Abdijmolen van Ename

De Abdijmolen van Ename (historische benaming), molen D'Hondt of De Poorter (naar de eigenaars-molenaars) of Oliemolen (naar zijn  functie) was aanvankelijk een houten windmolen en later een stenen windmolen (type bergmolen).

Hij was gelegen aan de oostzijde van de Kluizendorpstraat (nr. 4) (vroegere Kasteelstraat), op de hoek met Twaalfhofstedeken (vroegere Molenstraat) en het Molenvaardeken (kanaal), op het gehucht Moleneinde, op 400 meter ten zuiden van de kerk van Kluizen, op de grens met Evergem-Wippelgem.

De staakmolen behoorde tot  de abdij van Ename in Kluizen  Na de vernieling door de calvinisten in 1580, waarbij ook de kerk van Kluizen werd vernield, zag de abdij zich genoodzaakt de molenwal in cijns te verpachten aan een molenaar die dan zelf voor een windmolen moest zorgen. De heroprichting gebeurde voor 1625.

We zien de molen aangeduid op:
- Fricxkaart (1712)
- Ferrariskaart (ca. 1775) met het bruin symbool van een staakmolen
- Atlas der Buurtwegen (ca. 1842) met het grondvlak van een staakmolen op teerlingen
- Topografische kaart van Ph. Vandermaelen (ca. 1850) met de aanduiding "M(oulin) à Huile"
- Kadastrale kaart van P.C. Popp (ca. 1850), met een tekeningetje van een staakmolen.
Op deze kaart staat iets meer ten noorden, op het perceel C6 (Kluizendorpstraat 10) een stenen bergmolen getekend.

Uit het proces-verbaal van afpaling van de toenmalige gemeente Kluizen in 1810: "les moulins ne forment qu'une classe. Ils sont au nombre de trois et situés dans l'intérieur de la commune. Deux sont exploités par les propriétaires et j'estime qu'à raison du petit nombre d'habitants que renferme la commune, ils ne peuvent être estimés au dessus de 220 f. brut, ce qui revient, déduction d'un tiers, à 146,67 francs net".

De molen werd in 1834 door de diensten van het Belgisch kadaster ingedeeld in klasse 1, met een kadastraal inkomen van 236 frank, inclusief de rosmolen op het naastliggend perceel. Dank zij deze rosmolen (type buitenrosmolen) kon men ook in windstille periodes malen.

Rond 1850 werd de staakmolen vervangen door een stenen bergmolen, ingericht als olie- en korenmolen.

 In 1886 werd een stoommachine geplaatst, maar er werd ook nog met windkracht gemalen. In 1897 werd de molen in het kadaster omschreven als "stoomsuikerij (= cichoreimaalderij op stoom), maalderij en stoomgraanmolen". In 1914 luidt de omschrijving "stoomgraan- en suikermaalderij". Molenaar was Bernard D'Hondt.

De molen werd in 1931, toen hij enkel nog bedrijvig was als cichoreimaalderij ("suikerijfabriek") afgebroken. De molenwal bleef nog een tijdje bestaan.

Eigenaars:
- voor 1834, eigenaar: De Poorter Pieter, de weduwe en kinderen
- 1836, deling: a) De Poorter-Goethals Pieter Francis en b) De Poorter Jan-Baptist, molenaar te Kluizen (overlijden van Pieter De Poorter)
- 13.04.1841, deling: a) De Poorter-Goethals Pieter Francis, de weduwe te Kluizen en b) De Poorter Jan-Baptist (notaris Vermeersch)
- 21.03.1849, verkoop: a) De Poorter Liévin, molenaar te Kluizen en b) De Poorter Frans, molenaar te Kluizen (notaris Vermeersch)
- 30.12.1850, verkoop: a) Dhondt Jan-Baptist (later gehuwd met Rijckaert), molenaar te Kluizen en b) De Poorter Liévin, molenaar te Kluizen (notaris Vermeersch)
- 15.09.1892, gift: D'Hondt Bernard (later gehuwd met Baeten), molenaar te Kluizen (notaris Vermeersch)
- na 1895, erfenis: d'Hondt-Baeten Bernard, de kinderen (kinderen: a) D'Hondt Godfried Marguerite, b) D'Hondt Stéphanie Jos., c) D'Hondt Robert Louis en d) D'Hondt Elza Josepha), molenaars te Kluizen (overlijden van Bernard D'Hondt)
- 01.02.1930, deling: D'Hondt Godfried Bernard Evarist Marguerite (jonkman), handelaar te Kluizen ("suikerijfabriek").

Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS

Archieven en landkaarten

Rijksarchief Gent, Abdij van Ename
- 2433. Akte van Karel V aangaande vrijstelling van belastingen voor de abdij in de heerlijkheid van de Twaalf Hofsteden te Kluizen, 26 maart 1532 (n.s.), 1 charter
- 2434. Overzicht van diverse privilegies en andere akten in verband met Kluizen, z.d., 1 stuk
- 2435. Rol van renten van de abdij van Kluizen en omliggende, begin 15de eeuw, 1 rol
- 2436. Renteboek van Kluizen, 16de eeuw, 1 register.
- 2437 Renteboek van de heerlijheid van de Twaalf Hofsteden te Kluizen, 1658 (met kaarten en het wapenschild van de abt de Loose; betreft ook rechten van de abdij over diezelfde heerlijkheid en ordonnanties en statuten), 1 register.
- 2438. Renteboek van de heerlijheid van de Twaalf Hofsteden te Kluizen, 1658 (met wapenschild van de abt de Loose; betreft ook rechten van de abdij over diezelfde heerlijkheid en ordonnanties en statuten), 1 register.
- 2439. Akte van graaf Diederik van de Elzas waarin hij de schenking van de abij bevestigt van een kapel ter ere van Onze-Lieve-Vrouw en een woonplaats voor de monniken, gelegen nabij de plaatsen Rietvoorde en Langebeek te Kluizen, 1140 (+ afschrift), 1 charter
- 2440. Akte van graaf Diederik van de Elzas waarbij hij aan de hospites van de abdij toestaat te verblijven op de plaats Langebeekt e Kluizen, 1140, 1 charter
- 2442. Opmetingsverslag van de goederen van de abdij van Ename te Kluizen, 1602 (met bijlage) 1 katern + 1 stuk.
- 2448. Overzicht van de goederen en inkomsten van de abdij te kluizen, z.d., 1 stuk
- 2449. Stukken betreffende de verpachting van het pachthof van de abdij te Kluizen, 1602-1646, 3 stukken
- 2450. Diverse pachtcontracten, 17de-18de eeuw, 1 bundel
- Rijksarchief Gent, Kaarten en Plans, nr. 1784 (landboek 17de eeuw van Kluizen).

- Fricxkaart (1712)
- Ferrariskaart (ca. 1775)
- Atlas der Buurtwegen (ca. 1842)
- Topografische kaart van Ph. Vandermaelen (ca. 1840).

Werken
- "Inventaris van de wind- en watermolens in de provincie Oost-Vlaanderen naar gegevens van het Archief van het Kadaster. Tweede aflevering. De arrondissementen Eeklo en Gent", in: Kultureel Jaarboek voor de provincie Oost-Vlaanderen, XV, 1961, 2 (Gent, 1962);
- Herman Holemans, "Oostvlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 4. Gemeenten K-L", Opwijk, Studiekring Ons Molenheem, 2002, p. 23-24.
- Vanacker D. & Hendryckx M., "Langs Het Kanaal", Gent, 1982.
- Wolfaert G., "Oude Prentbriefkaarten van Evergem", Evergem, 1982.
- De Potter F. & Broeckaert J., Geschiedenis van de gemeenten der provincie Oost- Vlaanderen, reeks II, deel 2, Gent, 1870-1872.