Molen Cateaux (watermolen)

Tussen 1775 en 1823 werd aan de oever van de Schelde nabij de Keizerspoort, aan de huidige Scheldekaai en in het Keizerpark, een stenen graanwindmolen, type stellingmolen, en een watermolen gebouwd, ingericht als koren- en oliemolen.

De windmolen werd in 1834 door het Belgisch kadaster ingedeeld in klasse 3, met een kadastraal inkomen van 686 frank, terwijl de watermolen ingedeeld werd in klasse 1, met een kadastraal inkomen van 1334 franK. 

Eigenaars na 1830:
- voor 1834, eigenaar: Kreps-Colpaert Benjamin, scheepsmakelaar te Gent
- 08.10.1832, onteigening: Van der Meulen-Van Hoorde Louis Antoine Ghislain, handelaar te Gent (rechtbank van eerste aanleg te Gent - "moulin à vent et à eau")
- 20.05.1839, verkoop: Cateaux-Wattel Joannes Franciscus, handelaar te Antwerpen (notaris Helelbaut - "un bâtiment consistant en un moulin à vent et à eau ainsi que le tordoir")
- 12.08.1847, erfenis: en de kinderen (kinderen: a) Cateaux Marie Julie Isabelle, handelaarster te Antwerpen, b) Cateaux Constantin Felix Henri, handelaar te Antwerpen, c) Cateaux Felix Florent Alexandre, handelaar te Antwerpen, d) Cateaux Armand Marie Charles, handelaar te Antwerpen, e) Cateaux Pierre Joseph Jules, handelaar te Antwerpen, f) Cateaux Marie-Anne Julie Florentine te Antwerpen, g) Cateaux Charles Henri, industrieel te Gent en h) Cateaux Adèle Augustine Philippine te Atwepen) (overlijden van vrouw Wattel van Joannes Franciscus Cateaux)
- 04.12.1868, erfenis: de kinderen: Cateaux Marie Julie Isabelle, handelaarster te Antwerpen, b) Cateaux Constantin Felix Henri, handelaar te Antwerpen, c) Cateaux Felix FLorent Alexandre, handelaar te Antwerpen, d) Cateaux Armand Marie Charles, handelaar te Antwerpen, e) Cateaux Pierre Joseph Jules, handelaar te Antwerpen, f) Cateaux Marie-Anne Julie Florentine te Antwerpen, g) Cateaux Charles Henri, industrieel te Gent en h) Cateaux Adèle Augustine Philippine te Antwepen (overlijden van Joannes Franciscus Cateaux)

In 1832 werd melding gemaakt van beide molens: "moulin à vent et à eau" (1832), "un bâtiment consistant en un moulin à vent et à eau ainsi que le tordoir" (= wind- en watermolen, koren- en oliemolen").

Na plaatsing van een stoommachine in 1846 werd het perceel verdeeld in: a) watermolen D3184a, b) marmerzagerij D3186b en c) (stoom)rijstmolen D3186c.

In 1853 gebeurde een herschikking. Het perceel D3186b werd, na grenswijziging tussen percelen, D3186d, zijnde een marmerzagerij. Het perceel D3186a (graanmolen door water en stoom) werd opgenomen in het perceel D3186c (rijststoompelderij).

De gebouwen op het perceel D3185a  (rijstpelderij en op D3186b (marmerzagerij) werden in 1872 omgevormd in een ijzergieterij (perceel D3185a en D3186b). Hierbij werd nog enkel gebruik gemaakt van stoomkracht.

Er bleven geporceleinde kaarten bewaard in het Stadsarchief Gent.
Daarop zien we een fabrieksgebouw met rokende schoorsteen, de windmolen, de Schelde, een boot,.. De gebruikte kleuren zijn rood en zwart.
Als opschrift lezen we: "Scierie & Polissoir de Marbres Exotiques & Indigènes. C.F.GEILL & Ce. Commerce de Marbres bruts et polis, n°95 à la Porte de Bruxelles, Gand".

Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS

Stadsarchief Gent, inv.nr. P 3_ 352 (Geporceleinde kaart van de marmerzagerij C.F. Geill)
"Inventaris van de wind- en watermolens in de provincie Oost-Vlaanderen naar gegevens van het Archief van het Kadaster. De arrondissementen Eeklo en Gent", in: Kultureel Jaarboek voor de provincie Oost-Vlaanderen, XV, 1961, 2 (Gent, 1962).
Herman Holemans, "Oostvlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 3. Gemeenten G-H-I", Rotem, Studiekring Ons Molenheem, 2000, p. 17-18.