De molen Verelst was een houten korenwindmolen in het gehucht Achterheide, aan de noordzijde van de (zuidelijke arm van de) Hollandstraat (huidig huisnummer 85 c).

De standaardmolen werd in 1829 op initiatief van Adriaan Verlinden.overgebracht uit Antwerpen waar hij moest wijken voor de stadsuitbreiding aan de grens met Schriek.

We zien hem aaduid op de Atlas der Buurtwegen met het symbool van een standaardmolen en op de topografische kaart van Vandermaelen (ca. 1850).

Opeenvolgende eigenaars:
- 1829, eigenaar (van de grond): Croonen, de weduwe, dagloonster te Heist-op-den-Berg.
- 1829, eigenaar: (van de grond): Verlinden-Schroven Adriaan (registratie op 26.08.1829 - verklaring op 28.04.1829)
- ca. 1831, eigenaar: (van het gebouw, "in hout vervaardigd"): Verlinden Adrianus
- later, erfenis: de weduwe en de kinderen (overlijden van Adrianus Verlinden)
- later, erfenis: de kinderen (overlijden van de weduwe Schroven)
- 03.05.1859, deling: a) Verlinden Dymphna, echtgenote Verhaert Jean, landbouwer te Olen, b) Verlinden Jean François, molenaar te Berlaar, c) Verlinden Pierre Victor, molenaar te Tongerlo, d) Verlinden Jean Louis, molenaar te Heist-op-den-Berg, e) Verlinden Marie Josèphe, echtgenote Onsea Charles Joseph, molenaar te Walem en f) Verlinden Edouard, landbouwer te Tongerlo (notaris Verhaert)
- 16.07.1881, verkoop: a) Opdebeeck Jules, nijveraar te Mechelen en b) Opdebeeck Alexandre, nijveraar te Mechelen (notaris De Keersmaecker)
- 30.04.1892, verkoop: Opdebeeck Frans Ferdinand, nijveraar te Mechelen (notaris Van de Walle)
- 09.11.1893, verkoop: a) Verhelst-Onsea Frans (voor 5/6), molenaar en landbouwer te Heist-op-den-Berg en b) Opdebeeck Frans Ferdinand (voor 1/6), nijveraar te Mechelen (notaris Caluwaert)
- 05.05.1895, verkoop: Verelst-Onsea Frans, molenaar en landbouwer te Heist-op-den-Berg (notaris Caluwaert - deel van Frans Ferdinand Opdebeeck)
- 14.06.1934, gift: Verelst-Scheirs Florentinus, molenaar te Heist-op-den-Berg (notaris Busschots - stoomgraanmolen met grond, land, oude windgraanmolen...)

Volgens de kadastrale legger van P.C. Popp (ca. 185) was "de Graenwindm(olen)" in het bezit van Karel-Josephus Onsea-Verlinden vr., molenaar te Heist-op-den-Berg en was de molen ingedeeld in klasse 4, met een kadastraal inkomen van 280 frank (bebouwd) en 2,37 frank (onbebouwd - perceelsgrootte 3 are 65 centiare).

Na het overlijden van bouwheer Adriaan Verlinden werd op 3 mei 1859 bij de deling van de goederen de molen in onvedeeldheid gehouden tussen zijn vier zonen en twee dochters. Het is dan ook zijn schoonzoon Karel Onsea die molenaar werd. Hij wist door aankoop verschillende van de andere zesdedelen te verwerven.
Na het overlijden van Karel Onsea werd zijn schoonzoon Frans Verelst die getrouwd was met zijn dochter Melanie, de nieuwe molenaar. Hij kwam in het bezit van 5/6 van de molen, maar moest hiervoor op 9 november 1893 wel een lening aangaan van 5000 frank tegen 4 procent.
Als onderpand zette hij naast de molen nog 5/6 van een pachthoeve "De Ketel" te Itegem, 1 ha 35 a groot. Verder nog 66 are bouwland, 1 ha 56 a mastbos en een huis te Heist. Twee jaar later wist Frans Verelst eigenaar te worden van de hele molen. Op 14 juni 1934 volgde zijn zoon FLorent hem op.

Vele jonge kerels hebben op de molen dienst bewezen als rasechte maalders, zoals Leonard Hendricx (alias Naarke Minnens), Albert Rotsier, Lowieke Van Oosterwijck, Gerard Mauriën en Frans Renap.

Op de molen van Verelst was er een korenkist van 1 meter hoog en 1 meter diep op de hele breedte van de molen. Maar er was ook een wisselkist achterin de molen. Kwam er dan een boer met koren, dan werden de zakken in de korenkist gekapt en uit de wisselkist krijg hij zijn meel.
Maar een boer met goed koren wou zijn eigen meel terug hebben en bleef wachten tot het klaar was. Terwijl ene met slecht koren liefst kwam bij windstilte en dan aanstonds meel moest heben. En zo bleef de molenaar dikwijls zitten met slecht meel (Jozef Weyns, "Veldboekjes", III, p. 122). Zo vertelde de laatste moelnaar Jozef Verelst.

Iets meer noordwaarts, aan de zuidzijde van de (noordelijke arm van de) Hollandstraat (nr. 75), op het kadasterperceel H935, werd in de 19de eeuw een stoommaalderij gebouwd.

De windmolen werd steeds minder gebruikt en geraakte in verval. In 1940 waaide hij om.

In de nabijheid stond een steenbakkerij en waren er leemputten.

De mehanische maalderij werd pas na 1997 gesloopt. Het had een verankerde bakstenen lijstgevel van negen traveeën en één bouwlaag onder zadeldak met verspringende noklijn. Het dak was belegd met Vlaamse pannen), Er waren overwegend getoogde of gewijzigde  muuropeningen. Rechts was er ee overdekte doorgang en tegen de achtergevel een ronde, bakstenen fabrieksschouw op vierkante basis.

Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS

Jef Buts, "Historische Aantekeningen over de Molens van Calfken-Doodt en d'Agterheyde onder Heist-op-den-Berg", [s.l.], [s.n.], 1975, 47 p.
L. Herteleer, Geschiedenis van Heist-op-den-Berg 1795-1976, Heist-op-den-Berg, 1986.
L. Liekens, dl. 1, Mechelen, 1897; dl. 2, Heist-op-den-Berg, 1921; anastatische herdruk met inleiding door L. Herteleer, Gent, 1992.
R. Lambrechts, "Heist op den Berg in oude prentkaarten", Zaltbommel, 1981.
H. Holemans & P.J. Lemmens, "Molens der Zuiderkempen", Nieuwkerken, 1978.
Karel Lemmens, "De molens van Heist-op-den-Berg", Heist-op-den-Berg, Heistse Heemkring "Die Swane", 1990.
P.J. Lemmens, "Molenoverzicht uit het Arrondissement Mechelen van 1830 tot heden", Heemkundig Handboekje voor de Antwerpse Randgemeenten, Kwartaalschrift, Borgerhout, Gitschotel Buurschap, X, 1962, nr. 4, p. 6 en 8.
H. Thys, "Molens in het arrondissement Mechelen, circa 1865-1870", in Heemkundig Handboekje voor de Antwerpse Kempen, Borgerhout, jg. 14, 1966, p. 3-14.
P.J. Lemmens, "Molenoverzicht uit het Arrondissement Mechelen van 1830 tot heden", Heemkundig Handboekje voor de Antwerpse Randgemeenten, Kwartaalschrift, Borgerhout, Gitschotel Buurschap, X, 1962, nr. 4, p. 6 en 8.
Kennes H. & Steyaert R., Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Antwerpen, Arrondissement Mechelen, Kantons Duffel - Heist-op-den-Berg, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 13N4, Brussel - Turnhout, 1997.