De Langeledemolen was een houten korenwindmolen aan de Langelede, een weg naast het gelijknamig kanaaltje.  De molen werd al voor 1248 opgericht.

Wachtebeke is een uitgestrekte gemeente van 3.217 ha. De dorpsnaam wordt pas voor het eerst vermeld in 1198. In 1199 is er reeds sprake van een dorpskapel. In 1281 wordt Wachtebeke voor het eerst als een afzonderlijke parochie genoemd. Zeer oude plaatsnamen aldaar zijn Kalve (1171), Wolfschoot en Walderdonk. Het dorp maakte deel uit van het Ambacht Assenede. Ter plaatse zijn er een zanderige vlakke bodem, vlakke weiden en ook veel bosgronden. In de middeleeuwen bestond het dorp vnl. uit woeste heidegrond met talrijke moergronden.

Op 18 oktober 1248 laten Geraard de Duivel van Gent en zijn vrouw Elisabeth weten dat ze aan de Abdij van Marquette (bij Rijsel) een stuk grond te Wachtebeke hebben verkocht. In de tekst: "...  que terra incipit ad ortum Rasonis et plateam sancti Petri et capitfinem ad molendinum nostrum ... " (1).

Deze molen stond op de grond van de abdij Marquette bij de Lange Lede (een waterkanaal), in de omgeving van andere goederen toebehorend aan de Sint-Pietersabdij te Gent. De wijk "Langelede" ligt in het noordoosten van de gemeente Wachtebeke. Oorspronkelijk was het een turfkanaal dat uitmonde in de Moervaart, vroeger de Durme. De eerste vermeldingen over de naam Langelede vinden we terug in 1317 (2). Met grote zekerheid ging het hier over de Langeledemolen (sectie A nr. 800 art. 675).

In een rekening van de Watergraaf van 1467 komt de ontvangst van cijns voor die voor de wind van deze molen moest betaald worden: 6 s per jaar (3). In dit register van de Watergraaf van Vlaanderen uit 1467 worden te Wachtebeke zowel reeds de graanwindmolen "ter Langhe Leede" als deze "ten Calve" vermeld, naast een andere oliewindmolen (4). De tekst bewijst dat de molenvermelding uit 1248 de molen ter Langhe Leede betreft: "de Baulduin l'Escouteete qui doit heritablement 6 spar. par an pour le vent d'un molin a vent estant en la paroisse de Wachteheke au mestier d'Assenede au lieu nommé ter Langhe Leede, sur heritaige de l'abbaye de Merquette ... " Wachtebeke telde in 1469 340 haardsteden of ongeveer 1700 inwoners.

Dezelfde molen brandde rond 1488-1492 door oorlogsomstandigheden af, maar werd later weer opgebouwd (5). In 1499 werd er een lening afgesloten om een koppel stenen te betalen (6).

In 1566 voerde Pieter Stevens een proces voor de Raad van Vlaanderen te Gent tegen de schepenen van het Ambacht Assenede over de koop van een windmolen op de Langelede (7). In deze akte wordt voor de eerste maal een rosmolen vermeld te Wachtebeke.

Wachtebeke telde in 1570 reeds 3 korenwindmolens, 4 graanrosmolens en 1 olierosmolen. Deze 3 windmolens waren de "Meulen ter Langherlee". de "Meulen ter Calve "en de "Meulen van Stobbeleersvoorde bij de overslagh". Voor het Meetjesland kon Bas De Wilde in 1570 geen enkele watermolen terugvinden
(8). Rond 1620 stonden er in Wachtebeke reeds 6 korenwindmolens (9). Deze windmolen uit 1248 is ongetwijfeld één van de oudste gekende windmolens uit het Meetjesland.

Opeenvolgende eigenaars sinds 1834:
- voor 1834, eigenaar: Bureel van Weldadigheid, Wachtebeke
- 23.07.1844, verkoop: Van Bouchaute Joannes, molenaar te Lochristi (notaris Bosschaerts)
- later, erfenis: de weduwe (overlijden van Joannes Van Bouchaute)
- 24.11.1888, verkoop: Van Bouchaute-Detollenaere Victor, molenaar te Wachtebeke (notaris Bosschaerts)
- 09L09.1903, verkoop: Rombaut-Van Nieuwenhuyze Theodore, molenaar en molenmaker te Wachtebeke (notaris Deschlins)

De laatste eigenaar was Theodore Rombaut, molenaar en molenmaker.

De molen werd opgeblazen in oktober 1918 bij de terugtrekking van de Duitsers. Het rosmolengebouw bleef overeind, maar werd niet meer gebruikt.

Paul HESTERS

(1) M. Vanhaecke, "Cartularium de l'Abbaye de Marquette", Lille, 1937, T. I, p. 144, n° CLIV. Met Raso wordt de Heer Raas van Gavere bedoeld. Zie oorkonden St. Baafsabdij, II, p. 277. 
(2) E. De Smet, "Bijdrage tot de toponymie van Wachtebeke", Jaarboek Heemkundige Krng "Oud Wachtebeke", jb. 9 (1975), p. 89.
(3) Archives départementales du Nord. B5.333, rekeningen van 1467/68 en 1468/69.
(4) Luc Goeminne & Yves Coutant, "Molenvermeldingen in Vlaanderen in 1467", in Molenecho's, jg. 16 (1988), nr. 5-6, pp. 171, 181.
(5) Algemeen Rijksarcheif Brussel. Rekenkamer, nr. 8191, rekening van 1492-93.
(6) Stadsarchief Gent, nr, 301/66 p, 6. ook vermeld bij N, Kerckhaert, "Oude Huisnamen in Vlaanderen", Deel 3, p. 132: "omme te legghene inde meulene ter langcher leede..."
(7) Rijksarchief Gent, Raad van Vlaanderen, 7546, p. 39, "zekere cooremuelen ghestaen ter langher lee binnen wachtebeke metten wallen ende deen helft van seker rosmeulene..."
(8) B, De Wilde, "Molens in het Meetjesland rond 1570 en in het midden van de 19de eeuw", Verhandeling Geschiedenis, Rijksuniversiteit Gent.1988, p. 74.
(9) W. Van Hoorick en R. Roets, "Molens in Vlaanderen rond 1600", in Vlaamse Stam, jg. 21 (1985), nr. 12, p. 539.

Archieven
Archives départementales du Nord. B5.333, rekeningen van 1467/68 en 1468/69.
Algemeen Rijksarchief Brussel, Brussel. Rekenkamer, nr. 8191, rekening van 1492-93.
Stadsarchief Gent, nr. 301/66, f° 6 (1499)
Rijksarchief Gent, Raad van Vlaanderen, 7546, p. 39 (1566)

Gedrukte bronnen
M. Vanhaecke, "Cartularium de l'Abbaye de Marquette", Lille, 1937, T. I, p. 144, n° CLIV (18 oktober 1248).

Werken
E. De Smet, "Bijdrage tot de toponymie van Wachtebeke", Jaarboek Heemkundige Krng "Oud Wachtebeke", jb. 9 (1975), p. 89.
Luc Goeminne & Yves Coutant, "Molenvermeldingen in Vlaanderen in 1467", in Molenecho's, jg. 16 (1988), nr. 5-6, pp. 171, 181.
N, Kerckhaert, "Oude Huisnamen in Vlaanderen", Deel 3, p. 132.
B, De Wilde, "Molens in het Meetjesland rond 1570 en in het midden van de 19de eeuw", Verhandeling Geschiedenis, Rijksuniversiteit Gent.1988, p. 74.
W. Van Hoorick & R. Roets. "Molens in Vlaanderen rond 1600", in Vlaamse Stam, jg. 21 (1985), nr. 12, p. 539.
Luc Goeminne & Paul Hesters, "Een oude windmolenvermelding te Wachtebeke in 1248", Appeltjes van het Meetjesland, jg. 1992, p. 238-240.
Paul Hesters, "De Veldmolen", Heemkundige Kring "Oud-Wachtebeke", Jaarboek 1983, p. 5-89.
Paul Hesters, "Het Korenwindmolensbestand in de 18de eeuw te Wachtebeke", (onuitgegeven).
Leopold Br., "De Langelede, Heemkundige Kring "Oud Wachtebeke", Jaarboek I, 1971, 28 p.
H. Holemans, "Oostvlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 8. Gemeenten U-Z", Opwijk, Studiekring "Ons Molenheem", Opwijk, 2008.
K. Lanclus & M. Verbeeck, Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Oost-Vlaanderen, Arrondissement Gent, Kantons Evergem - Lochristi, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 12N4, Brussel - Turnhout, 1993.
Colpaert C. en M. - Hoebeke G.,  Wachtebeke vroeger en nu in oude  prentkaarten en nieuwe foto's, Heemkundige Kring "Oud-Wachtebeke", Jaarboek 1981 -82.
Crève A., Wachtebeke bij de aanvang van de 20ste eeuw,  Wachtebeke,  1972.
De Potter F. & Broeckaert J,  Geschiedenis van de gemeenten der  provincie Oost- Vlaanderen,  reeks I, deel 7, Gent, 1864- 1870.
Denis Pieters m.m.v. Stefaan De Groote, "Meetjesland in de Grote Oorlog", Brugge, De Klaproos, 2015, p. 153 (met Duitse oorlogsfoto).
De Smet E.,  Op bezoek te Wachtebeke, "Ons Meetjesland", XIV, 1,  1981, p. 2-25.
Van Heirsele M. & Hoebeke G.,  Wachtebeke vroeger en nu in oude  prentkaarten en nieuwe foto's,  (Heemkundige Kring "Oud-Wachtebeke",  Jaarboek 1976, 1982).