Houten Molen

De Houten Molen of Hondekotmolen was een staakmolen aan de zuidzijde van de Molenbergstraat (nr. 20), voorheen de Molenstraat, op de hoek met het Lochtingstraatje, naast de herberg "In Den Bonten Os", op 400 meter ten zuidwesten van de kerk van Lede.

Hij werd voor 1448 gebouwd: "lantan de wintmolen" (Rentenboek van de kerk, 1448, f° 18v°).

Uit de penningkohieren van Lede, 1571 f° 30 r°: "Philips Maerschalc houdt in pachte van den heer van Lede eenen cooren wintmuelen gestaen binnen dese prochie voor 14 p. gr. sirs in ghelde ende bovendien gaf voor eenen potwijris date van huerin, een jonc ruynpeert ghetauxeert op 6 p. gr. eens, dezelve ghedeelt op zijnen termijn van IX jaeren es over dit jaer 13 schell, 4 gr., compt tsamen 14 p. 13 schell. 4 gr. ts(jae)rs". 

We vinden hem aangeduid op:
- Villaretkaart (1745-1748) met het symbool van een staakmolen en met de benaming "Moulin Sepulchre"
- Ferrariskaart (ca. 1775) met het bruin symbool van een staakmolen. 
- Atlas der Buurtwegen (ca. 1844) met het grondvlak van een staakmolen op teerlingen
- Topografische kaart van Ph. Vandermaelen (ca. 1850) met de benaming "Hout Kot Molen"
- Kadastrale kaart van P.C. Popp (ca. 1860).

Op het einde van de 18de eeuw was Emmanuel Francis de Bette eigenaar van deze molen, alsook van de Rijmeersmolen te Wanzele (een watermolen) en van de Dorpsmolen van Schellebelle (een staakmolen). Zijn erfgenamen verhuurden deze drie molens in 1800. In de "Gazette van Gend" van 16 juni 1800 (of 27 prairial jaar VIII) verscheen de volgende advertentie vanwege de Gentse “practesyn” L. le Begue de oude, als gevolmachtigde over de algemene erfgenamen van E.F. de Bette: "Openbare verpachting op 1 messidor jaar VIII (of 20 juni 1800) in de herberg “het Klein Kasteel” te Lede, van drie molens:
a. een schone en welgelegen windmolen met hofstede, staande in Lede dichtbij het Dorp;
b. de watermolen “te Reymersch”, met het muldershuis, gestaan en gelegen op de grens (“het gescheet”) van Lede en Wanzele (maar zonder specificatie in welk van de beide dorpen de watermolen gelegen is);
c. de korenwindmolen met de medegaande hofstede in Schellebelle".

De verkoop van de windmolen van Lede lukte (nog) niet, zodat in de Gazette van Gend van 17 en 24 december 1801 (27 prairial jaar VIII) een nieuwe advertentie volgde; Op 7 nivôse wordt te Lede bij Aalst in de herberg het Klein Kasteel de openbare verkoop gehouden van de notabele korenwindmolen van Lede, gebruikt samen met het huis door de weduwe Caluwe (jaarpacht: 600 guldens). De windmolen is ingesteld op 5725 fl., het muldershuis op 1575 fl., een klein veld daarnaast van 103 roeden op 9-10-0 fl. per roede. Inlichtingen bij  notaris Eeman te Lede, en te Gent bij de practizijn Le Begue d’oude en notaris Louis van Damme.

Uit het proces-verbaal van afpaling van de gemeente Lede uit 1817:
"Il y a deux moulins à vent. (...) L'autre batie en bois, est situé section D n° 836, il appartient à Blondeel D(omini)que. L'expert le considère comme de plus grand revenu que celui en briques et l'évalué à 400 francs, tiers déduit, 266,67 francs."

Eigenaars:
- tot kort voor 1800: de Bette Emmanuel Francis
- 1800, eigenaar: zijn erfgenamen
- 1800, verkoop: Blondeel Dominique
- voor 1833, eigenaar: Blondeel Domien, de weduwe
- 1833, verkoop: De Munter-Bogaert Pierre Jean, molenaar te Lede
- later, erfenis: de erfgenamen (overlijden van beide echtgenoten)
- 22.06.1875, deling: a) De Munter Petrus Joannes, molenaar te Lede, b) De Munter Jozef, molenaar te Lede, c) De Munter Coleta, zonder beroep te Lede, d) De Munter Victoria, zonder beroep te Lede, e) De Munter Theresia Hortensia, zonder beroep te Lede en f) De Munter Francisdcus Antonius, te Lede (notaris Moens)
- 03.06.1878, verkoop: a) De Munter Petrus Joannes, molenaar te Lede, b) De Munter Jozef, molenaar te Lede, c) De Munter Coleta, zonder beroep te Lede, d) De Munter Victoria, zonder beroep te Lede en e) De Munter Theresia Hortensia, zonder beroep te Lede (notaris Moens - deel van Franciscus Antonius De Munter)
- 06.10.1883, deling: De Munter-Lammens Jozef, molenaar te Lede (notaris Michiels)
- 23.03.1913, erfenis: de weduwe en de kinderen (overlijden van Jozef De Munter)
- 31.08.1915, begin vruchtgebruik: a) De Munter Maria Jozefina (voor 7/16 volle eigendom / 7/16 naakte eigendom), zonder beroep te Lede en b) De Munter-Lammens Jozef, de weduwe (voor 2/16 volle eigendom + 7/16 vruchtgebruik), zonder beroep te Lede

Tot 1833 was de familie Blondeel er molenaar, daarna - tot aan de sloop - de familie De Munter.

De staakmolen werd in 1911 in De Belgische Molenaar te koop aangeboden voor afbraak. Hij bleef echter nog staan, maar werd vernield in de eerste wereldoorlog.

De molenwal bestaat nog. De molenaarswoning werd verbouwd tot afspanning "In Den Bonten Os”

Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS

Archieven en landkaarten
- Rentenboek vande kerk, 1448, f° 18v°
- Stadsarchief Gent, Pennngkohieren van Lede, 1571, f° 30 r°.
- Villaretkaart (1745-1748)
- Ferrariskaart (ca. 1775) 
- Atlas der Buurtwegen (ca. 1844)
- Topografische kaart van Ph. Vandermaelen (ca. 1850)
- Kadastrale kaart van P.C. Popp (ca. 1860).

Gedrukte bronnen
"Gazette van Gend", 16 juni 1800 of 27 prairial jaar VIII (verkoopsadvertentie)
"Gazette van Gend" van 17 en 24 december 1801 (27 prairial jaar VIII)(verkoopsadvertentie)
"Denderbode", 10 februari 1895
"De Belgische Molenaar", 1911 (advertentie: te koop aangeboden voor afbraak)

Werken
Bart Van Langenhoven, "Wind- en watermolens te Groot-Lede", in: Ken uw Dorp, Jaarboek van de heemkundige kring Heemschut-Lede, 1991, nr. 18, p. 19-53.
J. De Brouwer, "Geschiedenis van Lede. Het dorpsleven, het parochieleven, het volksleven", Lede, 1963/1983.
J. De Brouwer, "Oostvlaamse plaatsnamen. IV Lede", Leuven, Brussel, 1958.
W. De Swaef, B. Van Langhenhoven, Lede ondersteboven. Een kijk op het verleden, Lede, 1999.
"Inventaris van de wind- en watermolens in de provincie Oost-Vlaanderen naar gegevens van het Archief van het Kadaster. Eerste aflevering. De arrondissementen Aalst en Dendermonde", in: Kultureel Jaarboek voor de provincie Oost-Vlaanderen, XIV, 1960, 3 (Gent, 1962).
Herman Holemans, "Oostvlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 4. Gemeenten K-L", Opwijk, Studiekring Ons Molenheem, 2002.

Persberichten
Herman Laneau, “Uitbaters van historisch café gaan met pensioen. Den Bonten Os sluit na 250 jaar de deuren”, Het Nieuwsblad, 25.03.2011.

Mailbericht
Eddy De Saedeleer, Lede, 25.03.2015.