Molen van Uitbergen
Molen De Gelder
noordoostzijde
Moleneinde (gehucht)
500 m N v.d. kerk
kadasterperceel B271
De Molen van Uitbergen of Molen De Gelder (naar de laatste molenaar) was een houten korenwindmolen aan de noordoostzijde van de Moleneindestraat (nr. 9), in het gehucht Moleneinde, niet ver van het kasteel van Uitbergen.
De staakmolen werd voor 1295 opgericht. In de belastings- of rekenrol van de graven van Vlaanderen van het Land van Dendermonde van 1295-1296 vermeldt o.m. Lebbeke, Opwijk, Uitbergen en Overmere met een respectievelijk bedrag van 3, 4, 6 en 8 ponden als taxatie "dou moulin" (van de molen).
De staakmolen staat aangeduid op:
- de Villaretkaart (1745-1748) als een staakmolen, met de benaming "Moulin de Vutbergen".
- de Ferrariskaart (1771-1778), met het bruin symbool van een staakmolen.
- de Atlas der Buurtwegen (ca. 1844) met het grondvlak van een staakmolen op teerlingen en met de gehuchtnaam "Moleneynde"
- de topografische kaart van Ph. Vandermaelen (ca. 1850) met "Moleneynde"
- de kadastrale kaart van P.C. Popp (ca. 1855) met "Moleneynde H(ame)au".
Naast de molen stond een rosmolen om ook bij windstilte te kunnen malen. Tot 1824 behoorde hij, samen met de Klappeldonkmolen van Overmere, toe aan dezelfde kasteelheer van Uitbergen. In 1824 werden beide molens verkocht via notaris Charles Baeyens uit Wetteren. De toenmalige pachter te Uitbergen was Josephus Donies.
Eigenaars na 1830:
- voor 1834, eigenaar: Hanegraet Judocus, notaris en later rentenier te Antwerpen
- 07.10.1859, erfenis: a) Hanegraet Jan Cornelis, rentenier te Antwerpen, b) Van Berckelaer Joseph Catherine Françoise, minderjarige te Antwerpen, c) Van Berckelaer Eugenie Jeanne Laurentine Susanne, minderjarige te Antwerpen, d) Van Berckelaer Marie Josèphe Albertine en e) Van Berckelaer Albert Egidius Jean Joseph, minderjarige te Antwerpen (overlijden van Judocus Hanegraet)
- 09.05.1860, deling: a) Van Berckelaer Albert Egide, zonder beroep te Antwerpen en b) Van Berckelaer Marie Josèphe Albertine, zonder beroep te Antwerpen (notaris Deckers)
- 30.11.1868, verkoop: Krick Victoria, weduwe De Gelder Francis, landbouwster te Uitbergen (notaris Lamme)
- later, erfenis: De Gelder Pierre Joseph en consoorten (overlijden van de weduwe Victoria Krick)
- 29.12.1874, deling: De Gelder-Peleman PIeter Joseph, molenaar te Uitbergen (notaris Tibbaut)
- 06.09.1912, erfenis: de weduwe en de kinderen (overlijden van Pieter De Gelder)
- 20.01.1936, deling: a) (voor vruchtgebruik) de weduwe Pieter, b) (voor 1/2 naakte eigendom) De Gelder Joseph en c) (voor 1/2 naakte eigendom) De Gelder Emelia (notaris De Weert)
De molenaarsfamilie De Gelder kocht de molen in 1869 aan en bleef hem bemalen tot op het einde.
De kasteeleigenaar van Uitbergen getuigde in 2002 dat er een "speelmolentje" stond in het kasteelpark: mogelijk was dit een pompwindmolentje, zoals dat nu nog bestaat in het Park Casier te Waregem.
De molen werd in 1937 omgetrokken. Daarna werd de molenberg afgegraven.
Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS
"De windmolen van Uytbergen wordt gesloopt", in: Gazet van Mechelen, zaterdag 15 mei 1937, p. 5
De windmolen van Uytbergen wordt gesloopt
De windmolen van Uytbergen en toebehoorende aan heer De Gelder, zal weldra onder de bijl van de sloopers vallen. De molen, gebouwd aldaar op 't Moleneinde, moet daar reeds drie eeuwen als trouwe wachter staan.
Advertentie in "Gazette van Gend", 4.3.1776
In het "Vierschaer-Huys" te Overmere werden op 26 maart 1776 openbaar verpacht "twee banale Koorn-Wind-Molens, Ros-Molen met Huys, Schuere" (etc.), "zynde den eenen Molen gelegen tot Overmeere en den anderen tot Uytbergen".
Gedrukte bronnen
- "Gazette van Gend", 04.03.1776.
- "Gazette van Gend", 1807.
- "Gazette van Gend", 29.02.1808 en 03.03.1808
- "Gazette van Gend", 22.07.1824
- "De windmolen van Uytbergen wordt gesloopt", Gazet van Mechelen, zaterdag 15 mei 1937, p. 5.
Landkaarten
- Villaretkaart (1745-1748)
- de Ferrariskaart (1771-1778)
- de Atlas der Buurtwegen (ca. 1844)
- de topografische kaart van Ph. Vandermaelen (ca. 1850)
- de kadastrale kaart van P.C. Popp (ca. 1855)
Werken
- Inventaris van de wind- en watermolens in de provincie Oostvlaanderen, Kultureel Jaarboek voor de provincie Oost-Vlaanderen 1960, Gent, 1962, p. 159-160.
- Herman Holemans, Oostvlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 8. Gemeenten U-Z, Opwijk, Studiekring Ons Molenheem, 2008.
- Bogaert, Chris; Duchêne, Helena; Lanclus, Kathleen & Verbeeck, Mieke, Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie Oost-Vlaanderen, Gemeenten: Berlare, Buggenhout, Lebbeke, Waasmunster, Hamme en Zele,Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 20N.
- Hooghe Filip, "De rekening van het Land van Dendermonde van 1295-1296, opgesteld door ontvanger Bardelin de Barde", in Gedenkschriften van de Oudheidkundige Kring van het Land van Dendermonde, vierde reeks, deel 28, Jaarboek 2009, p. 333, 342.
Mailberichten
- François van der Jeught, Mechelen, 25.03.2013.
- Geert Wisse, 12.12.2002 (die in 2002 een studie maakte van het kasteeldomein)
De inhoud van deze pagina's is niet printbaar.