De Hagenbroekmolen was een stenen koren- en oliewindmolen, type bergmolen, aan de noordzijde van de Amersveldestraat (nr. 8), in het gehucht Hagenbroek, op 2,7 kilometer ten noordwesten van de kerk van Hooglede. In het Ancien Regime behoorde de molen tot de heerlijkheid Hagenbroek. 

In 1782 vroeg Gustaaf (Leopold) Maes uit Esen een octrooi aan voor de oprichting van een graan- en oliewindmolen in de heerlijkheid Hagenbroek, niet ver van de herberg ""d'Haegenbrouck Linde". De omliggende molenaars (waaronder die van de Grijspeerdmolen in Gits en de Ondankmolen in Hooglede) verzetten zich tegen de oprichting, met als argumenten dat er in Hagenbroek te weinig inwoners waren en dat de andere molens er te dicht bij lagen. Gustaaf Maes liet de afstand tot de naburige molens opmeten door een gezworen landmeter. Opmerkelijk is dat deze afstand beduidend verder was dan deze opgegeven door de opposanten! Gustaaf Maes verzamelde ook handtekeningen van de inwoners van Hagenbroek die hem steunden. Maes haalde ook aan dat de wegen in en om Haegenbroek zeer slecht waren, zelfs de slechtste van gans Vlaanderen! Uiteindelijk verwierf hij na vier jaar het octrooi op 22 november 1786.

Al voor 1789 kwam de molen in handen van Michiel Eugenius Delaey, zoon van Pieter. De Ommeloper van Hagebroek, begonen in 1761, meldt in 1789 bij Michiel "de Laij" van "Een lijne lant ... van zuyd daer den nieuwen Steenen Meulen op gebouwt is".

Joannes Delaey-Proot (zoon van Michel Eugenius) erfde de molen en liet hem in juli 1814 openbaar verkopen. Er verscheen daartoe o.m. een advertentie in de "Gazette van Gend" van 21 juli 1814, waarin we o.m. lezen dat te koop werd gesteld: een stenen windmolen voor malen en stampen, gelegen dicht bij de herberg Haegenbroucklinde. gebruikt door de verkoper, Joannes de Laey ". Soenen uit Hooglede trad op als notaris.
Johannes Delaey-Proot verhuisde na 1818 naar Diksmuide, waar hij op 2 oktober 1823 in zijn molen aldaar (op "kasteelland") overleed.

We zien de molen aangeduid in de Atlas der Buurtwegen (1846) en op de kadastrale kaart van P.C. Popp met het ronde grondoppervlak van een stenen molen. Vreemd genoeg ontbreekt het molensymbool op de topografische kaart van Vandermaelen (ca. 1850).

Rond 1830 was Ambrosius Laleman (+1845) eigenaar-molenaar van de Hagebroekmolen. Zijn kinderen verkochten de molen in 1897 aan Emiel Vereecke (1864-1941), zijn vrouw Eulalie Meersseman (1865-1908) en consoorten (akte notaris Dierynck, 29.07.1897). Kort daarop werd Emiel Vereecke-Meersseman de enige eigenaar (delingsakte 09.08.1897, notaris Titeca).

De Hagenbroekmolen werd in 1898 onttakeld en in 1926 geheel gesloopt. De vroegere molensite is nog steeds in handen van de familie Vereecke ("Landbouwwerken Vereecke nv", gesticht door Robert Vereecke in 1960).

Lieven DENEWET & Piet DELAEY

Archieven
Algemeen Rijksarchief Brussel, Financiële Raad, nr. 1929 (oprichtingsoctrooi, 22.11.1786)
Rijksarchief Brugge, Ommeloper van Hagenbroek (1761 en later), f° 17-17v°, 21v°.
Gewestelijke directie van het kadaster te Brugge.

Uitgegeven bronnen
Gazette van Gend, nr. 273 van 21 juli 1814 (exemplaar in: Universiteitsbibliotheek Gent).
Atlas der Buurtwegen (1846)
Topografische kaart van Vandermaelen (ca. 1850)
Kadasterkaart van P.C. Popp (ca. 1860)

Werken
Lieven Denewet, Windmolens vroeger en nu. Hooglede-Gits, Hooglede, 1979.
Raf Deruyttere, "Boek Deruyttere 1496-2015", Kortemark, 2015 (over de famiile Deruyttere Barbara x Vereecke Bernard en de familie Laleman Ambrosius).
Herman Holemans, Westvlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel III. Gemeenten H-J, Kinrooi, Studiekring Ons Molenheem, 1995, p. 31.
Désiré De Laey, Geschiedkundige aanteekeningen over Hooghlede, Roeselare, J. De Meester- Roeselare, 1902.
Dirk Verhelst, Vleugels boven Hooglede-Gits 1914-1918, Koekelare, 2008.
Gazette van Gent, 27.06.1814 (verkoopsaankondiging).
Jozef Maes, "Rondom de oude molens van Hooglede", De Belgische Molenaar, 22.06.1976.

Mailberichten
Georges Souffreau, Woubrechtegem, 07.01.2012.
Els Vandierendonck, 18-19-20.02.2017.
Raf Deruyttere, Kortemark, 17.04.2017.

Websites
www. delaey.net/Molen_Hooglede.html
www.landbouwwerkenvereecke.be