Zwarte Molen

De Dorpsmolen, later Zwarte Molen of Molen Desmidt, was aanvankelijk een houten en later een stenen windmolen, aan het Lisseweegs Vaartje nr. 73, op 400 meter ten noorden van de kerk van Lissewege.

Al in 1429 stond hier een staakmolen, de Dorpsmolen van Lissewege. In 1555 werd hij dan vermeld als liggende wip bij het Sint Jorismaeyken of Sint-Jorisbilkske. Sint Joris was de patroon van de schutters en de gaaien werden op de wieken geplaatst. De Dorpsmolen was gelegen aan de zogenaamde "Tiendenbrug" over het Lisseweegs Vaartje, de naam van de brug verwijst naar de tiendenheffing, tot 1568 uitgevaardigd door de Franse Sint-Bertinusabdij.

De molen staat aangeduid op de kaart van de Zwinstreek uit 1501 en op die van Pieter Pourbus (1561-1571). Pieter Moret, zoon van Maillaert, maalde er in 1688. Hij had eveneens belangen in de molen van Zwankendamme.

Op een kaart van 1768 wordt hij weergegeven samen met de Witte Molen aan de overkant. Op de Poppkaart (circa 1842) is op deze plaats andere bebouwing aangeduid.

Op de Dorpsmolen maalde in de late 17de eeuw de familie Vandepitte, zoals Michel Vandepitte, molenaar en kerkmeester. Later, van 1700 tot 1768, was de molen weer in bezit van deze familie. Jan Vandepitte, gehuwd met Anne-Marie Claeys, was er na drie huwelijksjaren gestorven. Zijn weduwe hertrouwde met Karel Van Kerschaever. Opvolger was Emiel Desmidt met zijn zonen.

Eigenaars na 1830:
- voor 1834, eigenaar: Van Kerschaever Joseph, molenaar te Lissewege
- later, erfenis: de erfgenamen (overlijden van Joseph Van Kerschaever)
- 09.08.1856, verkoop: Van Kerschaever Franciscus, molenaar te Lissewege (notaris Termote)
- later, erfenis: de kinderen en kleinkinderen, waaronder Van Kerschaever Karel, gehuwd met Claeys Anne-Marie - weduwe van Vandepitte Jan (overlijden van Franciscus Van Kerschaever),
- 09.06.1883, verkoop: a) Desmidt Emile, zonder beroep te Lisssewege, b) Desmidt Jules, c) Desmidt Marie, d) Desmidt Medard en e) Desmidt Flavie (notaris Jacquerée)
- 27.04.1907, verkoop: Desmidt-Raes Emiel, molenaar te Lissewege (notaris Standaert)
- 27.05.1954, erfenis: de kinderen (overlijden van Emiel Desmidt)
- 21.10.1955, erfenis: Desmidt-Huys Roger Prosper Joseph, molenaar te Lissewege (notaris Vereecke)

In 1873 werd de staakmolen door een stenen grondzeiler vervangen. Hij kreeg de benaming Zwarte Molen, vanwege het zwart teren - eigenlijke ingestreken met oliekalei - van de romp. (Dit in tegenstelling met de Witte Molen aan de overkant van  het Lisseweegs Vaartje die wit werd gekalkt).

In 1910 werd een stoommaalderij gebouwd, maar er werd ook nog met de wind gemalen.

Tussen de twee wereldoorlogen kon je op feest- en kermisdagen van in het dorp tussen de wieken een grote leeuwenvlag zien wapperen. Zoon Cyriel was immers in 1914-'18 gesneuveld voor Vlaanderen.

In de zware storm van 14 november 1940 werd het kruis met een verdekkerde roede afgewrongen. Molenaar Desmidt was van plan de schade te herstellen. Een nieuw kruis werd gemaakt bij Verhaeghe te Ruddervoorde, Belgisch brevethouder van de verdekkering en bij de mulder lag een nieuwe askop. De plaatsing werd echter te duur geacht, vooral door te sterk gesteken loonkost in de naoorlogse jaren. Vooral het arbeidsintensieve molenwerk, waar men ’s avonds dikwijls niet ziet wat gedaan werd:  altijd passen en heen en weer lopen, en alle houten stukken moeten met de hand naar de draad van ’t hout gekapt worden om niet te splijten. Ondertussen (1953) was de mulder elektrisch geïnstalleerd en voor 100 000 frank onkosten mocht hij ook al veel elektriciteit gebruiken.

In 1960 werd de resterende romp afgebroken. Twee houten tandwielen en het molenijzer berusten in het Sincfalamuseum te Knokke.

De molenaarswoning, het zogenaamde "Molenhuis" bestaat nog en is opgenomen in de vastgestelde inventaris van het bouwkundig erfgoed.

Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS

Archieven
Rijksarchief Brugge, "Kaarten en plannen Mestdagh", nr. 785 (uit 1768)

Werken
M. Coornaert, Een overzicht van de molens in het Noordvrije, in: Liber Amicorum René De Keyser, Speciale uitgave, Geschied- en Heemkundige Kring Sint-Guthago, 1985, p. 43-78.
J. Ballegeer, "Molens in de Zwinstreek", in Rond de poldertorens, jg. 47, nr. 2, 2005.
G. Vandepitte, De dorpskom van Lissewege en de omgeving, in Rond de Poldertorens, XII, 1970, 2, p. 77.
Herman Holemans, "Westvlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 4. Gemeenten K-L", Kinrooi, 1997.
S. Gilté, P. Van Vlaenderen, A. Vanwalleghem m.m.v. K. Dendooven "Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Brugge, Deelgemeenten Dudzele, Lissewege en Zeebrugge, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen WVL25, 2006.
C. Devyt, "Onze windmolens tijdens de oorlogsjaren", Biekorf, 1945.
C. Devyt, "De Westvlaamse windmolens in 1947", Biekorf, 1947.
Germain Vandepitte, "De dorpskom van Lissewege en de omgeving", Rond de Poldertorens, XII, 1, p. 16.
Germain Vandepite, "De molenaarsfamilie Vandepitte & verwanten. De aanverwante Familie Moret", Rond de Poldertorens, jg. 1981, nr. 1, p. 25-30.
[Bataille Jaak], De Dorpsmolen of Zwarte Molen te Lissewege, Curiosa, LI, 2013, p. 19-20.
Johan Ballegeer, "Lissewege in oude prentkaarten", Zaltbommel, 1978, foto's nr. 54 en 89.

Mailberichten
Ronny Ballegeer, Lissewege, 27.12.2013.