Watermolen van Kachtem

De Watermolen van Kachtem of Het Stampkot Van Neste was een oliewatermolen met houten onderslagrad, op een boerderij aan de noordzijde van de Mezegemstraat (nr. 16), op de Rhodesbeek, een beek die van Ardooie komt en in de Mandel uitmondt.

De watermolen werd in 1762 opgericht.

Franciscus Ferdinand Libbrecht, ontfangere van d’heerlijke renten ende andere seigneuriale rechten  ende vervallen competerende aenden heere der de prochie van Cachtem ende heerlyckhede van Rhodes, stelde op 14 februari 1763 een akte op. Daarin schreef hij dat er vastgesteld werd dat Anthone Van Neste, inwoonder der voorseijde prochie van Cachtem, op de grond van de gemelde heer in de beke genaemt de Rhodes beke op de zuidzijde van het forreest, gelegen ten westen van het goet te Rhodes, een nieuwe oliewatermolen opgericht heeft. Hij stelt ook vast dat het metselwerk het water enigszins ophoudt.

Van Neste moet zorgen dat hij een octroij van de majesteit kan kunnen krijgen en indien er klachten zijn van eigenaars in de buurt, of gebruikers van de molen, dan zal de heer van Rhodes Van Neste niet beschermen. Alles gebeurt op risico van Van Neste.
Verder moet Van Neste ervoor zorgen dat het ophouden van het water conform naer de usantie van alle andere oude geoctroijeerde watermolens is. Tenslotte moet de gebruiker van de molen jaarlijks de somme van ses guldens vlamsch courant neertellen voor de heer van Rhodes. Deze betaling gebeurt vanaf de eerste dag dat de molen werkt.
Als waarborg biedt Anthone Van Neste een partij land aan, groot ontrent vijf hondert met het woonhuis en de oliewatermolen, gelegen in Kachtem onder de heerlijkheid van Rhodes aan.
We vinden ook hier de buren terug van deze molen: noort ’t landt gaende met het fonchier goet te Rhodes, west de Rhodes beke daer over het voorschreven forreest, suyt gillis buijse ende oost scherp passerende bij desen de voornomden van neste.

Anthone Van Neste, landman uit Kachtem, verkocht  op 7 augustus 1769 aan Joannes Baptiste Seynaeve, eveneens uit Kachtem, een boerderij voor 372 ponden 13 schellingen 4 groten. Deze boerderij bestond uit een huis, een schuur, stallingen en nog enkele kleinere gebouwtjes. Op dit domein stond aan de  linkeroever van de Rhodesbeek ("roobeke") tevens een oliewatermolen. Deze werd mee verkocht maar Pieter Oosterlynck huurde die voor 15 gulden per jaar. Zijn contract liep nog tot mei 1770.

De familie Van Neste was een belangrijke familie in Kachtem en bezat er vele eigendommen, zoals café ‘het Hoge’ in de Hoogstraat. Latere familieleden waren actief in de molenbouw en als molenaars.

De zoon van Joannes Baptiste Seynaeve, Pieter Joannes, verkocht in maart 1816 o.a. een woonhuis in Kachtem, bij het gehucht ‘het hoog molentjen’ aan Felix Van Neste, molenmaker uit Kachtem. Blijkbaar was het gebouw dan niet meer als watermolen in werking.

We vinden het molengebouw aangeduid op:
- Ferrariskaart (ca. 1775): rood gekleurd (= bakstenen) gebouw, geplaatst dwars tegenover de Roobeek, met het symbool van een waterrad
- Atlas der Buurtwegen (ca. 1844) (als gebouw)
- Topografische kaart van Ph. Vandermaelen (ca. 1850) (als gebouw)
- Kadastrale kaart van P.C. Popp ca.1855) (als gebouw)

Op de plaats van de vroegere watermolen staat thans een woonhuis, die in 2020-2021 geheel herbouwd werd (Mezegemstraat 16).

Bart BLOMME & Lieven DENEWET

Archieven en landkaarten
- Ferrariskaart (ca. 1775)
- Atlas der Buurtwegen (ca. 1844)
- Topografische kaart van Ph. Vandermaelen (ca. 1850)
- Kadastrale kaart van P.C. Popp (ca. 1855)

Werken
- (Bart Blomme), "De watermolen van Kachtem", in: Heemkundige Kring Ten Mandere Izegem, Ten Mandere - digitaal. Nieuwsbrief nr. 55 (2021), nr. 56 (2021).