Koutermolen

De Koutermolen was een houten oliewindmolen en later een korenmolen op de Kouter, aan de zuidzijde van de huidige Karel Van Doorslaerlaan (nr. 20), op de hoek met de Zuster Theresialaan, ten zuiden van het Kouterplein.

Hij werd in 1650 opgericht als een houten oliewindmolen, type standaardmolen op teerlingen. In de molenkast bevond zich een slagbank en een stampbank met zes stampers en een fornuis. Dat was heel wat primitiever dan in de nabijgelegen Witte Molen op de Scheldedijk: die was uitgerust met een kollergang en met twee slagbanken in plaats van één.

Oprichter in 1650 was Martin Rottiers. Er werd lijnolie gewonnen uit het lijnzaad van vlas. Hij betaalde vanaf 1651 jaarlijks 6 gulden aan de baron van Bornem voor de wind. Martin Rottiers bezat inderdaad in 1641 op de Cauter een perceel van 217 roeden. Daarnast bezat hij nog twee percelen van 126 en 71 roeden. Zijn hof was 131 roeden groot. Hij werd volgens het landboek van de graaf uit 1705 opgevolgd door zijn zoon Peeter Rottiers en Daniël Collier, die jaarlijks hun cijns voor hun oliemolen betaalden aan de graaf van Bornem.

We zien hem aangeduid op de Ferrariskaart (ca. 1775) met het bruin symbool van een standaardmolen, op de Atlas der Buurtwegen (ca. 1842), op de topografische kaart van Vandermaelen (1854) als "Kauter Molen" en op de kadastrale kaart van P.C. Popp (ca. 1860), eveneens als "Kauter Molen".

De Koutermolen werd in 1865 omgevormd in een korenmolen.

Kadasterbeschrijvingen:
- ca. 1817: "il y a deux moulins à huile, ils sont occupés par les propriétaires. Ces deux moulins ne sont pas de même importance, l'un est bâti en briques et referme des bâtiments assez étendus; le deuxième est construit en bois et n'offre pas les mêmes commodités; d'après ces motifs il en sera formé deux classes. Leurs évaluations ont été fixées par analogie avec les moulins existants dans les communes cadastrées. Le première classe recevra l'évaluation brute de f. 450 et nette, tiers déduit, de f. 300. La deuxième classe recevra l'évaluation brute de f. 300 et nette, tiers déduit, de f. 200."
- 1832: "in hout vervaardigd, hebbende eene slagbank, een stampbank met zes stampers, forneys en nevenstaende bergplaatsen".

Eigenaars na 1830:
- voor 1834, eigenaar: Debock-Lefraige Petrus Henricus, de kinderen
- 15.03.1842, deling: Debock Gustave, olieslager te Sint-Amands (notaris Peeters)
- 02.10.1855, verkoop: Heymans-Wauman Felix, koster te Mariekerke (notaris Peeters)
- 28.10.1886, gift: a) Heymans Charles Louis (voor 1/2 naakte eigendom), landbouwer te Mariekerke, b) Heymans Louis Bertrand (voor 1/2 naakte eigendom), molenaar te Mariekerke en c) Heymans-Weymans Felix (voor vruchtgebruik), zonder beroep te Mariekerke (notaris Peetes)
- 05.08.1888, einde vruchtgebruik: a) Heymans Charles Lousi, zonder beroep te Mariekerke en b) Heymans Louis Bertrand, zonder beroep te Mariekerke (overlijden van Felix Heymans)

Filip HOOGHE, Luc ROCHTUS & Herman HOLEMANS

Archieven
Kasteelarchief Bornem, Serie 1, register 23 (landboek van Bornem)
Universiteitsbibliotheek Antwerpen, Archief Bisdom Antwerpen, kaart nr. 50 (kaart van de bezittingen van het bisdom Antwerpen, 1769)

Werken
Filip Hooghe & Luc Rochtus, "De molens van Mariekerke", in: Klein-Brabants Molenboek". Jaarboek van de Vereniging voor Heemkunde in Klein-Brabant vzw, 44e jg., 2009, p. 105-134.
H. Holemans & P. Lemmens, Molens van Klein-Brabant, Mechelen en de Rupelstreek, Nieuwkerken-Waas, Ten Bos, 1987, p. 88-89.
Herman Holemans, "Wind- en watermolens van de provinca) Vloebergs, b) ie Antwerpen. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 2. Gemeenten H-O", Opwijk, Studiekring "Ons Molenheem", 2010.
Herman Holemans, "Beschrijving van de wind-, water- en rosmolens in de provincie Antwerpen rond 1830. Lier-Merksplas", Ons Molenheem 1994, nr. 1, p. 13-16.
P. Lemmens, "Molenoverzicht uit het arrondissement Mechelen van 1830 tot heden", Borgerhout, 1963.
L. Maerevoet & L. Rochtus, "Mariekerke aan de Schelde in oude prenten (1875-1975)", Puurs, 1978.
L. Maerevoet & L. Rochtus, Mariekerke aan de  Schelde in prenten van het verleden naar het heden, deel 2", Puurs, 1981.
F. Maes, "De geschiedenis van Mariekerke. Deel I.", Mariekerke, 2006.