Stratemolen

De Stratemolen, later tijdelijk Molen Destoop en Molen Lefevere (naar de molenaars) genoemd was een houten windmolen aan de noordwestzijde van de Schoendalestraat (de vroegere Grote Heerweg), tegenover Sparrentuin. 

Mogelijk al vanaf de 13de eeuw, bevond zich daar een korenwindmolen die eigendom was van de dorpsheer de Plotho.
Aanduiding van de "de muellen te vijfve" op het landboek van de baronnie van Ingelmunster, Vijve en Sint-Elooi, opgemaakt door Loys de Bersacqes in 1639. Op de kaart van de heerlijkheid Het Vijve-Ensche, opgemaakt door Louys de Bersacques in 1642, wordt de straat aangeduid als "herstraete van vijve nar Cortryck"; weergave van bebouwing aansluitend bij de dorpskern.
In het begin van de 18de eeuw werd de windmolen verkocht aan de molenaarsfamilie Destoop.
De molen staat aangeduid als een staakmolen op de Villaretkaart (1745-1748) met als benaming "Moulin de St. Eloy".
Op de kaart van het goed "Ter Leyen" van circa 1763 werd de "Herwegh van Desselghem op Ste Eloys Vyfve" afgebeeld als een met bomen omzoomde weg; weergave aan de noordzijde van de straat van de korenwindmolen aan het begin van de erfoprit van de dieper gelegen hoeve van de familie Destoop.
Op de kaart van Sint-Eloois-Vijve, opgemaakt door landmeter Cornelis Steur in 1764, omschreven als "oude Herstraete of straete van Curtricke naar Gent". Op deze kaart wordt langs de Schoendalestraat de hoeve en korenwindmolen van de familie Destoop, weergegeven.
De Ferrariskaart (ca. 1775) geeft als benaming "Moulin de Vive St. Eloy".
Op de kaart van de steenweg Wakken-Sint-Eloois-Vijve, opgemaakt door landmeter A. Lefebvre in 1788, wordt de molen aangeduid bij de "chemin venant de Beveren et de Desselgem" en op het primitief kadasterplan (circa 1834) prijkt de molen bij de "grand chemin de desselghem".

Rond 1830 was de molen een driezolder-staakmolen, ingericht als graan- en oliemolen. Hij was dan in het bezit van Ignatius Destoop. Hij verkocht de molenop 30 augustus 1843 aan zijn schoonbroer Petrus Lefevere (akte notaris Storme) die zijn intrek nam in het door hem gebouwde en aangrenzende molenhuis.
Op de Atlas der Buurtwegen (1844) staat de molen aangeduid met het grondvlak van een staakmolen op teerlingen, bij de "Chemin n° 2" met als beschrijving "Grooten Heerweg" of "Chemin de Desselghem à Zulte".
Op de topografische kaart van Ph. Vandermaelen (ca. 1850) wordt hij aangeduid als "M(oul)in à Huile". De kadastrale kaart van P.C. Popp (ca. 1855) geeft de molen weer zonder benaming.

De molen werd in 1873 afgebroken door Vercruysse, die gehuwd was met de molenaarsdochter Eulalie Lefevere. Het perceel waar de molen stond werd op 26 november 1873 (akte notaris Van Robaeys) verkocht aan landbouwer Ivo Heyse.

De iets meer oostelijke gelegen Staakmolenstraat herinnert ons nog aan het bestaan van de molen.

Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS

Archieven en landkaarten

- Rijksarchief Kortrijk, Fonds de Plotho, nr. 403: Vijfve Sint Eloys, in Lantbouck vanden lande ende baronnie van Ingelmustre, Vijve en Sint-Eloy appendentie ende dependentien, Loys de Bersacqes, 1639.
- Rijksarchief Kortrijk, Fonds de Plotho, nr. 515: Vijfve Ainsche in de prochie van Waregem beginnende opde straete soomen van Vijfve naer de Hoochmuelen gaet, in Registre rentes seigneur dans la seigneurie dite 't Vijfhaemsche dans la commune de Waereghem, Louys de Bersacques, 1642.
- Rijksarchief Kortrijk, Fonds de Plotho, nr. 4550: Figuratieve kaart van Sint-Eloois-Vijve anno 1754.
- Rijksarchief Kortrijk, Kaarten en Plannen, nr. 504: Kaart van de steenweg Wakken-Sint-Eloois-Vijve, met aanduiding van de afstanden, getekend door A. Lefebvre, landmeter van de kasselrij Kortrijk, 1788.
- Rijksarchief Kortrijk, Kaarten en Plannen, nr. 545: Kaart van de gemeente Sint-Eloois-Vijve, getekend door Cornelis Steur, landmeter van de kasselrij Kortrijk, 1764.
- Villaretkaart (1745-1748)
- Ferrariskaart (ca. 1775)
- Atlas der Buurtwegen (ca. 1845)
- Topografische kaart van Ph. Vandermaelen (ca. 1850)
- Kadastrale kaart van P.C. Popp (ca. 1855)
- Kadasterarchief West-Vlaanderen te Brugge, 207: Mutatieschetsen, Sint-Eloois-Vijve, 1869/2, 1966/5.

Werken
Algoet G., De Desselgemse plaatsnaam Schoendale, in De Gaverstreke, jg. 19, 1984, p. 515.
Coudijzer M., Zo was Sint-Eloois-Vijve, s.l., 1985, p. 27.
Coorevits S., De Clercq E., Vensters op het Verleden, Erfgoedwandelingen in Beveren-Leie, Desselgem en Sint-Eloois-Vijve, 2008.
Coorevits S., Waregem graag gezien, Waregem-Beveren-Leie-Desselgem-Sint-Eloois-Vijve, Brugge, 2005, nrs. 171-186.
De Flou K., Woordenboek der toponymie van westelijk Vlaanderen, Vlaamsch Artesië, het land van den Hoek, de graafschappen Guines en Boulogne, en een gedeelte van het graafschap Ponthieu, Brugge, 1935, Deel XVI, kolommen 518, 530-533.
Delmotte M., De lijdensweg der Vijvenaren tussen 1648 en 1713, in De Gaverstreke, jg. 1, 1973, p. 63-75.
Ducatteeuw E., Vandermaelen L., Wante L., Historische kaart Waregem, in De Gaverstreke, jg. 20, 1992, p. 36-50.
VHerman Holemans, "West-Vlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 7. Gemeenten S-U, Opwijk, Studiekring Ons Molenheem, 2003.
Vanwalleghem A. & Creyf S., Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Waregem met deelgemeenten Sint-Eloois-Vijve, Desselgem en Beveren-Leie, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen WVL45, 2010 (onuitgegeven werkdocumenten).
F. Benoit, De pachters van de windmolen te Vijve, 1580-1610, Jaarboek Geschied- en Heemkundige Kinrg - Waregem, XV, 1987, p. 424 e.v.
Benoit Filip, Herbergruzie te Sint-Eloois-Vijve. 1592. De pachten van de windmolen te Vijve (1580-1610), Jaarboek van de Geschied- en heemkundige kring De Gaverstreke, XV, 1987, p. 421-425.
Torie Mulders (pseudoniem van Hector Vindevogel), "De windmolens tussen Schelde en Leie", in: Handelingen van de Koninklijke Geschied- en Oudheidkundige Kring van Kortrijk, XXII, 1946-1948, p. 46-107 (73).