Molenzorg

Hombeek (Mechelen), Antwerpen


Algemeen
Collectie
Verdwenen Belgische Molens
Naam

Kloostermolen
Molen van het Klooster van Leliëndael

Ligging
Hombekerkouter 117
2811 Hombeek (Mechelen)

zuidwestzijde
weg Hombeek-Leest
kadasterperceel A273


toon op kaart
Type
Staakmolen
Functie
Korenmolen
Gebouwd
voor 1369 / voor 1585 (heroprichting)
Verdwenen
1580, oorlog / 1914 - 28 december, oorlog
Beschrijving / geschiedenis

De Kloostermolen was een houten korenwindmolen aan de zuidwestzijde van Hombekerkouter (nr. 117) of de weg van Hombeek naar Leest.

Deze standaardmolen behoorde toe aan het norbertinessenklooster Leliëndaal, gesticht in 1231 (canonieke bevestiging in 1233). Deze abdij droeg veel bij tot tot de ontwikkeling van Hombeek en de ontginning van de naburige gronden. De abdij was gelegen in het noordoosten van Hombeek, nabij de grens met Leest, op de zogenaamde "Kerkhofweide" aan de Zenne.

De molen geraakte in de periode 1570-1580 meermaals beschadigd tijdens de godsdienstperikelen en brandde volledig af in 1580. De zusters vluchtten naar Keulen, maar vestigden zich vanaf 1585 definitief in de Mechelse binnenstad. Van het klooster te Hombeek resten heden, in de lage weilanden aan de Zenne, nog slechts de fundamenten die gedurende meerdere opgravingscampagnes (1974, 1982 en 1992) werden bestudeerd.

Rombout Taels, rentmeester van het klooster van Leliëndaal, voorheen in Hombeek, dan binnen de stad Mechelen, gemachtigd door Pieter Spoelberch, proost van het klooster en Anna Loots, priorin, werd bij akte verleden voor de Mechelse notaris Adolff van den Venne d.d. 9 april 1606 de windmolen van het klooster overgegeven in handen van den heere sonder meer.
Het betrof eenen wintmeulen metten berghe ende lande daer aene  groot metten selven berghe ontrent een halff bundere ombegrepen gestaen ende geleghen tot Hombeke op Hombeker coutere, ontrent de twee vekens aldaer. Ook werd een hof met boomgaard overgedragen daer eertijts het meulenhuijs op gestaen heeft, gelegen aldaar bij de Laerstraete (dit is de huidige Larestraat die uitgeeft op de straat Hombekerkouter) (Stadsarchief Mechelen)

In het kloosterarchief vinden we de volgende vermeldingen over de molen
- 1369: "stuc lant neven den molen"
- 1380: "op Hombeek Couter, propre molendinum"
- 1445: "neven cloostermolen van Leliëndael"
- 1543: "neven den cloostermeulen"
- 1585: "op den Hombeker Neerkouter bij de molen"
- 1627: "bunder landt in 't Hombekerveld bij den meulen in de Hombeker Cauter"
- 1661: "bempt geleghen int Potaerdestraetken jegens den molen van Hombeke".

De molen werd in de 18de eeuw door de heren van Hombeek (Locquet en Van der Linden d'Hoogvorst) meestal aan een Verlinden verpacht:
- 1700; Reynier Verlinden
- 1724: Jan Verlinden
- 1752: Dominicus De Munter
- 1761: Antonius Verlinden
- 1773: Antonius Verlinden
- 1830: Jacobus Verlinden

We zien de molen aangeduid op:
- Fricxkaart (1712)
- Villaretkaart (1745-1748) met het bruin symbool van een staakmolen en met de benaming "Moulin de Hombeck"
- Ferrariskaart (ca. 1775) met het bruin symbool van een staakmolen
- Atlas der Buurtwegen (ca. 1842) met het grondvlak van een staakmolen op teerlingen
- Topografische kaart van Ph. Vandermaelen (ca. 1850) met het algemene windmolensymbool
- Kadastrale kaart van P.C. Popp (ca. 1855) met een tekeningetje van een standaardmolen en de benaming "Koorn Molen".
- Kadasterarchief Antwerpen, Mutatieschetsen Mechelen/Hombeek, 1863/13, 1870/5, (het molenaarshuis: 1946/12).

Kadasterbeschrijvingen:

- 1811: "un seul moulin à vent pour grains suffit aux besoins de la commune. Ce moulin est affermé, le prix de bail nous est inconnu; il nous a pas été possible d'en connaître le prix de ferme. Mais comme tout le monde sait que lorsque cette nature de propriété est affermé le prix du bail est assez généralement basé sur la population à raison de 1 florin ou 1,81 franc par chef de famille. La population de cette commune étant de 1910 habitants dont le 1/6 qui est de 348 devrait former le produit de ce moulin et donnerait une somme de f. 570. Mais il est reconnu que ce moulin ne vaut pas plus que celui des communes de Leest et Malines, en beaucoup d'habitants vont travailler comme ouvrier et y achtètent le pain qu'ils consomment, d'ailleurs un de ces moulins de l'extra muros de Malines, se trouve situé près du village de Hombeek et ce voisinage y attire naturellement une partie des habitants. D'après ces motifs le moulin de Hombeek sera porté aux même taux que celui de Leest, c'est-à-dire, net le tiers déduit f. 450,00."

- 1831: "in hout vervaardigd, hebbende eenen omgang en twee paer steenen, welke niet gelijktijdig kunnen werken. Hij is in goeden staat en windgunstig gelegen. De pachter is Jacobus Verlinden".

In het midden van de 19de eeuw bedroeg het kadastraal inkomen 428 frank. De oppervlakte van het terrein besloeg 350 m².

Eigenaars na 1830:
- voor 1834, eigenaar: Vanderlinden d'Hoogvorst Emmanuel, rentenier te Brussel; pachter-molenaar is Jacobus Verlinden
- later, erfenis: de kinderen Vanderlinden d'Hoogvorst (overlijden van Emmanuel)
- 14.05.1869, verkoop: Bulens-Smets Pierre Jean, landbouwer te Hombeek (notaris Van Halteren)
- 03.01.1871, erfenis: de weduwe en de kinderen (overlijden van Pierre Bulens)
- 03.07.1874, gift: Bulens-Vekemans Jacques François, molenaar en landbouwer te Hombeek (notaris Van Melckebeke)
- later, erfenis: de weduwe en de kinderen (overlijden van Jacques Bulens)
- 26.03.1879, deling: Keersmaeckers-Vekemans Charles Calixe, molenaar te Hombeek, afkomstig uit Geel (notaris Van Melckebeke)

De standaardmolen brandde af op 28 december 1914. Op de standplaats van de vroegere molen werd in 2012 een nieuwe woning opgetrokken.

Herman HOLEMANS

Literatuur

Archieven en landkaarten
- Stadsarchief Mechelen, Schepenregister nr. 228, fol. 123v en 124r, 9 september 1606 (vondst van dhr. François van der Jeught, Mechelen)
- Archief van het norbertinessenklooster Leliëndaal (Hombeek - Mechelen).
- Fricxkaart (1712)
- Villaretkaart (1745-1748)
- Ferrariskaart (ca. 1775)
- Atlas der Buurtwegen (ca. 1842)
- Topografische kaart van Ph. Vandermaelen (ca. 1850)
- Kadastrale kaart van P.C. Popp (ca. 1855)
- Kadasterarchief Antwerpen, Mutatieschetsen Mechelen/Hombeek, 1863/13, 1870/5, 1946/12.

Werken
- F. De Ridder, Geschiedenis der gemeente Hombeek, Mechelen, 1931.
- R. Lauwers & F. Verlinden, Hombeek tussen pot en pint, in Hoembekania nr. 1, Mechelen, 1984, p. 22-42.
- J.O.R. Missinne & Fl. Lauwers, Een dorp aan de Zenne, deel 1, in Hoembekania nr. 4, Mechelen, 1990.
- H. Holemans & P.J. Lemmens, Molens van Klein-Brabant, Mechelen en de Rupelstreek, Nieuwkerken, 1987
- H. Thys, Molens in het arrondissement Mechelen, circa 1865-1870, in Heemkundig Handboekje voor de Antwerpse Kempen, Borgerhout, jg. 14, 1966, p. 3-14.
- P. Lemmens, Molenoverzicht uit het arrondissement Mechelen van 1830 tot heden, Borgerhout, 1963. Overdruk uit het Heemkundig handboekje voor de Antwerpse randgemeenten, 1963, X, nummer 4.
- M. Kocken, Gids voor voor oud en groot Mechelen. Antwerpen, 1989. 2de druk, p. 447-448.
- R. Van Uytven, De geschiedenis van Mechelen. Van Heerlijkheid tot Stadsgewest. Mechelen, 1991.
- Paul Behets, Het klooster Leliëndaal,  Hoembekania, jg. 1, 1984 (Van Hombeekse mensen en dingen).
- Ward De Kempeneer, Het einde van Leliëndaal, 't Ridderke (tijdschrift van de vzw Hoembeka, Heemkundige Kring van Hombeek), jg. 7, 1992, nr. 1-2.

Mailberichten
- Koen Reyniers, Hombeek, 26.10.2012.
- François van der Jeught, Mechelen, 19.06.2021 (melding archiefvondst Stadsarchief Mechelen)

Stuur uw teksten over deze molen  | 
Stuur uw foto's van deze molen
  
Laatst bijgewerkt: maandag 21 juni 2021

 

De inhoud van deze pagina's is niet printbaar.

zoek in database zoek op provincie Stuur een algemene e-mail over molens vorige pagina Home pagina Naar bestaande molens