Naam
Tempelaremolen (naar de wijk de Tempelare
Vermeldingen: Templaet Molen (1850); Tempelaer Molen (1877); Tempelaer-Molen (1903); de Tempelaer-Molen (1909); de Tempelare-molen (1911); bij den Tempelaere Molen (1913); bij Tempelaeremolen (1921), Tempelaremolen (1925).

Type / technische kenmerken
Driezolder-staakmolen die zeer goed geleek op de Markeymolen van Pollinkhove (dezelfde molen-maker?). Zadeldak. Het stampkot bevond zich in de onderste zolder (trap zonder overloop). De eerste zolder was van een zware dubbele roostering voorzien. Dit was om de druk uitgeoefend door de stampers en de stamperpotten te kunnen weerstaan. Stalen geklinknagelde roeden (reeds vóór 1914).
Op het eind van zijn bestaan kon een locomobiel de molen in werking brengen. Aan de achter-aanweeg (= de zijgevel aan de rechterzijde van de trapkant) was een poulie waarop de riem vanaf de locomobiel kon aangedreven worden.

Functie
Opgericht als koren- en oliemolen, vanaf ca. 1900 enkel korenmolen.

Ligging
Tempelare 1, nu bewoond door Ivan Debaeke (Debaeke Voeders b.v.b.a), voorheen Paul Debaeke en Cecile Sampers. Kadasterperceel sectie D nr. 1134.

Oprichting
In de Franse tijd, tussen 1794 en 1810.

Eigenaars en molenaars
In 1815 was Jozef Buysschaert (°Ieper 1779), gehuwd te Reninge in 1813 met Barbara Cecilia Vandromme (°Oostvleteren 1778) de huurder-molenaar. Het molenperceel was eigendom van Pieter Josephus Beele, landbouwer te Hoogstade.
Op 17 juni 1826 nam Clemens-Antonius Verfaillie (Langemark 1794 - Reninge 1859), gehuwd met Julie Pelagie Vanwonterghem (Langemark 1803 - Reninge 1870) de molen in erfpacht. Hij kon de molen in 1849 aankopen. Clemens was de zoon van Antonius Verfaillie-De Bandt, molenaar op de Eeckhoutmolen te Langemark.
Diens broer, Petrus Jacobus Verfaillie-Boudry, draaide op de Zuid-molen te Lo. Clemens' broer Petrus Franciscus was molenaar op de Hoflandmolen te Reninge. Een andere broer, Engel Albertus, betrok de Kaats- of Verfaillies molen te Wulveringem.
Clemens werd opgevolgd door zijn twee zonen: Johannes Benedictus (°Reninge 1834), gehuwd in 1872 met molenaarsdochter Julie Ghyselen van de Verfaillies molen te Pervijze en Henricus Antonius (Reninge 1840 - Poperinge 1898), gehuwd met Zenobia Sophia Duron (Wulveringem 1851 - Poperinge 1898). De eerste zoon verwierf de Tempelaremolen in 1885.
Molenaar Jules Catteeuw-De Keyser zag kans de molen in 1896 te kopen. Gaston Haeghebaert-Six werd in 1909 de nieuwe bezitter en was de molenaar bij het uitbreken van de eerste wereldoorlog. Nog tijdens die oorlog, op 14 januari 1918, verwierf Henri Vandenberghe-Descamps de molen, maar hij overleed reeds een jaar later. Zijn weduwe en kinderen (waaronder Prosper) zouden de laatste eigenaars worden. Prosper Vandenberghe-Lootens hield Gerard Druant uit Poperinge als knecht. In 1931 week Prosper uit naar Normandië.
De grond bleef in het bezit van de landbouwersfamilie Beele uit Hoogstade: in 1871 de weduwe en kinderen van Josephus Augustinus Beele-Markey. Eén van de dochters Beele huwde met landbouwer Frederik Debruyne uit Oostvleteren. Notaris Florimond Deboo uit Oostvleteren kocht het perceel aan in 1878. Na zijn overlijden in 1882 kwam de grond toe aan zijn kinderen Remy (†1907) en Sidonie Deboo. Pas in 1921 werd de eenheid van eigendom hersteld, met de verkoop van de grond aan de weduwe van Henri Vandenberghe.

Feiten en gebeurtenissen
De kadasterdiensten rangschikten de molen in 1834 als windkoren- en oliemolen 2de klas en begrootten hem op 304 frank.

Verdwijning & nieuwe maalderij
De Tempelaremolen werd in 1925 te koop aangeboden. Weduwe H. Vandenberghe uit Reninge liet een advertentie plaatsen in het vakblad De Belgische Molenaar. Daarin werd melding gemaakt van een Grooten kloeken Windmolen, drie zolders en stalen kruis, draaiende werk in heel goede staart, om te verplaatsen. Voordeelige prijs. Er hapten echter geen kopers toe en de molen werd in 1929 gesloopt door molenmaker Henri Lejeune uit Westvleteren. Van het hout werden antieke meubels gemaakt!
Prosper Vandenberghe liet in 1921 een nieuwe woning met mechanische maalderij bouwen. Het herenhuis heeft twee bouwlagen onder zadeldak (mechanische pannen). Boven gecementeerde plint, roodbakstenen lijstgevel afgelijnd door baksteenfries. Steekboogvormige muuropeningen met gedeeltelijk bewaard schrijnwerk met T-indeling.
De maalderij bestaat uit roodbakstenen loodsen uit de jaren 1920 en recentere industriegebouwen.
Bij zijn vertrek naar Frankrijk (Normandië) in 1931, kochten Achiel Debaeke en Maria Ryckeboer, het goed aan. Ze werden opgevolgd door hun zoon Paul Debaeke (°1928, gehuwd met Cécile Sampers, wonen nu in Poperinge) en thans hun zoon Ivan Debaeke (°1967).
Het huidige veevoedersbedrijf staat bekend onder de naam Debaeke Voeders bvba.

Lieven DENEWET

Lieven Denewet, "Van drijvers of ketsers - Molen te Lo-Reninge, Molenecho's - Vlaams tijdschrift voor Molinologie XXXIV, 2006, 2, p. 61-164.
Personen
Paul Debaeke, Poperinge (°1928), vroegere bewoner
Ivan Debaeke, Reninge (°1967, zoon van Paul, huidige bewoner).
Archieven
Notariaat Patrick Donck, Reninge. Akten van 1925 en 1931, verleden voor notaris Pieters te Reninge.
Rijksarchief Brugge, Bevolkingsregisters 1814-1816  -  Reninge (uitgave: VVF-Brugge, dl. XXV, 1987, p. 64).
Gedrukte bronnen en kaarten
Carte Guerre, 1877.
Gemeente Reninghe. Oorspronkelijke Kadastrale Legger... (a.w.)
HOUZEAUX, Tableau d'assemblage de la commune de Reninge (...) terminé sur le terrain le 19 décembre 1820 (kadasterplan, privaat archief).
Kaart Vander Maelen, ca. 1850.
Kabinetskaart van de Oostenrijkse Nederlanden (Ferraris), ca. 1775.
Kadastrale kaart van Reninge door P.C. Popp, 1840.
De Belgische Molenaar (exemplaar in: Mola, Wachtebeke), XX, 1925, nr. 10 (7 maart), p. 2; nr. 23 (6 juni), p. 6; XXI, 1926, 1 (2 jan.), p. 5 (verkoopsadvertentie)
Onuitgegeven studies
Stamboom van de familie Verfaillie, opgemaakt door André Verfaillie uit Niedernai (F) en Christian Syryn uit Elverdinge. Ze werd ons bezorgd door Luc Verfaillie uit Kessel-Lo en Luc Verfaillie uit Izegem.
R. ANNOOT, De Molens..., p. 45.
Literatuur
A. THEUNINCK, De Westhoekmolen, een achtkantige bovenkruier te Zonnebeke, Zonnebeke, [1990], p. 242, 244.
A. THEUNINCK, Het Stampkot te Zonnebeke. Leuridan's molen 1765-1915, Zonnebeke, 1983, p. 180 (op basis van getuigenissen van Gerard Druant en Prosper Vandenberghe).
K. DE FLOU, a.w., XV, 1934, kol. 739.
H. HOLEMANS, West-Vlaamse..., VI, p. 41.
R. LAMPAERT, a.w., p. 243.
Vanneste P. m.m.v. Missiaen H. 2005: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Lo-Reninge, Deelgemeenten Lo, Noordschote, Pollinkhove en Reninge, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen WVL14, 2005, p. 237.