De Dorpsmolen was een houten korenwindmolen in de Molenstraat, op 800 meter ten zuidwesten van de kerk van Herfelingen.

Hij werd in 1647 gebouwd door Adriaen Vandaelem, die zelf molenmaker was. In 1671 werd hij verkocht aan Martinus van Daelem voor een rente van 250 pond  per jaar: "De la veuve martin vandaelem a laquelle feu S.A. a l'expiration du contrat fait entre elle et Adrien Vandaelem pour l'érection du moulin au vent d'Herfelingen proche la chapelle appellée honne kercke donné en arrentement perpétuel par S.A. audit vandalem qui s'est obligé de laisser ledit moulin à l'expiration de son terme (...), à charge de payer annuellement outre autres devises, au receveur de S.A. en la ville d'Enghien, une rente de 300 lt l'an franche de toutes 20ièmes et impositions mises ou à mettre par qui que ce soit, au rachat en deux fois si comme deux cent cinquante livres l'an au denier seize, et les cinquante livres t(ournoi)s restans cont(inuer de payer pour servir de marque de reconnaissance seigneuriale (...) mais comme martin vanlaethem meunier moderne a le 26-11-1756 remboursé à Mons. Gailliard trésorier de S.A. les 250 livres portant en capital 2000 fl argent fort, ne se tire ici pour l'échéance du 27-8-1757 que 50 lt."

Eigenaars na 1800:
- voor 1834, eigenaar: Van Laethem Judocus, molenaar te Herfelingen
- later, erfenis: Van Laethem Judocus, de erfgenamen (overlijden van Judocus Van Laethem)
- 23.03.1847, verkoop: a) Van Laethem Jan-Baptist, te Huldenberg, b) Van Laethem Pierre Jan, te Herfelingen en c) Van Laethem Jean Martin, te Herfelingen (notaris Walravens)
- 27.09.1859, deling: Van Laethem-Beeckman Jan-Baptist, molenaar te Herfelingen (notaris Walravens)
- 11.05.1898, erfenis: de kinderen (overlijden van Jan-Baptist Van Laethem)
- 10.06.1899, deling: a) Van Laethem Pieter Jan, pachter te Herfelingen, b) Van Laethem Benedictus, pachter te Herfelingen, c) Van Laethem Gerard, pachter te Herfelingen en d) Van Laethem Emiel, pachter te Herfelingen (notaris Wielant)
- 26.12.1903, deling: Van Laethem-Heremans Emiel Marie Joseph, molenaar te Herfelingen (notaris Wielant)

De molen werd in 1847 getroffen door de bliksem, maar de schade werd hersteld. Op 27 maart 1924 stortte de standaardmolen in. Er volgde geen heropbouw.

Lieven DENEWET & Heman HOLEMANS

J.-F. Vinckx, "De Molens van ’t Payottenland, in: Eigen Schoon en De Brabander, XIV, 1931, 6, p. 168-170 (Herfelingen Molen van het Dorp)

Dit uitgestrekte dorp is niet sterk geheuveld. En toch heeft het een tijd vijf windmolens gehad: één in de kom en vier op de uithoeken. Maar,ach, hier zoals elders, zijn zij de grote slachtoffers vaan de gemoderniseerde levenswijze: binnen de kort spanne tijds van drie jaren verdwenen zij alle vijf…

Ga de binnenbaan op, die in Zuid-Westelijke richting de statieplein uitloopt, en weldra komt ge in de Molenstraat. Daar, vlak naast de brede veldweg, verhief, 60 m. hoog, de “molen van Herfelingen” zijn gevleugelde kap. De laatste molenaar zegt nog met fierheid: “Schoner was niet één molen gelegen, uren in ’t ronde: langs alle kanten wijd opene weiden en landouwen, die  langzaam klimmen tot aan de molenberg. Nergens diepe straten of dalen, die de wind onderscheppen. Onze molen kon nog draaien, wanneer al onze buren het moesten opgeven. En ver dat uw ogen reiken: al de omliggende dorpen, tot boven Edingen, liggen voor u bloot; ginds ziet ge zelfs den Ouden Berg van Geertsbergen.”
Bij de molen zijn drie molenhuizen versleten. Het laatste, nog sterk en schoon, in Brabantse bouwtrant, dagtekent van 1823. De volksmond heette de molen ook “Smuillensmolen”. Voor een tachtig jaren was Jan Van Lathem, de afstammeling der oude maaldersfamilie, naar ’t hof van Smuillens verhuisd  en had de molen aan Bellemans verhuurd. Deze vertrok in 1854 naar Wezembeek, en Jan Van Lathem verliet Smuillenshof, betrok wederom ’t voorvaderlijk gedoe en bracht den naam van ’t hof op de molen over.
Deze molen, waarschijnlijk de oudste van Herfelingen, was in de XVIIe en XVIIIe eeuw gekend onder een eigenaardige naam: in een stuk van 1768 lezen wij “de molen ’t habbeke, genoemt de meulen ten dooven neucker.
De overlevering beweert, dat hij dagtekende van uit de tijden der Kruisvaart. Dit steunt namelijk op niets, of, liever op verkeerd gelezen data, die op de molen gekerfd waren, - hetzelfde geval dat voorkomt zowat overal waar men de “oudste molen van het land” ontdekt: de 7 van 1700, zodanig gekerfd in de schrijfwijze van den tijd, dat men ze licht voor een 1 neemt… Wat er van weze, toen men voor enige jaren de molen afbrak, en de molenberg sloop, vond men in deze, van een vroegere molen de oude teirlingen in schaliesteen (zoals deze waaruit de kerk van Herne gebouwd is).
In de jaren 1600 was hij de eigendom der Van Daelem’s – ook een oud molenaarsgeslacht uit Brabant (“Van Daelem” stond op schier alle molenbalken uitgesneden). Adriaan Van Daelem, gehuwd met Pirijne de Vroede, was er maalder in 1667; na hem zijn zoon Marten, die gehuwd was met Anneke Pieterbroeck, de dochter van den “meyer” van Kestergewout (hedendaags Kester). Hij had een broeder Jan, die maalder was te Denderleeuw. Na zijn dood werd zijn goed gekaveld tussen zijn tien kinderen, waaronder Hendrik, die priester was; en een zijner schoonzonen, Marten Van Lathem, echtgenoot van Laurentia Van Daelem, kocht de molen af van zijn mede-erfgenamen. Sedertdien – tot aan zijn afbraak – bleef de molen in handen van een maalderstak van deze oude West-Brabantse stam. Na Marten was het Jan Van Lathem, gehuwd met Theresia Dewolf, die schepen was van Kestergewout (Bijzonderheden medegedeeld door Ir. P. Lindemans).
Ten jare 1847 werd de molen door een “breker” verdonderd. De laatste molenaar, Emiel Van Lathem, legde de molen stil de 1 oktober 1923; van dan af begon de afbraak, die duurde tot 27 maart 1924, dag waarop het logge geraamte nederstortte.

(afbeelding: Boven een zee van tarwe rees de oude molen van Herfelingen – pentekening van Paul Lindemans)

Algmeen Rijksarchief Brussel, Arenbergonds, D (compte des Domaines) 53 S 234, f° 27v-28v; Seigneurie d'Enghien, 119.
J.-F. Vinckx, "De Molens van ’t Payottenland, in: Eigen Schoon en De Brabander, XIV, 1931, 6, p. 168-170 (Herfelingen Molen van het Dorp)
Bernard Roobaert, "Overzicht van de molens van de streek van Edingen met hun oudste vermeldingen", Molenecho's, XXIV, 1996, nr. 3-4, p. 116-180;
R. Billiet, "Enkele aardrijkskundige, historische en toponymische wetenswaardigheden over de gemeente Herne", in: Eigen Schoon en de Brabander, XLIII, 1960, p. 191-202;
Herman Holemans, "Kadastergegevens: 1835-1985. Brabantse wind- en watermolens. Deel 2: arrondissement Halle-Vilvoorde (A-L)", Kinrooi, Studiekring Ons Molenheem", 1991;
M.A. Duwaerts e.a., "De molens in Brabant", Brussel, Dienst voor Geschiedkundige en Folkloristische Opzoekingen van de Provincie Brabant, 1961;
B. Roobaert, "Een overzicht van de molens van het Oude Land van Edingen en hun oudste vermeldingen", in: "Het oude Land van Edingen en Omliggende, Herne, jg. XXI, 1993, nr. 2, p. 97-133, ill.
A. Roeykens, "Jan Vanlathem uit Herfelingen en de oprichting van de zangmaatschappij "De Jeugd", Het Oude Land van Edingen en Omliggende, I, 1973, p. 124.