Molenzorg

Harelbeke, West-Vlaanderen


Algemeen
Collectie
Verdwenen Belgische Molens
Naam

Zijne Majesteits Molen

Ligging
Vlaanderenlaan
8530 Harelbeke

zuidwestzijde
tracé spoorweg Kortrijk-Gent
kadasterperceel A1262


toon op kaart
Type
Staakmolen met gesloten voet
Functie
Korenmolen, later ook oliemolen
Gebouwd
voor 1560 / voor 1664 / ca. 1780
Verdwenen
ca. 1829
Beschrijving / geschiedenis

Zijne Majesteyts Molen was een houten korenwindmolen aan de zuidwestzijde van de huidige Vlaanderenlaan, op het tracé van de spoorweg Brugge-Gent, op het kadasterperceel A1262.

We zien hem afgebeeld op de kaart van Deventer (ca. 1560) en als één van de drie molens die worden afgebeeld op de kaart van 1664 en "De Drye Muelens van Harlebeke" worden genoemd.

In de 17de-18de eeuw waren leden van de familie Teerlinck er molenaar. De naam Teerlynck komt al vroeg in de 17de eeuw voor in de doopregisters van Harelbeke. In de volkstelling van 1695 verschijnt Pascal Teerlynck als molenaar in Harelbeke. Dat het om een molenaarsgezin gaat, bewijzen de akten in de weesregisters van de kasselrij Kortrijk. Een weesakte uit 1670 geeft verduidelijking. Raphaël Teerlynck overleed in 1661 en enkele jaren nadien wordt een weesakte opgesteld. Daarin wordt vermeld dat de wezen Jan, Raphaël, Christiaen en Jossyne Teirlynck elk een vijfde "part" (deel) krijgen in de helft van een woonhuis met een oliewindmolen, gestaan en gelegen in de prochie an Harelbeke, palend noord aan de straat van Harelbeke naar Kortrijk en gehouden van "Zijne Majesteyts Spycker". De Spycker was een ontvangstbureau van het oude grafelijk domein en was gericht op het innen van belastingen onder de vorm van granen. Deze granen moesten ook gemalen worden en daarvoor beschikte de "Spycker" over een molen.

Jan Teerlynck, zoon van Christiaen, volgde zijn vader als molenaar op. Hij was gehuwd met Joanna Windels en stierf vrij vroeg, na tien jaar huwelijk, in 1691. Raphaël, de zoon van Jan, trouwde op 8 november 1693 met Anna Van Poucke. Een jaar na het huwelijk stierf de bruid en op 26 februari 1696 hertrouwde Raphaël met Catherine Opsomer. Een jaar later, op 11 januari 1697, kregen ze een dochter. Pascal Teerlynck was er huurder-molenaar in 1695 (volkstelling).

Op 9 december 1697 kwam een drieling ter wereld die de toepasselijke namen Gaspar, Melchior en Balthazar kregen. De peters en de meters waren de toenmalige prominente figuren van Harelbeke, o.m. de burgemeester Olivier Delombaerde. De drie kinderen stierven echter drie dagen na de geboorte. Later kwamen nog acht kinderen ter wereld, waaronder een tweeling. Raphaël Teerlynck overleed op 18 december 1700. Zijn echtgenote op 18 augustus 1722.

Bij het overlijden van deze laatste werd er opnieuw een weesakte opgemaakt. Volgens deze akte waren er toen zeven wezen, namelijk: Joannes, Ludovicus, Elisabeth, Marie, Raphaël, Pieter en Joanna-Theresia. Zij kregen elk een achtste in de helft van een hofstede "bekleed met een oliewindmolen, gestaan en gelegen in de prochie van Harelbeke onder Zijne Majesteyts Spycker". Eigenaardig is wel dat men in het landboek spreekt van een korenwindmolen en in de weesakten telkens van een oliewindmolen. Waarschijlijk was de molen tegelijkertijd koren- en oliemolen.

Zoon Raphaël werd de nieuwe molenaar. Hij trouwde in 1733 te Harelbeke met Maria-Catharina David. Hij werd als molenaar in 1769 opgevolgd door zijn zoon Johannes Raphaël die in 1769 in Vichte trouwde met Maria-Magdalena Terras. Uit dit huwelijk werd in 1777 Gregorius Raphaël geboren die later molenaar zou worden op de Koutermolen in Stasegem. De molen was in 1797 in handen van Joseph Laurens Coucke en de molenaar was Joseph Coucke, zoon van Frans.

In de "Gazette van Gend" van 9 augustus en 5 september 1798 verscheen de volgende in het Frans gestelde advertentie. Op 28 thermidor jaar VI worden door de Centrale Administratie van het Leiedepartement te Brugge verkocht, als behorende tot de Nationale Domeinen: zes water- en windmolens te Harelbeke, voort-komende van het Oud Gouvernement, en actueel gebruikt door N.N. Buyse. Aangeboden voor 27.734 frank. Geschat op een (jaar)inkomen van 10.000 £; kapitaal van 200.000 frank.

De verkoop ging niet door. Twee jaar later deed men een nieuwe poging. In de Gazette van Gend van 11 en 20 februari en 3 maart 1800 verscheen de volgende advertentie: "Wordt uit de hand te kopen gepresenteerd: een schone, grote en wel gesitueerde korenwindmolen met zeer goede molenstenen, omtrent twintig jaren eerder uit de grond nieuw gebouwd, staande op een daarmede gaande erf van een honderd en half, gestaan en gelegen binnen Harelbeke, palende O. de steenweg van Harelbeke naar Zwevegem, Z. de burger van Saceghem, W. Anthone Loosvelt en N. de hoirs van Laurens Ghequiere. Deze molen, “voordkomende van het gewezen oostenryksch gouvernement”, is eventueel te koop zonder de grond, voor wie de molen zou willen “vertransporteren” naar elders.
Inlichtingen bij notaris Gheysens te Harelbeke."

De aangehaalde mogelijkheid tot verplaatsing is mogelijk effectief gebeurd. De molen verdween immers rond 1829, en in die tijd werden nog vrijwel geen windmolens zomaar gesloopt. In de Popp-legger van ca. 1845 komt hij niet meer voor en op sectie A nr. 1262 was er nog slechts een molendam te vinden. Het perceel wordt thans doorsneden door de spoorweg Kortrijk-Gent.

Lieven DENEWET & Roger CAUWE

Bijlagen

Stadsarchief Menen. Stuk van 29 december 1797 (mededeling Luc Desloovere, Menen)

République française.
Extrait du Registres aux Arrêtés de l'Administration centrale du Département de la Lys.

L'Administration Centrale du Dép(artemen)t de la Lys

Vû les procès verbaux d'estimation 1° de six moulins autrefois bannaux situés à Haerlebeck (= Harelbeke) provenant de l'ancien gouvernement occupé par le citoyen Buyse (hoirs) dressé par l'expert Ovyn à Courtray.
2. De trois moulins situés à Menin canton dudit lieu provenant aussi de l'ancien gouvernement occupé par le c(itoy)en Eugène Vandenberghe dressé par l'expert l'Hermite à Roulers.

Considérant que d'après la Loi du 8 Avril 1793 rappelée à l'article 10 de l'instruction du com(missai)re du gouv(ernemen)t Bochet la vente des moulins appartenans à la nation placés sur des rivières ou cours d'eau ne pourront être aliéné qu'après qu'il aura été vérifié que leur conservation ne cause aucun dommage aux propriétés nationales et que leur destruction ne deviendra point nécessaire au dessèchement des marais.

Considérant que cette formalité n'a point été remplie à l'égard des moulins cidessus mentionnés.

Oui le Commiss(ai)re du D(irectoi)re Exécutif

Arrête

1° Il sera procédé à cette vérification sur la réquisition du Commis(sai)re du Directoire près cette Administration par l'ingénieur du Dép(artemen)t en présence de deux officiers municipaux des cantons respectifs sur le territoire desquels se trouvent les dits moulins.

2. Les procès verbaux de vérification seront soumis à l'avis des Administrations m(unicipa)lles et envoyés à l'Administration centrale qui statuera ainsi qu'il appartiendra.

3. Expédition du présent sera faite au Com(missai)re du D(irectoi)re près cette Adm(inistrati)on et aux adm(inistrati)ons m(unicipa)lles.

Fait en séance à Bruges le 9e Nivôse an 6 (29 décembre 1797). Présens les Citoyens Hennessy Président, Guimard, Tarte, Chomel, Vanpraet Administrateurs, Baret com(missai)re du D(irectoi)re Exécutif et de Ceinssart secrétaire en chef.

Pour expéditon conforme
(get.) Hennessy
N. Jullien

Literatuur

Archieven
Stadsarchief Menen. Stuk van 29 december 1797 (mededeling Luc Desloovere, Menen, zie bijlage)
Volkstelling van Harelbeke van 1695.

Gedrukte bronnen
"Gazette van Gend", 9 augustus en 5 september 1798 of 22 thermidor en 19 fructidor jaar VI.
"Gazette van Gend", 11 en 20 februari en 3 maart 1800, of 22 pluviôse, 1 en 12 ventôse jaar VIII.

Werken
"Onze Molens. Water-, wind-, en rosmolens in Harelbeke - Bavikhove - Hulste - Stasegem", Harelbeke, 1990. Herman Holemans, "Westvlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel III. Gemeenten H-J", Kinrooi, Studiekring Ons Molenheem, 1995 (niet vermeld).

Stuur uw teksten over deze molen  | 
Stuur uw foto's van deze molen
  
Laatst bijgewerkt: woensdag 19 juli 2023

 

De inhoud van deze pagina's is niet printbaar.

zoek in database zoek op provincie Stuur een algemene e-mail over molens vorige pagina Home pagina Naar bestaande molens