De Molen Boeykens (naar de uitbaters vanaf 1880) was een stenen windmolen, type bergmolen, aan de zuidzijde van de Pastoor Boelstraat (de vroegere Dam) nr. 24, bereikbaar via de Akkerstraat waar de molenaarswoning gelegen was, op een 300 meter ten noorden van de hoofdkerk van Temse.

De molen werd gebouwd als snuifwindmolen in 1792. Bouwheer was Antoine Carels, zoon van Pieter Jan Carels en Elisabeth Van Bogaert. Hij was geboren te Temse op 27 november 1754 en overleed er op 8 januari 1806., Op 10 decmeber 1791 kreeg hij machtiging van de Watergraaf van Vlaanderen om achter zijn herberg "In den Handboog", gelegen in de Akkerstraat, een tabakwindmolen op te richten.

Reeds voor 1799 werd de snuifmolen omgevormd in een korenmolen met twee steenkoppels (een koppel zeventienders en een koppel zestienders). Molenaar Antonius Carels stelde deze molen dan te koop of te huur. Hij liet in de Gazette van Gend van 9 en 13 december 1799 de volgende advertentie verschijnen:
"vanwege Antonius Carels, mulder in Temse, betreffende de verkoping of de verpachting (voor 12 of 24 jaren) van een schone graanwindmolen in Temse op den Kouterwijk, nieuw uit de grond gebouwd, beschikkend over een koppel zeventienders en een koppel zestienders, “bekwaem en gebouwd tot de fonctie van olie stampen”, alsook 320 roeden grond. De verkoping zal plaatsvinden op 21 en 28 frimaire en 5 nivôse jaar VIII (of 12, 19 en 26 december 1799) ten huize van Joannes de Wagter, herbergier in het Bourgoensch Kruys in Temse. Inlichtingen bij notaris-procureur Charles van Raemdonck te Sint-Niklaas (Calkerstraat nr. 421)."

In opdracht van Antonius Carels, mulder te Temse, werd door vrederechter Ph. J. Reynaerts en door ex-notaris  Ch. Ph. van Raemdonck op 18 en 25 nivôse, 2 en 9 nivôse ten huize van Jan Frans Claus, herbergier in den Handbogen te Temse, een openbare verkoping gehouden van (o.m.) een schone, uit de grond nieuwgebouwde stenen graanwindmolen, ook zeer dienstig en gerieflijk tot de constructie van een oliemolen, met een koppel zeventienders en een koppel zestienders; het molenerf is 97 roeden groot. 

Op 24 april 1826 verkochten zijn erfgenamen deze molen aan Snoy d'Oppuers, heer van het kasteel, die reeds 2 windmolens en de Watermolen van Temse in zijn bezit had.
De eerste mulder-pachter van de korenmolen was Jan Livin Parijs. Zijn weduwe Coleta Vercauteren, die de huur in 1832 overnam, was afgaand pachter in 1833.
De prezije (prijsschatting), opgesteld op 1 oktober 1833, gaf als nieuwe molenaar Joannes Carolus Dhaens. Net zoals zijn voorganger was hij tevens molenaar op de Watermolen. Volgens de patentregisters van 1834 maalde hij ook mout en verkocht hij meel.
Hij werd op 3 oktober 1839 opgevolgd door Joanens Bauwens, eveneens mulder op de Watermolen van Temse. Uit deze prijzij blijkt tevens dat aan de windmolen een bakkerij verbonden was.

Op 18 juli 1851 verhuurde markgravin Jullienne de la Crois de Savye, vrouw van Leon de Robiana te Brussel, die handelde in naam van haar minderjarige zoon George Idesbalde baron Snoy (zoon uit haar eerste huwelijk met baron Alphonse Snoy), met de watermolen ook deze stenen windmolen aan Jan Baptist van Fraeyenhove, broodbakker en landbouwer, die toen in Bornem woonde. Afgaand pachter was voornoemde Jan  Bauwens. De verhuring was voorzien voor 6 jaar en zou ingaan op 9 oktober daaropvolgend. Hij werd eveneens vermeld in de patentregisters in 1859 voor het gebruik van deze graanwindmolen, onder het beroep van mulder van graan en mout, handelaar en karreman.

In 1872 werd de molen verkocht door Idesbald baron Snoy d'Oppuers, die toen in Brussel woonde, aan Hiacinthe de Gendt-van Geyt die hier in 1875 een stoommachine liet plaatsen.

Rond 1880 verkocht hij deze molen aan Jan B aptist Boeykens, molenaar te Temse. Vanaf 1882 werd de m olen niet meer gebruikt en kwam hij geleidelijk tot verval. 

We zien de molen figuratief getekend op het kadasterplan van 1825, en met een symbool op de Atlas der Buurtwegen (ca. 1844), de kaarten van Vandermaelen en Popp (ca. 1850) en het kadassterplan van 1875.

Eigenaars na 1830:
- voor 1834, eigenaar: Snoy d'Oppuers Idesbalde, te Brussel
- later, eigenaar: Snoy Georges, baron te Braine-le-Château
- 04.02.1873, verkoop: De Gendt-Van Geyt Hyacinthe, handelaar te Temse (notaris De Weert)
- 16.01.1880, verkoop: Boeykens-Collier Jean-Baptiste, molenaar te Bornem en alter te Temse (notaris Hemendts - maalderij met stoom en wind)
- 24.11.1903, gift: a) Boeykens Eduard (voor 1/4 volle eigendom en 3/4 naakte eigendom), brouwer te Temse, b) Boeykens Isidoor (voor 1/4 volle eigendom + 3/4 naakte eigendom), te Temse en c) Boeykens-Colier Jean-Baptiste (voor 3/4 vruchtgebruik), molenaar te Temse (notaris De Schaepdrijver)
- 09.03.1910, einde vruchtgebruik: a) Boeykens Eduard, brouwer te Temse en b) Boeykens Isidoor, brouwer te Temse (overlijden van Jean-Baptiste Boeykens)
- 29.01.1927, erfenis: a) Boeykens Eduard, brouwer te Temse en b) Boeykens Isidoor, de erfgenamen (ovelrijden van Isidoor Boeykens)
- 09.09.1927, erfenis: a) Boeykens Aline Julia Catherina, zonder beroep te Temse en b) Boeykens Isidoor, de erfgenamen (overlijden van Eduard Boeykensà)

In 1875 werd een stoommachine geplaatst, maar er werd aanvankelijk ook nog met de wind gemalen. Vanaf 1882 werd enkel nog met stoom gemalen ("moulin à vapeur à farine"). De romp werd rond 1900 ingeschakeld in de brouwerij van Boeykens. Deze kende slechts een kortstondig bestaan, waarna een ijsfabriek volgde, uitgebaat door Augustien Meersman, die rond 1947 vedween.

Op 21 maart 1921 verkochten de erfgenamen een belangrijke hoeveelheid materialen uit het interieur van de molen. Dit blijkt uit onderstaande advertentie: "op Maandag 21 Maart 1921 om 9 ure voornoen, ten hove van de heeren Boeyckens, te Temsche, Pastoor-Boelstraat.
Eene belangrijke partij afbraak voorkomende van eenen steenen windmolen, bestaande namelijk in:
8 schoone zeer oude eiken balken van 6,60 tot 7,30 meters lengte en 1,35 tot 1,40 met(er) omtrek.
2 greinen balken van 8 met(er) lengte 0,35 x 0,32.
Verscheidene eiken balken van verschillige dikten en lengten, eene partij plancher in wespenhout, eiken en greinen roosteringen, trappen, brandhout.
Lood, platen zink Nr 16.
2 ijzeren assen met wielen op ressort
2 karretremen, trekpomp, 3 ijzeren kolommen van 2,50 m. hoogte, tafels, banken enzoovoorts."

Volgens één van de afstammelingen, Paulette Van Hoeylandt-Boeykens, werd de romp pas rond 1947 afgebroken bij de oprichting van een nieuwe woning door Richard Vertenten.

Op de site stonden ook nog een hoge schouw en een grote, in steen gemetste waterput, die wijzen op de aanwezigheid van de stoommachine en wellicht dienstig waren voor de latere brouwerij en de ijsfabriek.

Jerome SMET

Genealogie molenaarsfamilies

Jan-Baptist Van Fraeyenhoven (°Bornem 26.09.1800), mulder, gehuwd met Maria Cammaert.
Zoon Petrus Joannes Van Fraeyenhoven, mulder, geboren te Bornem op 25 juli 1834, gehuwd in 1859 met Maria Theresia Varendonck.

De Gendt Hyacinthe, geboren te Temse op 28 mei 1848, zoon van Ludovicus en van Amelia Reynaerts, overleden te Temse op 15 januari 1856, gehuwd te Temse op 22 februari 1873 met Octavia Van Geyt.

Boeykens Jan Baptist, geboren te Bornem op 12.12.1829, overleden te Temse op 09.03.1910, gehuwd met Collier Maria Virginia, geboren te Sint-Amands op 08.05.1830, overleden te Temse op 08.12.1889.
Zonen maalders:
- Isidoor, geboren te Bornem op 30.03.1963
- Jozef, geboren te Bornem op 17.04.1868, overleden te Temse op 16.05.1951, gehuwd met Leontina Van Cleemput, geboren te Melsele op 09.11.1865, overleden te Temse op 07.05.1924.
Hij had een talrijk gezin, was afkomstig van Bornem en kwam naar Temse op 15.05.1880.
Jean Boeykens, stichter van de twee musea in Temse, was zijn kleinzoon.

Archieven
Gemeentearchief Temse, nr. 143.6. Register van eigendomsovergangen, 1826.
Gemeentearchief Temse, nr. 484. Modern archief, patentregister van 1834, nr. 256.
Gemeentearchief Temse, Modern Archief nr. 484, jaar 1859, patentnummer 372.
Gemeentearchief Temse,  Modern Archief nr. 752. Aanvraag stoommachine voor maalderij, 24.06.1874 - mouterij stoommachine 12.03.1875.
Gemeentearchief Temse, nr. 143.6 K.L. 828 (1882)
Rijksarchief Beveren, Dossiers de Bournonville, nr. 21 (verhuur en prezij, 1833)
Rijksarchief Beveren, Dossiers de Bournonville, nr. 25 (verhuur, 1851)

Gedrukte bronnen
"Gazette van Gend", 9 en 13 december 1799, of 18 en 22 frimaire jaar VIII
"Gazette van Gend", 10, 12, 19 en 26 januari 1801, of 20 nivôse en 22 pluviôse jaar VIII (verkoopsadvertentie)

Werken
De Potter & J. Broeckaert, Geschiedenis van de gemeenten der provincie Oost-Vlaanderen, reeks III, dl. 4, Gent, 1881.
nventaris van de wind- en watermolens in de provincie Oost-Vlaanderen naar gegevens van het Archief van het Kadaster. Derde aflevering. De arrondissementen Oudenaarde en Sint-Niklaas, in: Kultureel Jaarboek voor de provincie Oost-Vlaanderen, XVI, 1962, 2 (Gent, 1963).
Jerome Smet, De molens van Temse. De geschiedenis van de wind-, water- en paardenmolens in de fusie Temse en hun opvolgers de mechanische graanmolens, in: Jaarboek 1986 Gemeentemuseum Temse", p. 1-206.
R. Colaes, Landelijk Temse 1670-1815.
J. Servotte, Toponymie van Temsche, 1926;
J. Geerts & A. Raemdonck, De Burcht en Heerlijkheid van Temsche.
H. Holemans, Oostvlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 7. Gemeenten S-T, Opwijk, 2007.
Paul Huys, in: Kultureel Jaarboek provincie Oost-Vlaanderen. Bijdragen. Nieuwe reeks, nr. 19, p. 69.

Mondelinge bronnen
Info door Paulette Van Hoeylandt-Boeykens aan Jerome De Smet, 1985.
Mailbericht van Marita De Bruyn (kleindochter van Margareta Van Fraeyenhoven wiens familie zij onderzoekt) aan Lieven Denewet, 25.12.2016.