De Hogebrugmolen (genoemd naar de brug over de IJzer) was een houten graan- en schorsmolen. Oorspronkelijk stond hij aan de noordzijde van de huidige IJzerlaan, tegen de IJzer en de "Hoge brug", vandaar de molennaam. De molen stond er op walgrond die aan het Sint-Janshospitaal toebehoorde.

De molen werd aldaar voor 1613 gebouwd.

Eigenaar-molenaar Andries van Troyen moest deze molen in oktober 1708 noodgedwongen afbreken door "'t gewelt van den Oorloghe" en op last van Le Blanc, intendant van Ieper. Deze verplichte afbraak gebeurde tot "conservatie" van het Franse garnizoen van het fort "de Hooghe brugghe" die de Fransen bij deze brug aan de overzijde van de IJzer hadden gevestigd. Hierop heeft Andries van Troyen de molen verplaatste en heropgericht buiten de Westpoort, aan de "calcie" naar deze Hoge Brug, op een stuk grond dat toebehoorde aan de armen of de "grooten Heiligen Geest".

De nieuwe standplaats was de noordzijde van de IJzerlaan (de vroegere Weststraat)(nr. 31), op de hoek met de Generaal Baron Jacquesstraat, bij de vroegere stedelijke grote waterput. Andries van Troyen, die instond voor de verplaatsing, overleed op het einde van hetzelfde jaar 1708.

Voor de verdere evolutie op de nieuwe standplaats:
zie Diksmuide, Hogebrugmolen - II

Lieven DENEWET & M. CATTEEUW

Uit de stadsrekening van Diksmuide, 1708
Inventaris Andries van Troyen, 1708
"Ten desen sterfhuyse competeert eenen coorenwint en Schursemeulen, te vooren ghestaen neffens de Hooghe brugghe aen de Westzijde deser stede op den Wal gront toebehoorende het Sint Janshuys, en welcke muelen den overledene door 't geweld van den Oorloghe en order van Mijnheer Le Blanc, intendant van Yper is ghenotsaeckt gheweest van aldaer te weiren en af te brecken ten jare en maende October 1708 tot conservatie van het garnisoen van het fort de Hooghe brugghe by de Franschen neffens de voorschreven Hooghe brugghe op de ander kant van de vaert den Yser ghemaeckt, welcken meulen den overledenen opgherecht en ghestelt heeft buyten de Westpoorte, de calcie naer de voorschreven Hooghe brugghe op de erfve en gront competeerende den aermen ofte grooten Heiligen Geest".

Archieven
Plan van Diksmuide (1613)
Figuratieve stadsplan van Martinus Haecke (1716) (stadhuis Diksmuide)
Kopie van Jan Mergaert, "Caerte Figurative van de stadt van Dixmude" (1752-1753)
Stadsrekening Diksmuide, 1708.

Uitgegeven bronnen
Plan van Deventer (ca. 1550)
Ferrariskaart (ca. 1775)
Atlas der Buurtwegenn (ca. 1844)
Topografische kaart van Vandermaelen (ca. 1850)
Kadastrale kaart van P.C. Popp (ca. 1860)
Gazette van Brugge en der provincie West-Vlaenderen, 6 november 1844

Werken
Herman Holemans, "Westvlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 2. Gemeenten D-G", Kinrooi, Studiekring Ons Molenheem, 1994, p. 22.
H. Missiaen & P. Vanneste m.m.v. F. Gherardts  & O. Scheir, Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Diksmuide, Deel I: Deelgemeenten Diksmuide, Beerst, Esen, Kaaskerke, Keiem en Lampernisse, Deel II: Deelgemeenten Leke, Nieuwkapelle, Oostkerke, Oudekapelle, Pervijze, Sint-Jacobskapelle, Stuivekenskerke, Vladslo en Woumen, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen WVL18", 2005.