De watermolens op de Potvliet werden voor 1115 gebouwd op de Potvliet, op ongeveer de kruising van de grenslijn van de stad Antwerpen met de Turckstraat in Deurne. Soms worden de molens onder de stad Antwerpen gesitueeerd. Ze stonden op ongeveer 3 km van de Schelde af.

Volgens A. Tutein Noltenius waren het getijdenmolens, "misschien wel de oudste van de gekende getijdemolens ter wereld".

De Sint-Michielsabdij kocht de molens in 1115. Gelmarus Ghewart en zijn broer Rembaldus verkochten en gaven "ten aalmoes" aan de Sint-Michielskerk de hoeve van Potfliet met de twee watermolens, met weiden, beemden, landen en bossen, gelegen in de parochie van Torninis (Deurne) met hun bijhorigheden.

Omwille van de overstromingen van Potvliet en Schijn werden vanaf 1133 de eerste bedijkingen opgeworpen te Antwerpen. Deze liepen van de huidige Ploegstraat, Provinciestraat en Kerkstraat naar de Pothoekstrat en later zelfs tot de Lange Lolbroekstraat.

Toen de Sint-Michielsabdij in 1133 haar hoeve aan Potvliet begon, werd ook de kronkel rond het Stuivenbergduin afgesneden: Den Dilf of Middendilf. Later noemde men dat de Leibeek. De hoeve was nabij Zurenborg gelegen.

De molens werden vermeld in een charter van 1146. In 1148 meldde bisschop Nicolaas van Kamerijk dat de Sint-Michielsabdij een hoeve bezat "... te Potvliete, groot 26 bunder...".

Het testament van Magirus Nose uit 1271 leert ons de "Molendinum Christinae de Dilf" kennen.

Latere vermeldingen zijn ons niet bekend.

Lieven DENEWET & Georges KOCKELBERG

L. De Wachter, "Ons Oud St. Willibrordus"
A. Tutein Noltenius, "Getijd- en watermolens in Vlaanderen".
T. De Vrij, "Deurne bij Antwepen. Geschiedkundige schets", Antwerpen, 1954.
P. Goetschalckx & B Van Doninck, "Oorkondenboek der abdij van Sint-Bernaards aan de Schelde", I, 1909.
J. Laenen, "Deurne en Borgerhout vanaf den oorsprong tot in het begin der XIVde eeuw", Mechelen, 1929.
F. Prims, "Geschiedenis van Borgerhout", Antwerpen, 1936.
J. Proost, "Gemeente Deurne. Sint-Rochusparochie", z.p., z.d.
J. Stockmans, "Geschiedenis van Deurne en Borgerhout", I-II-III, Brecht, 1895-1897-1899.
J. Van Thillo, "De molens van Deurne-Borgerhout", in: 't Lauwerkransken, III, 1960, p. 75-79.
H. Holemans & P.J. Lemmens, "Molens van de Voorkempen en van Groot-Antwerpen", Nieuwkerken, Ten Bps - Nieuwkerken - Studiekring Ons Molenheem, 1983, p. 46-47.
G. Kockelberg, "Historische molenvermeldingen in en om Antwerpen", Antwerpen, 1986.
Hugo Lambrechts-Augustijns, "Akkoord voor een nieuwe molen te Deurne", Heemkring Aartselaar, jg. 2006, nr. 2, p. 23-25.
Hugo Lambrechts-Augustijns, "De molen van Hoofdvunder te Deurne", Heemkundig handboekje voor de Antwerpse regio (Gitschotelbuurschap Borgerhout), jg. 2000, nr. 2.