Molenzorg

Heist-op-den-Berg, Antwerpen


Algemeen
Collectie
Verdwenen Belgische Molens
Naam

Molen van Plattenbosch
Molen van het Kruispunt

Ligging
Standaardstraat 5
2220 Heist-op-den-Berg

noordzijde
ten oosten van de Liersesteenweg
kadasterperceel I137e


toon op kaart
Type
Staakmolen
Functie
Korenmolen
Gebouwd
1843
Verdwenen
1878, overgebracht naar Aarschot
Beschrijving / geschiedenis

De Molen van het Kruispunt (naar de ligging) of Molen Plattenbosch,(naar de molenaars), was een houten korenwindmolen op een vrij hoge wal, aan de noordzijde van de Standaardstraat (nr. 5), ten oosten van de Liersesteenweg, in de Kegelvelden.

De oprichter was Guillelmus Plattenbosch-Lambaerts. Hij was geboren te Tienen in 1783. Als jonge molenaarsknecht kwam hij terecht in Heist op de Achterheide, waar hij werkte bij Van Bel. Bij het huwelijk van zijn baas in 1808 was hij getuige. Toen Van Bel in 1814 naar de Neermolen te Hallaar verhuisde werd Willem molenaar van Achterhei en hij bleef dit tot 1819. Later werd hij vermeld als landbouwer. Hij was toen 40 jaar en bleef maar dromen van een eigen molen. Twintig jaar later durfde hij het toch aan.

Op 21 maart 1843 verkreeg hij toelating tot het oprichten van een molen met als voorwaarde dat die op minstens 70 meter van de Aarschotsesteenweg moest staan en op minstens 45 meter van de kleine buurtwegen, dit ingevolgde een ordonnantie van 13 juli 1830. Willem zelf woonde vlak aan het kruispunt. Hij legde een private weg aan vanuit de steenweg die op de molen doodliep.

De opbouw gebeurde dus in 1843 "sur terrain vierge", maar het kadaster voegde er wel aan toe "qui n'était pas bâti trois années avant la construction renseignée".

De molen staat nog niet aangeduid op de Atlas der Buurtwegen (die kort na de oprichting werd opgesteld), maar wel op de topografische kaart van Vandermaelen (ca. 1850) en op de kadastrale kaart van P.C. Popp (ca. 1855) met de voorstelling van een standaardmolen.

In de kadastrale legger van P.C. Popp (ca. 1855) staat de molen op naam van Victor Plattenbosch-Deruy en behoorde hij tot de derde klasse, met een kadastral inkomen van 300 frank (bebouwd) en 2,21 frank (onbebouwd - perceelsgrootte 6 are 80 centiare).

Willem Plattenbosch werkte niet meer dan tien jaar op zijn molen. Hij overleed in 1854 op 71-jarige leeftijd. Zijn zoon Victor van 31 jaar en zijn zoon Karel van 27 jaar volgden hem op. Maar op 23 maart werd Victor alleen eigenaar door ruiling van andere erfgronden. Toen werd het oude molenhuis verkocht en aan de overkant van de steenweg bouwde men een nieuw. Karel, die toen nog vrijgezel was, bleef de molen mee bedienen.

Wanneer Victor Plattenbosch de molen op 10 september 1873 openbaar verkocht, was het zijn broer Karel, winkelier te Heist, die het hoogste bod deed, nl. 4000 frank plus 220 frank verdieren. Dat zijn vrouw Joanna Aerts daar mee achter zat, kunnen we ons best wel indenken. De akte vermeldt: "Het te koop gesteld goed komt voort van de nalatenschappen van de ouders van den verkooper Guillielmus Plattenbos ende Cornelia Lambaerts beide te Heyst op den Berg overleden en hooren den verkooper toe voor een hellicht (helft) als aan hem en en aan zijnen broeder Carolus Plattenbos bij kaveling bevallen ingevolge akt van deeling aangegaan met zijne zusters Jeanna en Maria Plattenbos verleden voor den notaris Dams te Mechelen den veertienden mei 1854 en voor de andere hellicht (helft) tengevolge de ruiling aangegaan met zijnen gezegden broeder bij akte ook voor gezegden notaris verleden den drijentwintigsten meert 1861".

Karel Plattenbosch bleef nog twintnig jaar de eigenaar van de molen. Tot 1878 was Valgaren van Langdorp de "zetmolder".

Opeenvolgende eigenaars:
- 09.02.1843, verkoop: (van de grond) door Van den Broeck François, landbouwer te Heist-op-den-Berg (notaris Caluwaert)
- 1843, opbouw: Plattenbosch-Lambaerts Guillelmus, molenaar te Heist-op-den-Berg
- later, erfenis: de erfgenamen (overlijden van het echtpaar Plattenbosch-Lambaerts-
- 14.05.1854, verkoop: a) Plattenbosch-De Roy Victor, molenaar te Heist-op-den-Berg en b) Plattenbosch Charles, molenaar te Heist-op-den-Berg (notaris Dams)
- 23.03.1861, ruil: Plattenbosch-De Roy Victor Jozef, molenaar te Heist-op-den-Berg (notaris Dams)
- 10.09.1873, verkoop: Plattenbosch-Aerts Charles, molenaar te Heist-op-den-Berg (notaris Debie)

In 1878 werd de molen verkocht en verplaatst naar Aarschot-Ourodenberg, waar hij in het begin van de eerste wereldoorlog in 1914 door de Duitsers in brand werd gestoken. Na de oorlog werd hij er vervangen door de nog bestaande stenen bergmolen.

De verlaten molenberg te Heist werd door Peter Liekens van Beerzel gekocht. Diens zoon Jef verkocht het aan Jef Theofiel Heus die er een huis op bouwde. De teerlingen hebben er nog lang gestaan.

Zie verder: Aarschot, Witte Molen

Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS

Literatuur

Archieven
Rijksarchief Antwerpen, Provnicaal Archief, L 229 (oprichting in 1843)
Rijksarchief Antwerpen, Notaris De Bie, nr. 9831 (openbare verkoop, 10.09.1873)

Werken
Jozef Weyns, Veldboekjes, I-III.
L. Herteleer, Geschiedenis van Heist-op-den-Berg 1795-1976, Heist-op-den-Berg, 1986.
L. Liekens, dl. 1, Mechelen, 1897; dl. 2, Heist-op-den-Berg, 1921; anastatische herdruk met inleiding door L. Herteleer, Gent, 1992.
R. Lambrechts, "Heist op den Berg in oude prentkaarten", Zaltbommel, 1981.
H. Holemans & P.J. Lemmens, "Molens der Zuiderkempen", Nieuwkerken, 1978.
Karel Lemmens, "De molens van Heist-op-den-Berg", Heist-op-den-Berg, Heistse Heemkring "Die Swane", 1990.
P.J. Lemmens, "Molenoverzicht uit het Arrondissement Mechelen van 1830 tot heden", Heemkundig Handboekje voor de Antwerpse Randgemeenten, Kwartaalschrift, Borgerhout, Gitschotel Buurschap, X, 1962, nr. 4, p. 6 en 8.
H. Thys, "Molens in het arrondissement Mechelen, circa 1865-1870", in Heemkundig Handboekje voor de Antwerpse Kempen, Borgerhout, jg. 14, 1966, p. 3-14.

Stuur uw teksten over deze molen  | 
Stuur uw foto's van deze molen
  
Laatst bijgewerkt: zondag 11 februari 2018

 

De inhoud van deze pagina's is niet printbaar.

zoek in database zoek op provincie Stuur een algemene e-mail over molens vorige pagina Home pagina Naar bestaande molens