Molenzorg

Sint-Niklaas, Oost-Vlaanderen


Verzameling Ons Molenheem
Collectie
Verdwenen Belgische Molens
Naam

Brugmolen
Houten Molen

Ligging
Brugsken 45
9100 Sint-Niklaas

zuidwestzijde
hoek met Wagenmakerstraat
1,2 km ZO v.d. hoofdkerk
kadasterperceel D1254


toon op kaart
Type
Staakmolen
Functie
Oliemolen, later korenmolen
Gebouwd
voor 1775
Verdwenen
1929, sloop
Beschrijving / geschiedenis

De Brugmolen, in de volksmond "Houten Molen", was een houten windmolen aan de zuidzijde van Brugsken, nabij de Wagenmakerstraat, op 1,2 km ten zuidoosten van het centrum van Sint-Niklaas.

De Brugmolen was een staakmolen  op de zuidwestzijde van Brugsken (nr. 45), op de hoek met de Wagenmakersstraat.

De molen werd voor 1775 opgericht als een oliemolen, maar werd in 1845 - na de verkoop aan Frederik Heyndricx - omgevormd in een korenmolen.

We zien hem aangeduid op:
- Ferrariskaart (ca. 1775) met het bruin symbool van een staakmolen
- Topografische kaart van Ph. Vandermaelen (ca. 1850) met het algemeen windmolensymbool
- Kadastrale atlas van P.C. Popp (ca. 1855) met een tekeningetje van een staakmolen

Eigenaars na 1830:
- voor 1834, eigenaar: a) De Roeck Jan, brouwer te Sint-Niklaas en b) Van Haelst Egidius, brouwer te Sint-Niklaas
- 04.02.1845, verkoop: Heyndricx-Bolssens Frederik Antoon, molenaar te Sint-Niklaaas (notaris Geerts)
- 05.02.1883, verkoop: a) Vermeulen Frans, molenaar te Sint-Niklaas en b) Vermeulen Jan, molenaar te Sint-Niklaas (notaris Goossens)
- 27.12.1890, erfenis: Vermeulen-Brijs Jan, molenaar te Sint-Niklaas (overlijden van Frans Vermeulen)
- 07.02.1922, verkoop: Vermeulen-Goossens Victor, molenaar te Sint-Niklaas (notaris Hamendt)
- 24.08.1924, verkoop: D'Hondt-De Tender Augustin, zonder beroep te Sint-Niklaas (notaris Meert)

De molen op hoge molenwal werd in 1929 gesloopt.

Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS

Bijlagen

René Van Lierde, "Sint-Niklaas en zijn windmolens", in: Annalen van de Oudheidkundige Kring van het Land van Waas, LXXIII, 1970, afl. 2, p. 255-282 (uitgave van zijn handschrift uit 1934)
DE "BRUG"MOLEN
In de wandeling de "Houten Molen". Zoals men op de kleine teekening kan zien was de"houten molen" de eenige die langs den rechten kant van den steenweg stond, gaande van St. Nikolaas naar Temsche.
Het was ook eene schoone en uitermate sterke molen, doch was een ander model als Canter Molen: hij was hoog van steek, en niet zo breed. Er zat eenen uitnemenden zwaren steenbalk in.
Zoals wij schreven bij de beschrving van den "Grooten Molen" hoorde de molen destijds toe aan de heeren D. en P. Heyndrickx gebroeders. Die heeren hadden nog al wat klanten gemaal buiten hun bloemfabrikatie op den grooten molen, en dit klantengemaal was allemaal voor den houten molen. Verders maalde men er altijd afval van bloemfabricatie als het voortdurend waaide, zoo dat de molen nooit stilstond.
Het verkoopen van de molen (rond 85) aan de heeren Fr. en Jan Vermeulen, vader en zoon, bracht een heele verandering in den maalders omgang te St. Nikolaas: er was in de stad eenen maalder méér.
De heeren Vermeulen waren ook zeer werkzaam en goede ambachten: zij hadden het ook verre gebracht, waren van gasten huurders geworden, en van huurders eigenaars. Het moet tot hunner eere gezegd, dat de zaak weldra eene groote uitbreiding nam. Een der eerste werken die zij uitvoerden was een gebroken roede vervangen door eene ijzere, en het was dan ook in den "houten" molen dat de eerste ijzeren roede draaid in St. Nikolaas. Ik herinner mij zer goed dat men ze bij de eerste gelegenheid probeerde, en ik zie de molen nog zwieren met de nieuwe ijzeren roede, gansch volle zeil, de andere, gansch afgetrokken, iets, dat ik als zeer onvoorzichtig aanzie; doch, de ijzeren roede moest geprobeerd; zij is later gevallen.
De heer Frans Vermeulen (vader) was ook een hartstochelijk maalder, en fier op zijnen molen. Ondanks zijn hoogen ouderdom, en alhoewel de molen nog zo schoon was, zette hij hem geheel en gansch in grijze kleur met witte boorden. De wieken, windplanken, assenkop wierden in feestkleedij gestoken, en den "houten molen" was dan een echt juweel.
De molen draaide ook zeer gaarne, maar hij stond ook schoon te wind, uitgenomen ten Noord-West waar hij was belemmerd door het bosch van den heer de Schoutheete de Tervarent. Hijj bezat twee paar steenen van 1 m. 50 en een paar van 1 m. 30, die met alle gemak open gingen onder de wielen.
Het was altijd Frans, de vader, die op den molen stond. Op zekeren voormiddag kwam Jan, de zoon, van de baan. Op het hof gekomen, - de molen draaide bij een klein windje - hoorde hij dat het boven niet in den haak was, liep op den molen en vond zijn vader liggen op den plancher. De man had opgehouden te leven.
De heer Frans Vermeulen was waarlijks op het veld van eer gevallen, doch, wat zou er gebeurd zijn, hadde hij bij fellen wind geweest?
De molen werkte nog verscheidene jaren in zeer goede conditieën toen ik vernam, in "De Belgische Molenaar", dat hij te koop kwam. Hij heeft het ook niet lang meer volgehouden en moet nu sedert een 10 tal jaren verdwenen zijn, ten hoogste.

Literatuur

Landkaarten
- Ferrariskaart (ca. 1775) 
- Altas der Buurtwegen (ca. 1844) 
- Topografische kaart van Ph. Vandermaelen (ca. 1850) 
- Kadastrale atlas van P.C. Popp (ca. 1855)

Werken
W. Smet, "De windmolens in het Waasland", Nieuwkerken-Waas, 1974.
W. Smet, "Kijk op het Waasland", Nieuwkerken-Waas, 1977, p. 17-66.
R. Van Lierde, "Sint-Niklaas en zijn windmolens", in: Annalen van de Oudheidkundige Kring van het Land van Waas, LXXIII, 1970, afl. 2, p. 255-282.
Inventaris van de wind- en watermolens in de provincie Oost-Vlaanderen naar gegevens van het Archief van het Kadaster. Derde aflevering. De arrondissementen Oudenaarde en Sint-Niklaas", in: Kultureel Jaarboek voor de provincie Oost-Vlaanderen, XVI, 1962, 2 (Gent, 1963)
G.K. Kockelberg, "De molens van Sint-Niklaas", in: Ons Molenheem, jg.30, 2005, nr. 3, juli-september, p.56-57, ill.
H. Holemans, "Oostvlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 7. Gemeenten S-T", Opwijk, 2007.

Overige foto's

<p>Brugmolen<br>Houten Molen</p>

Verzameling Ons Molenheem

<p>Brugmolen<br>Houten Molen</p>

Verzameling Ons Molenheem

Stuur uw teksten over deze molen  | 
Stuur uw foto's van deze molen
  
Laatst bijgewerkt: zondag 22 april 2018

 

De inhoud van deze pagina's is niet printbaar.

zoek in database zoek op provincie Stuur een algemene e-mail over molens vorige pagina Home pagina Naar bestaande molens