Molen te Vaege

Naast de Schilderstraat bovenop de Kwaremontberg stond de staakmolen "Te Vaege" (Vagemolen, Vaetjesmolen). Aanvankelijk was hij enkel ingericht als korenmolen. In 1851 werd hij herbouwd als een driezolder-staakmolen op teerlingen die graan kon malen en olie kon slaan.

De windmolen staat al vermeld in de penningkohieren van 1577 (Stadsarchief Gent): "Jan Stuerbaut haudt in pachte van mevrouwe van Croisillis eene wintcoorene meulene metten dam, jaerl(ycx) voor 96 p(onden) mits noch 5 p(onden) par(isis) voor den wint ende 8 schell(inghen) par(isis) ts(iae)rs van renten" (f° 48r°).

Uit het proces-verbaal van afpaling van Ruien (Gewestelijke Directie van het Kadaster te Gent)
Il existe dans la commune un moulin à vent à moudre du grain appartenant à Josse Coppenholle et par lui exploité. L'expert n'ayant ainsi point de comparaison, il a pris des renseigenemnet dans la commune sur la quantité du grain qu'il peut moudre, de là et s'en sait que le produit brut est évalué à fl. 120.00 déduit le 1/3 pour frais de réparation, reste produit net fl. 80,00.

Na brand in 1851 werd hij heropgebouwd.

Eigenaars sinds 1819:
- 1819, eigenaar: (van de grond) De Praetere-Dobigies Alphonse,  landbouwer te Ruien en (van het gebouw) Van Coppenolle Josse, molenaar te Kwaremont
- 1834, eigenaar: (van de grond) De Praetere-Dobigies Alphonse, de weduwe, landbouwster te Ruien en (van het gebouw) Van Coppenolle Josse, molenaar te Kwaremont
- 20.08.1851, deling: (van de grond) a) De Praetere Pierre, landbouwer te Ruien, b) De Praetere Reine, echtgenote Ghevaert Joseph, te Machelen, c) De Praetere Amélie, echtgenote Vansaceghem Pierre Ignace, d) De Praetere Julienne, te Ruien, c) De Praetere François, te Deinze, f) De Praetere Nathalie te Ruien en g) De Praetere Joseph, te Ruien (onderhandse akte)
- 04.12.1876, verkoop (van het gebouw) Van de Wiele-Van Coppenolle Camille, landbouwer te Kwaremont (notaris Van den Staepele - le bâtiment d'une maison et d'un moulin se trouvant sur un terrain appartenant aux héritiers d'Alphonse De Praetere, au lieu dit Ten Vaege).
- 21.12.1877, verkoop: (van de grond) Van de Wiele-Van Coppenolle Camille, molenaar te Kwaremont (notaris Van den Staepele)
- 25.09.1906, erfenis: de weduwe en de kinderen (overlijden van Camille Van de Wiele)
- 04.09.1920, erfenis: a) Van de Wiele Achille, landbouwer te Chimay, b) Van de Wiele Cyriel, landbouwer te Kwaremont en c) Van de Wiele Emile, landbouwer te Kwaremont (overlijden van de weduwe van Camille Van de Wiele).

In 1921 werd de hoog gelegen windmolen gesloopt. Er was o.m. concurrentie gekomen van de nieuwe stoomgraanmolen op de Patersberg van Cyriel Watté-De Weer (stoomtuig uitgebroken in 1957).

Lieven DENEWET & Heman HOLEMANS

Archieven
Stadsarchief Gent, Penningkohieren Kwaremont, 1577, f° 48 r°.

Werken
Julien Th. Vandeputte, "De molens van het arrondissement Oudenaarde uit hun geschiedenis", Oudenaarde, 1974., p. 145.
R. Cosyns, "Kwaremont vroeger en nu", s.l., 1981;
"Inventaris van de wind- en watermolens in de provincie Oost-Vlaanderen naar gegevens van het Archief van het Kadaster. Derde aflevering. De arrondissementen Oudenaarde en Sint-Niklaas", in: Kultureel Jaarboek voor de provincie Oost-Vlaanderen, XVI, 1962, 2 (Gent, 1963);
Herman Holemans, "Oostvlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 4. Gemeenten K-L", Opwijk, Studiekring Ons Molenheem, 2002, p. 36-37.
Boterdaele A., Nos Ardennes Flamandes, Gand, 1912, p. 85-92.
Bruggeman-Bogaert T., Kwaremont kunstenaarsdorp, Korte Historiek, in Annalen GOKRTI, XXXVII, 1989, p. 187-189.
Cosyns G., Kwaremont, ons zeer oud dorp beleefd door een jongere generatie (1900-1970), Oudenaarde, 1981.
Debyttere Y., Archeologisch onderzoek van de gemeente Kwaremont, Prospectie-Analyse-Synthese, RUG, 1993 (onuitgegeven licentiaatsverhandeling)
De Keyzer B., De Lange Weg naar Kluisbergen, Bijdrage tot de historie van Kluisbergen: Berchem - Ruien - Kwaremont - Zulzeke, 2 dln., s.l., 1978-1979.
De Lange S., Op stap door Oost-Vlaanderen. Panoramaroute Kwaremont, Toerisme Oost-Vlaanderen, Gent, 1996.
Harvengt L. - Vandenheede M., Kluisbergen in oude foto's, Eeklo, 1992.
Van Isterdael H., De archieven van de Heer, het Leenhof en de Schepenbank van Zulzeke, Kwaremont en Ruien (1421-1796) en van de Leenhoven Ter Beken (1737-1784), Den Bompt (1672), Ten Broeke (1701), Te Dentergem (1628), Erpelgem (1594-1693), Fayelles (1583-1732) en Ten Hove (1594-1753), Rijksarchief te Ronse, Inventarissen, 23, Brussel, 1993.
Bogaert C., Lanclus K., Tack A. & Verbeeck M., Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Oost-Vlaanderen, Arrondissement Oudenaarde, Kanton Ronse, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 15N3, Brussel - Turnhout, 1998.