Kleine Molen

De Kleine Molen (II) of Knokmolen was een houten korenwindmolen aan het zuidelijk uiteinde van de IJzerwegstraat (nr. 11), aan de oostzijde van de spoorweg Kortrijk-Moeskroen, wijk de Knok, op 1,6 kiliometer ten zuidoosten van de kerk van Lauwe. De Knokmolen verwijst naar het gehucht de Knok.

De staakmolen werd opgericht in de 17de eeuw.

Op 18 september 1699 leverde Jan Debrabandere een oude “meulenpestele” om andere “steenplaten” te maken onder het middelste spits van de toren van de kerk van Lauwe (Rijksarchief Brugge, Parochierekening Lauwe, 1699)

Al in 1753 vermeld als den "cleenen meulen".

We vinden hem aangeduid op:
- de Franse militaire kaart van Beaurin (1690 en volgende)
- Villaretkaart (1745-1748) als een staakmolen met de benaming "Le Petit moulin de Lauwe"
- Ferrariskaart (ca. 1775) met het bruin symbool van een staakmolen,
- Gerbaulet (1809),
- Parcellaire Kaart van Lauwe uit 1809 ("Parcellaire Atlas - Canton de Menin, 1809), kaartblad Section A 1ière Division (rijksarchief Kortrijk, Aanwinsten, VI, 6978)
- Kadastrale legger van Lauwe uit 1811 ("Matrice Cadastrale des propriétés Non baties et baties de Lauwe" certifié le 27 avril 1811 (Stadsarchief Menen):

Butte de moulin.

Propriétés NON Baties.

Bij de bebouwde eigendommen wordt nog alleen melding gemaakt van het woonhuis. Er is geen melding van een molen.

Er staat geen molen aangeduid op het kaartblad Section B 2ième Division van de Parcellaire Atlas -  Canton de Menin 1809, gemeente Lauwe (Rijksarchief Kortrijk, Aanwinsten VI 6978)

Butte = heuvel, aardhoop, hoogte, heuveltje
Fond = de bodem, de grond

Kleine Molen.

Propriétés NON Baties.

Propriétés baties.

- Atlas der Buurtwegen (ca. 1844) met het grondvlak van een staakmolen op teerlingen en met de benaming "Kleinen Molen, Moulin".
- Topografische kaart van Ph. Vandermaelen (ca. 1850) met de benaming "Kleemolen"
- Kadastrale kaart van P.C. Popp (ca. 1855) met het grondvlak van een staakmolen op teerlingen

De Knokmolen was de molen van de heerlijkheid van Bramier. De nu verdwenen hoeve van Bramier was gelegen in de weide ten westen van de eigendom van Gustaf Buyse-Vanneste en was het goed van Bramier. Zij was in 1686 25 bunders groot en bewoond door Jan Debrabandere (1684-1760), gehuwd met Antonia Parent. Hij was baljuw van Aalbeke. Zijn zoon Jacobus Debrabandere (1725- 791) volgde hem op als baljuw van Aalbeke en werd griffier van Lauwe. Hij was gehuwd met Elisabeth Parré. Hij heeft deze hoeve verlaten om het Goed der Drie Pijpen te gaan bewonen en toeziener van Bidé de la Grandville te worden. In 1767 was de hoeve van Bramier bewoond door Jan François Parré, en was toen groot 19 bunders 1 honderd land, 50 roeden, daarbij 2 bunders met de molen (is de Kleine Molen, waarover er werd gesproken en gelegen ten oosten van pannenfabriek ‘”De Lauwberg”), daarna de weduwe Jan François Parré, in 1776 is het de schoondochter, weduwe Petrus Parré, daarna Leopold Courouble, in 1797 is het de weduwe Jozef Herman, na 1800 is het Dieudonné Delannoy, later Alfons Buyse, Polderman, Verhelst. (zie pointingrollen archief Lauwe).

Rond 1800 waren Jacobus Debrabandere, rechter te Brussel, en Marcelin Debrabandere, vrederechter te Aalbeke, beide zonen van Jacobus, hierboven vermeld, eigenaar van hoeve en molen. Rond 1830 is Coleta de Cottignies van Aalbeke eigenares van de molen en de oude kroon.

Eigenaars:
- ca. 1800, eigenaars: Debrabandere Jacobus, Brussel en zijn broer Debrabandere Marcelin, Aalbeke
- voor 1834, eigenaar: Debrabandere-Cottignie Marcellinus, eigenaar te Aalbeke
- 25.09.1849, erfenis: de weduwe en consoorten (overlijden van Marcellinus Debrabandere)
- later, erfenis: de consoorten (overlijden van de weduwe Cottignie)
- 26.02.1867, deling: Bouvier Henricus, zonder beroep te Kortrijk (notaris Reyntjens)
- 02.11.1876, gift: Bouvier-Bouvier Honoré, de weduwe, eigenares te Kortrijk (notaris Renard)
- 09.02.1879, gift: Bouvier Appoline (later gehuwd met Demeulenaere Theophilus, eigenaar te Tielt), eigenares te Tielt (notaris Wauters)
- 27.07.1881, verkoop: a) Duquesne Charles, molenaar te Lauwe en b) Duquesne Edouard, molenaar te Lauwe (notaris Van Steenhuyse)
- 14.03.1905, erfenis: Duquesne-Declercq Eduard, molenaar te Lauwe (overlijden van Charles Duquesne)
- 01.03.1907, verkoop: Perdu Louis, rentenier te Wervik (notaris Van Steenhuyse)
- 14.08.1920, verkoop: Allaert-Hofman Maurice Georges, bouwkundige te Kortrijk (notaris Guillemyn - windmolen)

De windmolen moest in 1920 de plaats ruimen voor de uitbreiding van de Pannennfabriek "De Lauwberg""en werd verplaatst naar Wervik, waar hij de vernielde Kruisekemolen verving.

In de herberg "Au Charpentier du Moulin", later "Alfa" (thans verdwenen), op de hoek van de Dronckaertstraat en de Statiestraat (huidige IJzerwegstraat), woonde de familie David, gekende molenbouwers en timmerlieden.

Zie verder: Wervik, Kruisekemolen

Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS

Archieven en landkaarten
- Stadsarchief Menen, Kadastrale legger van Lauwe uit 1811 ("Matrice Cadastrale des propriétés Non baties et baties de Lauwe" certifié le 27 avril 1811
- Rijksarchief Kortrijk, Aanwinsten, VI, 6978, Parcellaire Kaart van Lauwe uit 1809 ("Parcellaire Atlas - Canton de Menin, 1809), kaartblad Section A 1ière Division.
- Rijksarchief Brugge, Volkstelling 1814. Gemeente Lauwe (uitgave: VVF-Brugge, boekdeel 49).
- de Franse militaire kaart van Beaurin (1690 en volgende)
- Villaretkaart (1745-1748) 
- Ferrariskaart (ca. 1775) 
- Kaart Gerbaulet (1809).
- Atlas der Buurtwegen (ca. 1845)
- Topografische kaart van Ph. Vandermaelen (ca. 1850)
- Kadastrale kaart van P.C. Popp (ca. 1855)

Werken
Octaaf Depoorter, "Geschiedenis van Lauwe", Menen, Stadsarchief Menen, 2009 (2 dln.)(uitgegeven manuscript van 1940), deel 1, p. 90.
J. Roose, "Lauwe door de eeuwen heen", in 't Wingheroen, jg. 20, 1996, nr. 2,  p. 61-69.
Marcel Deprez, "Aantekeningen omtrent Lauwe", Brugge, 1985.
P. Mattelaer, "De molens van Zuid-West-Vlaanderen", in: De Leiegouw, XXI, 1979, p. 31-64;
Torie Mulders, De windmolens tussen Schelde en Leie, in: Handelingen van de Koninklijke Geschied- en Oudheidkundige Kring van Kortrijk, XXII, 1946-1948, p. 46-107.
Herman Holemans, Westvlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 4. Gemeenten K-L, Kinrooi, Studiekring Ons Molenheem, 1997.
Jozef Maes & M. Vandenberghe, "Lauwe en zijn verdwenen molens", De Belgische Molenaar, 22.11.1959, p. 354.
Michel Werbrouck, "Gegevens betreffende de molens van Lauwe op basis van de kadastrale legger “Matrice Cadastrale des propriétés Non baties et baties de Lauwe” certifié le 27 avril 1811", 2017.

Mailbericht
Michel Werbrouck, 02.03.2017.