Molen op de Keizersberg

Keizer Jozef II besliste in juni 1783 om de voormalige hertogelijke burcht op de Keizersberg in Leuven te laten afbreken en de bouwmaterialen te verkopen. Bij de openbare verkoop in 1786 kocht de Leuvense Jacques Verheyden alles op. Een deel (met de toegangspoort en het zomerhuis) verkocht hij aan Leopold Manderlier en een ander deel verkocht hij vijf jaar later aan de Leuvense handelaar Albert Impens. 

Albert Impens liet in 1796 ter hoogte van de binnenkoer van de voormalige burcht, op de fundatie van een vestingtoren, een hoge stenen graanwindmolen bouwen en een Engelse tuin aanleggen,  naast de nog bestaande, 36 meter diepe waterput. Daar staat sinds 1906 een groot Mariabeeld. Bij de bouw van de molen liet hij de fundamenten van de burcht gedeeltelijk blootleggen en groef kapitelen en zuilentrommels op om ze in de funderingen te verwerken. Deze zijn nu nog steeds op de site aanwezig.

Ondanks de hoge ligging ondervond de molen ernstige hinder van de toren van de Sint-Janskerk, aangezien die de - eerder zeldzame, maar efficiënte - oostenwind tegenhield. Impens vroeg en verkreeg in 1799 de toelating van Balthazar Goemans om de kerk te slopen. 

Deze Goemans had de commanderijgebouwen met de Sint-Janskerk op 1 september 1798 gekocht van Guilielmus De Bruyn (afkomstig uit een molenaarsfamilie). Goemans liet het complex in de periode 1799-1801 grotendeels slopen, de kerktoren zelf in 1801.

De hoog gelegen windmolen deed geen schittenrende zaken. Dit is een aanwijzing dat de talrijke Leuvense korenwatermolens op de Dijle zeer goed voldeden aan de Leuvense meelbehoeften. Daarenboven dienden hun klanten geen hoge heuvel te bestijgen met paard en wagen. De windmolen moest na 1800 al dringend hersteld worden. 

De Molen op de Keizersberg brandde af op 30 januari 1809. De oorzaak is ons niet bekend, maar brandstichting blijkt uitgesloten te zijn. Mogelijkheden zijn: blikseminslag of het "door de vang gaan" van de molen. Er werd niet overgegaan tot een heropbouw, zodat er een eind kwam aan een ambitieus project dat echter niet aan de verwachtingen voldeed.

De onderbouw werd afgebroken op het einde van de 19de eeuw door de monniken. De weinige resten van de commanderijgebouwen werden in mei 1944 vernield.

Lieven DENEWET

Archieven en collecties
Archief Keizersberg, documentatiemateriaal en collectie oude prentkaarten.
M-Museum Leuven, inv. S/11/C. Antoine Clevenbergh, "De Burcht van Leuven", 1805, olieverf op houten paneel, 43x57cm,

Werken
Technische Dienst-Gebouwen Stad Leuven, Keizersberg: beperkt bouwhistorisch onderzoek, maart 2007.
D. Amand, Reconstructie van de hertogelijke burcht op de Keizersberg te Leuven, in Jaarboek van de Geschied- en Oudheidkundige Kring voor Leuven en omgeving, XL, 2002, p. 7-82.
D. Amand, De geschiedenis en situering van de verdwenen gebouwen op en rond de Keizersberg. in De Leuvense Prentenatlas. Zeventiende-eeuwse tekeningen uit de Koninklijke Bibliotheek te Brussel, Deel II, Jaarboek van de Geschied- en Oudheidkundige Kring voor Leuven en omgeving, XLI, 2003, p. 693-705.
Bouwen door de eeuwen heen. Inventaris van het cultuurbezit in Vlaanderen, Provincie Vlaams Brabant, Arrondissement Leuven, Luik, 1974, p. 241.
E. Cockx, De Leuvense Prentenatlas. Zeventiende-eeuwse tekeningen uit de Koninklijke Bibliotheek te Brussel, Deel I, in Jaarboek van de Geschied- en Oudheidkundige Kring voor Leuven en omgeving, XLI, 2003, p. 180-202.
M. Dusar & J. Hammpenecker, Instortingsholten op de Keizersberg te Leuven, in Geologie. Bulletin van de Belgische Vereniging voor Geologie, vol. 101, dln. 3 en 4, 1992/1993, p. 311-314.
M.A. Duwaerts e.a., "De molens in Brabant", Brussel, Dienst voor Geschiedkundige en Folkloristische Opzoekingen van de Provincie Brabant, 1961, p. 120-121.
A. Hueber, De Keizersberg in de 19de eeuw, in Mededelingen van de Geschied- en Oudheidkundige Kring van Leuven en Omgeving, 14, Leuven, 1974, p.180-185.
Mozaïek. Stadsvernieuwing Leuven, jaargang 4, 2007, nr. 2: De toekomst van de Leuvense abdijsites, p.16-19; nr. 3: De Vaartkom Leuven XL, p. 18; jaargang 5, 2008, nr. 2: De Vaartkom, recente ontwikkelingen en plannen, p. 20.
O. Petitjean, Le Mont-César à Louvain et son abbaye bénédictine Regina Coeli, in Revue du Touring Club de Belgique et Bulletin Officiel, 1 maart 1934, p. 65-70.
R. Uytterhoeven, Leuven Weleer. Op de Westhelling en langs de Vesten, deel 6, Leuve1990, fig. 1a-b, 2a-b, 3a-c, 4a-c, 5a-d, 6c, 7a-c, 8a-c, 9a-b, 28c, 29a-d, 30a-d, 31a-e, 32a.
E. Van Ermen, D. Amand e.a., Loven Boven Altijdt Godt Loven. 1899-1999. 100 Jaar Abdij Keizersberg Leuven, Leuven, 1999.
E. Van Erven, Louvain dans le passé et dans le présent, Leuven, 1895, p. 243-253.
Leuven « de beste stad van Brabant », Arca Lovaniensis 7, 1980, p. 47-68, 231-237.
Mondelaers Lydie & Verloove Clara i.s.m. Van Roy Diane, Van Damme Marjolijn en Meulemans Katharina. Inventaris van het bouwkundig erfgoed. Provincie Vlaams-Brabant. Leuven binnenstad. Herinventarisatie. Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen. VLB2, 2009.
Etienne Franckx, Ramon Kenis, Paul Reekmans & Wim Platteborze, "Redingeneiland, een watermolenpark", Leuven Historisch (Nieuwsbrief van het Leuvens Historisch Genootschap vzw), jg. 12, 2015, 1 (maart), (nr. 44), p. 24-35.
Paul Bauters, "Vlaamse molens. Wind- en watermolens in Vlaanderen. Geschiedenis-bouw-werking-recht", Antwerpen, (KVNS), 1978, p. 13.
Paul Bauters, "Kracht van wind en water. Molens in Vlaanderen, Leuven, (Davidsfonds), 1989, p. 136.
Reygel P. & Wesemael E., "Prospectie met ingreep in de bodem aan de zuidelijke toegang van de Keizersberg te Leuven, Aron Rapport 126, 2011.
Reygel P. & Wesemael E., "Archeologische opgraving aan de Wolvengang te Leuven", Aron Rapport 120, 2011.
Reygel P.,  De Keizersberg van Leuven. Een archeologisch onderzoek naar de zuidelijke toegang, 2012 (Archeologie 2012: Recent archeologisch onderzoek in Vlaams-Brabant, 6-9).
Sevenants W., "Archeologische evaluatie en waardering van de Keizersberg (Leuven, provincie Vlaams-Brabant)", Rapport 2010-7.
Wesemael E., Bouwhistorische en archeologische werfbegeleiding naar aanleiding van de restauratieopdracht ‘Burchtmuur Keizersberg’, Aron Rapport 112, 2O11.
Frederic Hecq, "De vloek op de Keizersberg. Een kroniek van onafgebroken tegenslagen", Leuven, 2019, 159 p.

Mailberichten
- Frederic Hecq (auteur van "De vloek op de Keizersberg"), 19.02.2019, 14.05.2019.
- Walter Van den Branden (conservator Mola - Molencentrum Wachtebeke), 20.02.2019.