Molenechos's Homepage Molenechos.org

Lommel, Vlaanderen - Limburg

Verdwenen molen

Karakteristiek

Naam
Lutlommelse molen
Ligging
Molenberg 25
3920 Lommel
Lutlommel
Vlaanderen - Limburg
Geo positie
51.232719, 5.331377 (Google Streetview)
Gebouwd
1304 / ca. 1588 / 1752
Verdwenen
1970, overgebracht naar Heusden (NL)
Type
Staakmolen
Functie
Korenmolen
Bescherming
niet,
Database nummer
3044
Ten Bruggencatenummer
02864  
© Prentkaart Nels. Verzameling Ons Molenheem

Beschrijving / geschiedenis

De oudste windmolen van Lommel stond op het Wijerken. Deze standaardmolen werd in 1304 door hertog Jan II van Brabant aan de abdij van Postel geschonken. Van dezelfde molen is nog sprake in 1331 en in 1339, waar hij uitdrukkelijk als "molendino venti de Lummel" vermeld wordt.

Rond 1588 verhuisde hij naar Lutlommel.

In 1618 vermeldt een cijnsboek van de abdij van Averbode "het godshuis van Postel, de plaats waar de molen op staat" en "Aert Margroezen de mulder".

Van de molen en bijhorende hoeve bleef een beschrijving bewaard uit 1662. In dat jaar werden ruim 100 objecten in de Meierij van 's-Hertogenbosch, waar Lommel toen ook bij hoorde, bezocht op een inspectietocht door een notaris (die lette op juridische zaken) en een ingenieur (die lette op de technische kant). Op die tocht kwamen ze 16 wind- en watermolens tegen, waaronder de Lutlommelse molen.

Van 1668 tot 1681 was Jan Jansen "mulder te Lommel". In 1726 werd de molenkap in een storm afgerukt en in 1728 volgde de aanbesteding van de herstelling. In 1752 gebeurde een heroprichting.

In 1773 verkocht de Nederlandse Staat molen en molenhuis als geconfisceerd geestelijk goed aan Cornelis Verhoeks, de enige eigenaar die tevens maalder was.

Tot in 1850 werd de molen, buiten de periode van Cornelis Verhoeks, steeds verpacht.

Lijst van de pachters van de Lutlommelse molen:

1618: Aert Margroezen
1666 en 1681-1687: weduwe Jan Janssen
1687-1690: Jansen en Hendrik van der Perren
1690: Peter Jansen
1698-1701: Peter van Herck
1701-1709: Mathijs van de Grent
1709-1721: de weduwe Van de Grent
1721: Dirk Poirters, geboren als Theodorus Poirters in Beek en Donk (NL), overleden in 1750.
1750 tot 1752: de weduwe van Dirk Poirters voltooide het pachtcontract;
het molenaarwerk werd in de praktijk toen uitgevoerd door zoon Joannes Poirters (Porters, soms Poorters, soms Perters), die vanaf 1753 in Tessenderlo werkte als molenaar.
De naam Poirters veranderde vanaf deze generatie systematisch naar Porters.
Het molenaarschap werd in deze familie aantoonbaar doorgegeven van vader op zoon van voor 1600 (regio Oisterwijk, NL).
1752-1758: Jan Heuvelmans
1758-1763: Jan Andries Heuvelmans
1763-1769: Dirk Heuvelmans
1770-1775: Nicolaas Cox
1775-1780: Cornelis Verhoeks
1780-1798: Hendrik Willekens
1798-1800: Jan Peter Willems en Jan Ooms
1800-1801: Francis Huygen
tot 1809: Peter Loos
vanaf 1809: Peter Struyf

Van voor 1844 tot in 1850 was Hildebrand Verhoeks de eigenaar. In 1850 verkocht hij zijn molen aan Jan Peeters, tot dan pachter van de molen. Na het overlijden van Jan, baatte zijn weduwe de molen uit tot in 1880. Dan kwam de molen door deling toe aan maalder Frans Peeters.
In 1883 vinden we als eigenaars Jozef Tournier-Mathijs, houtkoopman en Jaak Goossens, molenaar. Eerstgenoemde werd van 1891 tot 1900 de alleen-eigenaar.
Van 1900 tot 1940 had molenaar Paul Sevens-Tournier de molen in bezit; van 1940 tot 1944 zijn weduwe; van 1944 tot 1948 Jozef en Maria Sevens.
In 1968 erfden Nestor, Alida, Jan en Maria Sevens de molen.

Bij regentsbesluit van 31 december 1945 werd de molen beschermd als monument. Architect F.H. Janssen uit Overpelt stelde in 1953 restauratieplannen op, maar deze werden niet uigevoerd. De molen geraakte  in verval en had op het einde slechts één roede meer. Op 11 september 1967 werd de bescherming opgeheven (deklassering bij koninklijk besluit).

In 1970 werd de standaardmolen met gesloten voet afgebroken en in delen vervoerd naar Nederland. Hij werd in 1971 heropgericht door molenbouwer H. Beyk uit Afferden, in Heusden op het molenbastion aan de Wilhelminahaven. Daar draait hij nu nog regelmatig.

Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS

Literatuur

Archiefbronnen
Abdijarchief Postel, Capitularium Lommel, nr. 2 (vermeldingen uit 1304, 1331, 1339)

Literatuur
Bruno Indekeu, "Een veertiende-eeuwse molen te Lommel", in: Brabants Heem, jg. 31, 1979, p. 18-19.
S., "De oudste gekende windmolen te Lommel (1304)", Molenecho's, X, 1982, 3, p. 113.
H. Holemans & W. Smet, Limburgse windmolens in heden en verleden, Nieuwkerken, 1981.
B. Indekeu & F. Geerts, Hoelang zal de tol nog draaien? Mijmerend wandelen langs een 150-tal Lommelse ansichten uit het begin van deze eeuw, in Publikaties van de VZW 'Museum Kempenland' te Lommel, 3, Lommel, 1987.
B. Indekeu, R. Thirion & W. Thijs, Laat de wieken maar draaien, de molen maalt weer! Historiek en restauratie van de windmolen te Lommel-Kattenbos, in Publikaties van de VZW Museum Kempenland te Lommel, 4, Lommel, 1989.
R. Knapen & F.V. Smeulders (red.), Zo was... Lommel, Antwerpen, 1973.
V. Leysen & B. Indekeu, Van teutendorp tot bruisende stad. Lommel in de voorbije twee euwen (1800-2000), in Publicaties van de V.Z.W. Museum Kempenland te Lommel, 18, Lommel, 2001.
C. Thijs & C. Van Steen, Lommel. Proeve van een geschiedenis onzer gemeente, Lommel, 1941.
D. Pauwels, Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Limburg, Arrondissement Maaseik, Kanton Neerpelt, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 19N2, Brussel - Turnhout, 2005.
Mailbericht K.A.H.W. Leenders, 18.07.2014.
Mailbericht Johan Porters, 13.07.2015 (over de molenaarsfamilie Poirters, Porters).

Overige foto's

Lutlommelse molen, Lommel, Verzameling Ons Molenheem | Database Belgische molens
© Verzameling Ons Molenheem
Lutlommelse molen, Lommel, Prentkaart. Verzameling Ons Molenheem | Database Belgische molens
© Prentkaart. Verzameling Ons Molenheem
Lutlommelse molen, Lommel, Foto ca. 1970. Verzameling Ons Molenheem | Database Belgische molens
© Foto ca. 1970. Verzameling Ons Molenheem
Lutlommelse molen, Lommel, Verzameling Ons Molenheem | Database Belgische molens
© Verzameling Ons Molenheem