De Grijpzakmole was een houten korenwindmolen aan de huidige Galgstraat, op 3,1 km ten oosten van de hoofdkerk van Sint-Niklaas.

Eigenaars sinds 1830:
- voor 1834, eigenaar: Jaspers Jacobus, de weduwe en de kinderen, te Sint-Niklaas.
- 1849, erfenis: Jaspers Jan Hendrik, rentenier te Sint-Niklaas (overlijden van de weduwe Jacobus Jaspers - registratie op 17.07.1849).
- later, eigenaaar: a) Jaspers Henri, moelnaar te Sint-Niklaas, b) Jaspers Victor, molenaar te Sint-Niklaas, c) Jaspers Sophie, d) Jaspers Marie, e) Jaspers Pauline, f) Jaspers Colette en g) Jaspers Françoise.
- 15.12.1858, verkoop: Wauman-Wilssens François Antoine, molenaar te Sint-Niklaas (notaris Heyndrickx)
- 23.05.1897, erfenis: de weduwe en de kinderen (overlijden van François Antoine Wauman)
- 29.03.1899, erfenis: Pauwels-Wauman Leander, molenaar te Sint-Niklaas (overlijden van de weduwe van François Antoine Wauman)

De staakmolen behoorde toe aan de familie Pauwels toen hij in 1920 werd afgebroken. De laatste molenaar was Leander Pauwels (°Temse 1864). Hij stopte met malen tijdens de eerste wereldoorlog. De roeden werden afgenomen en de molenkast werd in 1920 gesloopt.

Leander Pauwels maalde verder met zijn mechanische maalderij. Hij verkocht de Mahy-stoomketel in 1925 aan maalderij Vanhaelemeesch uit Emelgem bij Izegem.

Op het voormalige molenerf woonden tot in de 21ste eeuw nazaten van de molenaarsfamilie Pauwels. Ze waren nog steeds actief in de landbouw. De oost-west gerichte molenaarswoning was intussen vervangen door een nieuwbouw. De vervallen schuur werd afgebroken.

De stad Sint-Niklaas kocht in 2013 het schilderij "De Grijpzakmolen" van Louis Wante aan (stedelijk kunstpatrimonium, collectie schilderkunst en grafiek).

Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS

R. Van Lierde, "Sint-Niklaas en zijn windmolens", in: Annalen van de Oudheidkundige Kring van het Land van Waas, LXXIII, 1970, afl. 2, p. 255-282 (270) (naar zijn handschrift uit 1934)

De "Grijpzakmolen"
Op een kwartier ten Z.O. de wijk het brugsken, waar de vier molens bijeen stonden, in eene slechte aarden straat zonder kassei, stond de "Grijpzakmolen". Het was een kleine staakmolen, evenwel met drij paar steenen, doch hij stond zeer schoon te winde, en draaide wel als een der beste van St. Nikolaes. Er was ook een vuurmolen.
De molen stond op een moeilijke plaats, ten allen kante in aarden straten, en van de slechtste, het moet daar 's winters niet pluis gezeten hebben. Hij had nochtans een goed cliënteel, meest boerengemaal, en hoorde toe aan den heer Wauman en familie. Ik meen dat hij er wel een van de laatste gestaan heeft: een kwartier verder ten Z.O. stond nog eenen prachtigen staakmolen "de Veldmolen", doch die stond op het grondgebied van Temsche. Ook de Velmolen werd afgebroken.

-------------

"De laatste der oude molenaars is overleden". Krantenknipsel (jaren 1940 - coll. familie Pauwels, Galgstraat, Sint-Niklaas)
Onlangs overleed te St. Niklaas Leander Pauwels, geboren te Temse op 25 Februari 1864.
Zijn molen "Grijpzakmolen" was gelegen in de Galgestraat, langsheen de spoorbaan Mechelen-Terneuzen, tussen de barreel van de Damstraat en de barreel van Eigenlo.
Tijdens de oorlog 1914-1918 had de molenaar alle bedrijvigheid gestaakt en in 1920 werd zijn windmolen afgebroken. Enkel is "de berg" nog te zien waar destijds de Grijpzakmolen opgetimmerd was.
Van een veertiental molens, die vroeger te zien waren op het grondgebied van St. Niklaas, bestaat slechts nog "de Witte Molen": herinnering aan het verleden midden in de nieuwe moderne Priestargiewijk.

Mailbericht van Mark Weyn, Waasmunster, 31.10.2014.
Een tante van mijn grootmoeder was (ik vermoed) een dochter van molenaar Leander Pauwels van de Grijpzakmolen uit de Galgstraat in Sint-Niklaas.
Haar naam was Livina Pauwels, ze huwde met Frans Deyaert uit de nabijgelegen Damstraat en kreeg minstens twee zonen waarvan er één nog in leven is.
In het kader van mijn familiekroniek had ik dit graag bij Roger Deyaert (87 jaar) geverifieerd.
 

Sint-Andries, Provinciaal Archief West-Vlaanderen, 2de afd., A3-B/1998-3-b (verkoop stoomketel Mahy in 1915 aan Vanhaelemeesch te Emelgem)
"De laatste der oude molenaars is overleden". Krantenknipsel (jaren 1940 - coll. familie Pauwels, Galgstraat, Sint-Niklaas)
Frank Becuwe, "Maalderijen...", p. 168-169.
W. Smet, "De windmolens in het Waasland", Nieuwkerken-Waas, 1974.
W. Smet, "Kijk op het Waasland", Nieuwkerken-Waas, 1977, p. 17-66.
R. Van Lierde, "Sint-Niklaas en zijn windmolens", in: Annalen van de Oudheidkundige Kring van het Land van Waas, LXXIII, 1970, afl. 2, p. 255-282.
Inventaris van de wind- en watermolens in de provincie Oost-Vlaanderen naar gegevens van het Archief van het Kadaster. Derde aflevering. De arrondissementen Oudenaarde en Sint-Niklaas", in: Kultureel Jaarboek voor de provincie Oost-Vlaanderen, XVI, 1962, 2 (Gent, 1963)
G.K. Kockelberg, "De molens van Sint-Niklaas", in: Ons Molenheem, jg.30, 2005, nr. 3, juli-september, p.56-57, ill.
H. Holemans, "Oostvlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 7. Gemeenten S-T", Opwijk, 2007.
dhondtinwaas.be (door Jan D'Hondt).
"Stad Sint-Niklaas. Jaarverslag 2013" (aankoop schilderij De Grijpzakmolen van Louis Wante)
Mailbericht Mark Weyn, Waasmunster, 21.10.2014 en 15.01.2015.