De Dorpsmolen, tijdelijk Molen van Romeynen en laatst molen Deprez (naar de laatste molenaar) was een houten korenwindmolen op een heuveltje, aan de westzijde van Hansbekedorp naast de huidige woning met nr. 43, tegenover de Lindestraat, ten noorden van de dorpskom.

De staakmolen was eigendom van de opeenvolgende kasteelheren van Hansbeke. De vroegste vermedling dateert van 1491, met het toponiem"muelenstede". De molen zelf wordt vermeld in een denombrement van 14 mei 1552 door ridder Antheunis de Baenst, "kerclic man ende voocht van  Barbara de Waele, vrouwe van Axpoele, Hansbeke etc."

De inwoners van de heerlijkheid Hansbeke waren verplicht hun graan te laten malen op de heerlijke banmolen, op boete "van dry ponden parisis ende tgraen verbeurt".

In het landboek van 1700 staat bij het perceel nr. 211 van het beloop "Kercke en Voorde: den meulenbergh daer de wintmeulen en de rosmeulen op staet." Het is de eerste maal dat bij de heerlijke banmolen van Hansbeke ook een rosmolen vermeld staat. De houten rosmolen werd later vervangen door een vierzijdig bakstenen gebouw. De heren bezaten in de open ruimte noordwestelijk richting oud en nieuw kasteel, aanpalend aan het molenperceel, een "Waerhande". Dit was zijn jachtterrein, dat onmiddellijk bij het dorp aansloot.

Vanaf 1694 werd de Hansbeekse molen uitgebaat door de familie Braet. Pieter Braet was molenaar en baljuw (1718-1724) en de volgende molenaar Frans was baljuw tot 1788.

We zien hem aangeduid op:
- Ferrariskaart (ca. 1775) met het bruin symbool van een staakmolen
- Atlas der Buurtwegen (ca. 1844), met het grondvlak van een staakmolen op teerlingen
- Topografische kaart van Ph. Vandermaelen (ca. 1850)
- Kadastrale kaart van P.C. Popp (ca. 1855) met een tekeningetje van een staakmolen op teerlingzen.

De heer van Hansbeke verpachtte zijn maalrecht in erfelijke cijnspacht aan een molenaar voor een periode van 6, 9 of 27 jaar. De gekende molenaars op de Hansbeekse heerlijke banmolens zijn: Jan Steyaert (1575), Jooris van Aelst (1601), Joos De Suttere (1619), Jan De Clercq (1636-1660), Pieter De Clercq (1660-1693), Pieter Braet (1694-1724), Frans Braet (1724-1755), Pieter De Vogelaere (1756-1765), Joannes Van Overwaele (1766-1776), Jan-Baptiste Goethals (?-1809), Joannes-Frans De Weirdt (1809-1828), kinderen De Weirdt (tot 1895), Theophiel Van de Kerckhove (tot 1910).

Molenaar Joris van Aelst was in 1601-1602 betrokken in een proces (in eerste aanleg) voor de Raad van Vlaanderen te Gent, aangespannen tegen hem door Jan Hughes, baljuw van Oostwinkel, over zijn gevangenzetting. Van 1694 tot 1755 werd de Hansbeekse molen uitgebaat door de familie Braet.

Uit het proces-verbaal van afbakening van de gemeente Hansbeke in 1812:
"il y a dans la commune trois moulins à vent. S(ecti)on A n° 187, S(ecti)on A n° 314 et S(ecti)on E n° 236. Ils servent à moudre des grains. Les deux premiers sont situés très favorablement près du bourg. L'expert estime que par ce motif le produit brut de ces moulins doit être évalué à 390 francs, ce qui donne un produit net de 260.00. Le moulin section E est situé beaucoup moins avantageusement sur la limite de la commune et loin des habitants. Il estime qu'il ne peut être évalué à 280 francs en produit brut ce qui donne déductin faite d'un tiers 160 francs en produit net."

De molen werd in 1834 door de diensten van het Belgisch kadaster ondergebracht in klasse 1, met een kadastraal inkomen van 304 frank.

Opeenvolgende eigenaars sinds 1830:
- voor 1834, eigenaar: Van de Woestijne d'Hansbeke Jean Baptiste Joseph Ghislain, eigenaar te Gent
- 20.05.1858, erfenis: Borluut-Kervyn François Ghislain, eigenaar te Gent (overlijden van Jean Baptiste Van de Woestijne)
- 20.11.1881, erfenis: en de kinderen (overlijden van de vrouw Kervyn)
- 09.11.1883, erfenis: a) Charliers de Buisseret Louis Marie Joseph (voor 1/2), zonder beroep te Maisières en b) Borluut Lucia (voor 1/2), zonder beroep te Gent (overlijden van François Ghislain Borluut)
- 09.09.1884, deling: Borluut Lucia, zonder beroep te Gent (notaris Neve)

De Dorpsmolen was ook van belang voor de naamgeving van straten in de directe omgeving.
Rechtop de molen liep een smal, wat kronkelend straatje richting Doornbosstraat. De dorpsmolen gaf zijn naam ook aan de straat die van de Kippendonk (vlakbij huidig nummer 5) naar het dorp liep. Dit tracé is door de aanleg van de spoorweg en zijn langswegen minder herkenbaar. Het was wellicht een veel gebruikte verbinding, in de tijd dat mensen zich te voet of met paard en kar verplaatsten, naar de molen en tussen Hansbekedorp en Bellem. Zowel op de kaart van Joost de Deken senior uit 1700 als op de Poppkaart worden "Meulenstraetjen" en "Molenstraat" vermeld.

Het molenhuis stond tijdens de 17de en 18de eeuw op de westkant van de Doornbosstraat (landboek van 1744: perceel nr. 22 - 130r°) ten zuiden van het "meulenstuck" (perceel nr. 21 - 926r°). op het perceel dat nog steeds schuin doorgesneden wordt door een voetweg die uitmondt op de voetweg tussen Hansbekedorp nrs. 34 en 36. In de volksmond heette dit laatste straatje lange tijd "De Roo's straatje". In 1767 werd een nieuw molenaarshuis gebouwd ten zuiden vlakbij de molen (nu Hansbekedorp 43). De Lindestraat heette lange tijd "Meulendre(e)fken, maar op de Poppkaart staat "Scheurstraetje" vermeld.

Op zondagmorgen 13 augustus 1911, om 3 uur, werden de bewoners van de Vaartwijk gewekt door brandalarm. Men stelde vast dat de molen van Serafien De Pré in brand stond. Men vermoedde dat het vuur ontstaan was door de zonnehitte en door het heet draaien van de as op zaterdagnamiddag. Aan blussen viel niet te denken; de molen brandde geheel af. Alles werd vernield, behalve de machineketel, die gespaard bleef. De schade, door verzekering gedekt, werd op 10 à 15.000 frank geschat. Ook een grote hoeveelheid graan en meel gingen in de brand verloren. Er volgde geen heropbouw.

Naast de molen staat nog de molenaarswoning uit het derde kwart van de 18de eeuw. Het mooie gebouw zou opgebouwd zijn met stenen die o.m. gerecupeerd werden uit het afgebroken kasteel van Hansbeke. Het is opgenomen in de vastgestelde inventaris van het bouwkundig erfgoed.

Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS

Bouwkundige beschrijving van de molenaarswoning (Kathleen Lanclus - Agentschap Onroerend Erfgoed)
Bakstenen lijstgevel op gepikte plint, van zeven traveeën en één bouwlaag. Onder overkragend en nu mank zadeldak (Vlaamse pannen). Vijf licht getoogde vensters in vlakke, witgeschilderde rechthoekige omlijsting met oren. Deur in gelijkaardige bepleisterde omlijsting met bekronende oculus en linker ernaast gedichte deur. Geprofileerde bepleisterde kroonlijst als gevelbeëindiging. Rechter zijgevel afgewerkt met muurvlechtingen en sporen van de vroegere lagere bouw. Gelijkaardig zoldervenster. Zandstenen hoekketting tot op plinthoogte bewaard. Ten zuiden staat nog de dwarsschuur met stal onder zadeldak bedekt met pannen. In het dak verhoogde inrijpoort.

Archieven en landkaarten
- Rijksarchief Gent, Figuratieve kaart van Hansbeke, J. Dedeken, 1744.
- Rijksarchief Gent, 008 - Raad van Vlaanderen, nr. 9149 (proces in eerste aanleg), Jan Hughes, baljuw van Oostwinkel, contra Joris van Aelst, molenaar te Hansbeke: gevangenzetting. 1601-1602.
- Ferrariskaart (ca. 1775)
- Atlas der Buurtwegen (ca. 1844)
- Topografische kaart van Ph. Vandermaelen (ca. 1850)
- Kadastrale kaart van P.C. Popp (1864)

Gedrukte bronnen
- Het Weekblad voor Oost- en West-Vlaanderen en Zeeland, zondag 20 augustus 1911, jg. 21, nr. 34.
- De Volksstem, 19.08.1911, p. 3.

Werken
- A. Janssens, "De verdwenen Windmolens van Landegem en Hansbeke", in: Appeltjes van het Meetjesland, XI, 1960.
- André Bollaert & Jan Luyssaert, "Nevele in oude kaarten", Het Land van Nevele, XLIV, 2013, 4, p. 1-103 (30-31).
- L. Van Driessche, Geschiedenis der gemeente Hansbeke volgens Frans De Potter en Jan Broeckaert bewerkt en aangevuld door Leon Van Driessche,. s.l., 1952.
- Molens in het Land van Nevele, in: Het Land van Nevele, XXII, 1991, nr. 4, p. 343-355.
- Inventaris van de wind- en watermolens in de provincie Oost-Vlaanderen naar gegevens van het Archief van het Kadaster. Tweede aflevering. De arrondissementen Eeklo en Gent, in: Kultureel Jaarboek voor de provincie Oost-Vlaanderen, XV, 1961, 2 (Gent, 1962)
- Herman Holemans, Oostvlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 3. Gemeenten G-H-I, Rotem, Studiekring Ons Molenheem, 2000.
- Olivier Scheir, Stationsgebouw binnen paar jaar onder de sloophamer. 'Nog een keer voor het verdwijnt", Het Nieuwsblad, 11.09.2010.
- Kathleen Lanclus, Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Oost-Vlaanderen, Arrondissement Gent, Kanton Nevele, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 12N1, Brussel - Turnhout, 1999.
- Jan Luyssaert, "Meetjeslandse toponiemen tot 1600, deel Hansbeke", Stichting Achiel de Vos, 1995.
- Albert Martens, Hansbeke in 1700, uitgave Oud-Hansbeke, 2001.
- Albert Martens, Merkwaardige gebouwen in de Dorpsstraat van Hansbeke, uitgave Oud-Hansbeke, 2000.