1892 een blikseminslag, waarbij de molen - die toen gebruikt werd door M. Slambrouck - afbrandde.
De puinen werden geruimd en de staakmolen werd niet heropgericht.
Het molenmateriaal werd verkocht aan Camiel Vandevannet (°Ruddevoorde 1903 - +1985). Hij was één van de drie broers uit een bakkerij langs de weg naar de Kortekeer. Zijn moeder was een zuster van Mon Aelgoet. Camiel had dus leren malen bij nonkel Mon. Camiel trouwde in 1939 met Irma Van Maele. De maalderij verhuisde naar de Scharestraat nr. 16 en werd aangedrueven door een gasmotor. Eén van de molenstenen bleef bij de familie Van Outryve d'Ydewalle. De maalderij die daar opgericht werd had een haverpletter, graankuiser en een builder voor tarwebloeM.
Na een defect aan de gasmotor werd een dieselmotor met gloeikop gekocht, die 'smorgens moest worden opgewarmd en in gang werd gegtrokken met twee vliegwielen. De motor werd afgekoeld met het water van twee grote citerns. Met deze motor werd elektriciteit gemaakt en water omhoog gestuwd voor de eerste waterleiding van de streek.
In 1968 nam zijn zoon Gerard Vandevannet de maalderi over (een hamermolen). De maalderij werd een loonmaalderij die ook meststoffen en veevoeders verkocht. Veel molenaars stapten op veevoeders over in deze periode. In 1978 werd de maalderij stilgelegd en werd het materiaal verkocht. Er was teveel concurrentie van rondrijdende (vliegende) maalderijen. Het gebouw van de maalderij (Scharestraat 15A) is thans ingericht als taverne-feestzaal "De Molenhoeve".
Literatuur
Kadasterarchief West-Vlaanderen te Brugge, 207: Mutatieschetsen, Oostkamp, 1894/6,
Kadasterarchief West-Vlaanderen te Brugge, 212: Kadastrale legger, Hertsberge.
Rijksarchief Brugge, Kaarten en plannen Mestdagh, nr. 1115: Uittreksel uit een kadastraal plan van eigendommen te Oostkamp (sectie D en E), eigendom van J.P.J. Veranneman, opgemaakt door beëdigd landmeter Gerbaulet, maart-april 1829.
Rijksarchief Brugge, Landmetersarchief Peper (16de - 18de eeuw), nr. 401: Ommeloper van de parochie Ruddervoorde, naar Cornelis Verhaeghe, J. Ghuuse, Simon Vandewalle, 1724-1729, 2e kohier, 24e begin.
Stadsarchief Brugge, Verzameling kaarten en plannen, nr. 61: Kaart van de grondbezittingen van de heer van Gentbrugge te Hertsberge, 18de eeuw.
Stadsarchief Brugge, Verzameling kaarten en plannen, nr. 63: Kaart van gronden te Hertsberge, ongedateerd.
Stadsarchief Brugge, Verzameling kaarten en plannen, nr. 76: Kaart van de bezittingen van de abdij van Cysoing te Oostkamp, Ruddervoorde en Wingene in gebruik door de proosdij van Hertsberge, door Jan Verhaeghe, beëdigd landmeter, 1718.
"Octrooien", Vlaamse Stam, 1985, p. 539.
G. Claeys, Kroniek van Oostkamp, Brugge, 1985, p. 365.
Het Weekblad van Maldeghem en Zeeuwsch-VlaanderenÂ, zondag 25 september 1892, jg. 2, nr. 39.
Paul Vandewalle, "De molens van Ruddervoorde", Ruddervoorde, Heemkundige Kring, 1994.
K. De Flou, Woordenboek der toponymie van westelijk Vlaanderen, Vlaamsch Artesië, het land van den Hoek, de graafschappen Guines en Boulogne, en een gedeelte van het graafschap Ponthieu, deel XI, 1930, Brugge, kolom 173.
A. Vanwalleghem m.m.v. S. Creyf, Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Oostkamp, Deel I: Deelgemeente Oostkamp, Deel II: Deelgemeenten Hertsberge, Ruddervoorde en Waardamme, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen WVL30, 2007.
Herman Holemans, Westvlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel III. Gemeenten H-J, Kinrooi, Studiekring Ons Molenheem, 1995.
P. Vandewalle, De molens van Ruddervoorde, Ruddervoorde, 1994, p. 33-39.
J. Vlamynck, Hertsberge, in Bos en Beverveld. Jaarboek 1985, nr. 18, p. 114-125.
Thomas Biebauw, "De geschiedenis van Hertsberge: zijn proosdij, heerlijkheden en de wijk Lodi", Oostkamp, Heemkundige Kring Oostkamp, 2012, p. 184-185.