Molen van Arenberg

De Watermolen van Arenberg is een watermolen met twee naast elkaar geplaatste metalen onderslagraderen op de Dijle, in he Kasteelpark Arenberg (dat deel uitmaakt van de KU Leuven), aan de Kardinaal Mercierlaan. 

De molen  werd voor het eerst vermeld in 1286.

De molen bestond ooit uit twee gebouwen op beide oevers van de Dijle. Ze werden verbonden door een brug met 4 steenbedden, waar de raderen op rustten. In het midden was er een bredere doorgang voor een sluis waarlangs kleine boten konden passeren. Op kaarten uit de 16de eeuw wordt het molengedeelte op de rechteroever aangeduid met het opschrift ‘Moulin à bled’ (korenmolen) en dat op de linkeroever als ‘Moulin à scier – bois’ (houtzaagmolen).

Op latere documenten is het molengedeelte op de rechteroever verdwenen. Waarschijnlijk werd tijdens het beheer van het kasteel door Karel III van Croÿ (1560-1612) beslist om de 2 molenfuncties - korenmolen en houtzaagmolen - onder te brengen in één gebouw. 

Het huidig statig gebouw dateert hoofdzakelijk van de 17de eeuw.

Uit archiefdocumenten blijkt dat de molen in de 17de en 18de eeuw meermaals werd hersteld en gemoderniseerd. Zo werd onder meer het sluiswerk volledig vernieuwd.

Aan het einde van de 19de eeuw werd de molen gerenoveerd onder leiding van architect Jean Joseph Claes (1824-1889). De gevels werden opgeknapt en voorzien van nieuwe raamopeningen met zandstenen lijsten, nieuwe dakkapelen en een nieuw arduinen sluitwerk.

Een eeuw later werden de raderen vernieuwd. De raderen waren oorspronkelijk in hout. De nieuwe raderen werden uitgevoerd in ijzer en in de spanten werd een lichte knik voorzien zodat ze beter de kracht van het stuwende water konden opvangen.

Het Kasteel van Arenberg en de watermolen waren al van voor 1421 eigendom van de prinsen van Croÿ. Nadat Karel III van Croÿ in 1612 kinderloos overleed, kwam het kasteel, via het huwelijk van zijn zus, in handen van de hertogen van Arenberg.

Tijdens de Franse overheersing werd de molen aangeslagen en publiek verkocht. Het is in 1842, na een lange gerechtelijke procedure, dat Prosper Lodewijk van Arenberg, de geconfisqueerde molen opnieuw in bezit krijgt. Deze Duitse familie bewoonde het kasteel tot aan de Eerste Wereldoorlog. 

De hertog van Arenberg schonk het kasteel, de bijgebouwen (waaronder de molen) en het grote park (25 ha. oppervlakte) in 1925 aan de Katholieke Universiteit van Leuven. De laatste molenaar was Remi-Jean Huyberechts (°1905). Hij was werkzaam op de molen van 1930 tot in 1958.

Kort daarna werd het gebouw gerenoveerd en omgebouwd tot leslokalen en verdween het maalwerk in het interieur.

In de Dijle zijn er vier doorgangen aanwezig, waarvan twee met een rad. Er worden geen grote vervallen gecreëerd, maar er is wel een zeer sterke stroomsnelheid aanwezig. Op de rechteroever is nog ruimte aanwezig om eventueel een omleidingsgracht aan te leggen. Er werden in de jaren 1990 plannen ontwikkeld om de molen elektriciteit te laten opwekken, maar deze zijn nooit tot uitvoering gekomen. 

Dankzij regelmatige opknapbeurten kon de molen de tand des tijds doorstaan, maar intussen dringt een nieuwe restauratie zich op. Het erfgoedfonds van de KU Leuven wil geld inzamelen voor de restauratiewerken. De kosten worden geraamd op 400.000 euro, waarvan de helft gefinancierd wordt door de KU Leuven. Het Erfgoedfonds van de KU Leuven lanceerde daarom een crowdfundingscampagne. Deze fondsenwervingscampagne is een van de eerste projecten van het Erfgoedfonds van de KU Leuven en loopt tot 30 april 2019. De start van de restauratiewerken is voorzien in het voorjaar van 2019. De Faculteit Ingenieurswetenschappen heeft alvast het goede voorbeeld gegeven met een gift van 10.000 euro. 

Eigenaars na 1830:
- voor 1834, eigenaar: Marschal, molenaar te Heverlee
- 24.12.1840, vonnis: d'Arenberg hertog Prosper Louis, rentenier te Brussel
- 17.09.1863, deling: d'Arenberg hertog Engelbertus Augustus Antoinius, eigenaar te Recklinghausen (D) (notaris Vanderhaelen)
- 12.10.1874, erfenis: de kinderen (overlijden van Engelbertus d'Arenberg)
- 09.11.1899, deling: d'Arenberg-de Ligne hertog Engelbert Prosper Ernest Maria Joseph Balthazar Benoit Antoine Eleonore Laurent, eigenaar te Heverlee (notaris Taymans)
- 18.04.1925, verkoop: De Katholieke Hogeschool Leuven, te Leuven
 
Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS

Mailbericht Heman Swinnen, 13.04.2014

Frederick van Asbroeck was molenaar op de Molen van Arenberg te Heverlee in 1736 en op de IJzermolen op de Voer te Leuven van 1739–1761.

Acte notariale 1736 van notaris FL Festraets tot Loven (Stadsarchief Leuven, MF 2065670):

Op heden desen 16e januarij 1736 voor mij notaris bij den souverijnen raede van Brabant geadmittert te Loven residerende present die getuijghen naer genoempt compareerde Sr Guilliam de Coster meijer van den hoeve onder terlaenen als vaeder ende momboir van sijne noch minderjarighe kinderen verweckt met wijlen sijne huijsvrouwe anna Min mede als geauthoriseerden tot het gene naerbesr bij de heeren oppermomboiren van de weesen der stadt ende resorte van Loven, als mede geauthoriseert bij schepenen ende weesen momboiren der heerelijckheijt vanden hove voors tot terlaenen jurisdictie onder Overijsche respective de date .. ende 16 meert van den selven jare alhier bij copijen authenticq ondert J vande velde gesien ende geblecken mitsgaeders hem sterckmaekende voor sijnen meerderjarige kinderen tot tijt ende wijlen sij dese acte sullen hebben geteeckent gelaudeert ende geapprobeert ter eendere, ende Sr fredericus van Asbroeck mr molder van sijnen stiel op de molen van heverle alhier bij Loven beneffens Elisabeth de Bondtridder desselffs huisvre ter andere sijden.

Claudia Claes, “KU Leuven Erfgoedfonds start crowdfunding voor restauratie watermolen Arenberg”, vrt.be/vrtnews, 28.09.2017.

Het erfgoedfonds van de KU Leuven wil geld inzamelen voor restauratiewerken aan de watermolen van het Kasteel van Arenberg. De kosten worden geraamd op 400.000 euro. Om de watermolen te restaureren is het Erfgoedfonds een crowdfundingscampagne gestart. De totale kost bedraagt 400.000 euro; de KU Leuven financiert daarvan de helft.

Typisch aan deze watermolen, die dateert van vóór 1286, zijn de twee naast elkaar geplaatste metalen onderslagraderen. De molen was in dienst tot 1958 als korenmolen en bevindt zich op de Dijle voor het 16de-eeuwse kasteel van Arenberg. Dit gebouw werd door de hertog van Arenberg in 1921 aan de KU Leuven geschonken. Dankzij regelmatige opknapbeurten kon de molen de tand des tijds doorstaan, maar intussen dringt een nieuwe restauratie zich op.

Deze fondsenwervingscampagne is een van de eerste projecten van het Erfgoedfonds van de KU Leuven en liep tot 30 april 2019. De start van de restauratiewerken was voorzien in het voorjaar van 2019. De Faculteit Ingenieurswetenschappen gaf alvast het goede voorbeeld met een gift van 10.000 euro.

De KU Leuven is erfgoedbeheerder van eeuwenoud patrimonium en waardevolle collecties academisch erfgoed. Zorg ervoor dat dit erfgoed bewaard blijft en steun de restauratie van de watermolen.

Ken je de watermolen? Fietste je er als student dagelijks langs? Koos je het Arenbergpark als idyllisch decor voor afstudeer- of trouwfoto’s? Als je er vandaag passeert, zie je dat er dringend nood is aan restauratie. Leef je mee met dit historisch waardevol erfgoed? Wil je mee instaan voor de esthetische renovatie? Maak het verschil en doe een gift!

Van 1 oktober 2017 tot en met 30 april 2019 kon je bijdragen voor de restauratie van de schoepen en de bouten van de watermolen.

Campagnebeeld © Joris Snaet

De restauratie van de watermolen is de eerste stap in een grootschalig renovatieproject.

De watermolen dateert van vóór 1286. Recent werd gestart met de renovatie van het Arenbergkasteel en de gebouwen errond. Uit uitvoerig vooronderzoek bleek dat er nog heel wat bijkomende ingrepen noodzakelijk zijn om deze historische site te herstellen.

Op de eerste plaats willen we de esthetische restauratie van de watermolen in de kijker plaatsen. De raming van de kosten bedraagt € 400.000. De KU Leuven engageert zich voor de eerste helft. Met uw hulp hoopten we de andere helft (€ 200.000) in te zamelen. De Faculteit Ingenieurswetenschappen gaf een voorzet met sponsoring van een Gouden Schoep ter waarde van € 10.000.

Als alumnus of sympathisant kon je je naam verbinden aan de bouten van de schoepen: authentieke, gouden of zilveren bout, of een vrije bijdrage. Schenkers werden op de hoogte gehouden en vermeld op de projectwebsite en in nieuwsbrieven (tenzij anders aangegeven).

Giften via overschrijving op IBAN BE45 7340 1941 7789, BIC KREDBEBB (KU Leuven, Oude Markt 13, 3000 Leuven) met vermelding +++400/0014/91819+++. Voor giften vanaf € 40 per jaar werd een fiscaal attest voorzien. Online giften waren mogelijk via de website.

Website: www.reddemolen.be

• Bijdrage aan de restauratie van de watermolen.
• Authentieke bout van de watermolen (wordt geleverd zodra beschikbaar).
• Naamsvermelding op de projectwebsite en in nieuwsbrieven naar alumni.
• Fiscaal attest vanaf € 40 per jaar.

• Bijdrage aan de restauratie van de watermolen.
• Gouden aandenken-bout van de watermolen.
• Naamsvermelding op de projectwebsite en in nieuwsbrieven naar alumni.
• Fiscaal attest vanaf € 40 per jaar.

• Bijdrage aan de restauratie van de watermolen.
• Zilveren aandenken-bout van de watermolen.
• Naamsvermelding op de projectwebsite en in nieuwsbrieven naar alumni.
• Fiscaal attest vanaf € 40 per jaar.

Als bedrijf kon je schoepen sponsoren (authentieke, gouden, zilveren).

Archieven
Universiteitsarchief KU Leuven, Arenbergarchief (ARE), nr. 2420 (afbeelding op figuratieve kaart, ca. 1596).
Stadsarchief Leuven, MF 2065670 (akte uit 1736)

Werken
M.A. Duwaerts e.a., "De molens in Brabant", Brussel, Dienst voor Geschiedkundige en Folkloristische Opzoekingen van de Provincie Brabant, 1961;
Herman Holemans, "Kadastergegevens: 1835-1985. Brabantse wind- en watermolens. Deel 4: arrondissement Leuven (A-L)", Kinrooi, Studiekring 'Ons Molenheem', 1993.
TAB, "Dieven stelen apparatuur uit universitaire Molen", in: Het Nieuwsblad, 11.06.2010.
Claudia Claes, “KU Leuven Erfgoedfonds start crowdfunding voor restauratie watermolen Arenberg”, vrt.be/vrtnews, 28.09.2017.
Bert Minnen, Het Hertogdom Aarschot onder Karel van Croÿ (1595-1612). Kadasters en gezichten, plaat 50 (met nr. 9 - houtzaagmolen en nr.10 - korenmolen).

Persberichten
TAB, "Dieven stelen apparatuur uit universitaire Molen", in: Het Nieuwsblad, 11.06.2010.
EDLL, “Voor de restauratie werd 400.000 euro ingezameld: Watermolen aan kasteel van Arenberg krijgt grondige opknapbeurt”, Het Laatste Nieuws, 30.10.2019.
Hannelore Smitz, "Crowdfunding historische watermolen blijkt onverwacht succes: langverwachte restauratiewerken kunnen starten", Het Nieuwsblad, 02.11.2019.

Mailberichten
Heman Swinnen, 13.04.2014.