De Mortier

De Mortier was een houten graanwindmolen aan de westzijde van de Rijselseweg, ter hoogte van het huidige huisnummer 98, in het gehucht Rijselsepoort, op 1,5 km ten zuiden van het stadscentrum.

De staakmolen werd voor 1729 gebouwd.

We vinden hem aangeduid op:
- Massekaart (1729-1730)
- Ferrariskaart (ca. 1775) met het bruin symbool van een staakmolen
- Topografische kaart Vandermaelen (ca. 1850).
- Kadastrale kaart van P.C. Popp (ca. 1860)

Opeenvolgende eigenaars sinds 1829:
- 1829, Depuydt Pieter, molenaar te Ieper
- 27.09.1834, verkoop: Depuydt-Deroulers Jan-Baptist, de weduwe, zonder beroep te Ieper (notaris Lambin).
- 1837, verkoop: Jonckheere Charles Louis, molenaar te Ieper
- later, erfenis: en de kinderen (overlijden van Charles Jonckheere)
- 19.07.1879, verkoop: a) Deconinck Augustus, molenaar te Ieper, b) Deconinck Desiderius, c) Deconinck Elisa, d) Deconinck Emma en e) Deconinck Sophia (notaris Titeca)
- 21.12.1885, verkoop: a) Deconinck Augustus, molenaar te Ieper, b) Deconinck Desiderius, c) Deconinck Elise en d) Deconinck Emma (notaris Labin).

Tijdens de orkaan van 9 november 1800 werd de molenkast van de staak geheven en kwam vlak ernaast terug neer op de grond. Het herstel gebeurde gewoon door de molen te takelen en weer op zijn staak te zetten. Kort nadien draaide de molen weer!

Uit het dagboek van Pieter Ludovicus Cuvelier, koster en schoolmeester te Reningelst, verwoordde het als volgt in zijn dagboek: "Den 9 9bre is alhier op Reninghelst gebeurt het alderschrikkelickste wynd-tempeest, dat geen menschen gedagtenis hebben zulks gehoort en gezien te hebben, die gedeurt heeft van 's morgens ten 11 1/2 tot den dry uren.
Molens, huyzen, scheuren en boomen zyn weg gevlogen al of het stroyen geweest hadden.
(...) Een molen buyten de Meessens poorte by Ypren, is van de teyrlingen gestelt geweest om leeg op de grond, en alsoo blyven staen op syn vierkant. Hy heeft alsoo opgewonden geweest, en kors daer naer begon hy te draeyen".

De staakmolen waaide andermaal om op maandagnamiddag 12 oktober 1903, rond 13 uur. Pachter-molenaar Misplon, in dienst bij Deconinck, voelde een hevige rukwind naderen. Hij kon de molen niet meer stilleggen. Hij liep naar beneden en bevond zich juist buiten, toen de molen omviel. Het was een heel lokale rukwind, op een streep grond aan de Rijselseweg. Van de nabijgelegen Molen Deconinck of Molen Misplon aan de overzijde van de Rijselseweg, knakte een wiek af.

Lieven DENEWET, Herman HOLEMANS & Aimé SMEYERS

Landkaarten
Massekaart (1729-1730)
Ferrariskaart (ca. 1775)
Atlas der Buurtwegen (ca. 1844)
Topografische kaart Ph. Vandermaelen (ca. 1850)
Kadastrale kaart en legger P.C. Popp (ca. 1860)

Kranten
"Het Weekblad van Maldeghem en Zeeuwsch-Vlaanderen", Zondag, 18 october 1903, jg. 13, nr.42 (omwaaien op 12.10.1903).

Werken
Karel De Flou, "Toponymie van Westelijk Vlaanderen..."
Herman Holemans, "Westvlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel III. Gemeenten H-J", Kinrooi, Studiekring Ons Molenheem, 1995, p. 50-51.
Guido Vandermarliere, "Den 9de november 1800 - De groten tempeest", in: Doos Gazette, nr. 66, januari 2008, p. 1438-1440.
J. Beun, "De nalatenschap van Pieter Ludovicus Cuvelier, koster en schoolmeester in Reningelst", Aan de Schreven, XI, 1981, 1
Jos Desmet, "Zuidwestvlaamse tijdskroniek. Het 'memoriael van Reningelst' door koster P. Cuvelier, 1769-1814".
"Fragment (1797-1806) van een kroniek", in: Westhoek, XX, 2004, nr. 2-3-4 (kroniek van Van Houtte, die de storm foutief 23 november 1800 dateerde)
Kroniek van boer Vervot uit Steenvoorde.