Molenzorg

Oelegem (Ranst), Antwerpen


Prentkaart (coll. D. Vandenbulcke, Staden)
Algemeen
Collectie
Verdwenen Belgische Molens
Naam

Molen Heylen

Ligging
Jozef Simonslaan
2520 Oelegem (Ranst)

hoek met Rundvoortstraat en Oudstrijdersstraat
Everhoek
kadasterperceel C9

Geo positie
Type
Staakmolen
Functie
Korenmolen
Gebouwd
voor 1611 / 1808
Verdwenen
1802, brand / 1940 - mei, oorlog
Allemolens
05934 (Ten Bruggencatenummer)
Beschrijving / geschiedenis

Deze houten korenwindmolen stond op de hoek van de Jozef Simonslaan, de Rundvoortstraat (vroegere Dorpsstraat) en de Oudstrijdersstraat. Hij werd reeds vermeld in 1611. We vinden hem aangeduid op de kaarten van E. Fricx (1706) en van Ferraris (ca. 1775).
In 1802 werd de molen in brand gestoken en in 1808 heropgericht.

Kadastrale beschrijvingen:
- 1809: "Ce moulin à vent et à grains est esploité par le propriétaire lui-même et son évaluation sera portée par analogie avec celle donnée aux mêmes usines existantes dans les communes voisines à un total brut de f. 600"
- 1831: "houten standaardmolen van kleinen omgank, heeft twee paer steenen voor differente graenen te maelen, zijnde in goede staat van onderhoud, wordt bemalen door den eigenaar".

Eigenaars na 1830:
- voor 1834, eigenaar: Heylen-Van Nueten Franciscus, molenaar te Oelegem
- 20.03.1838, erfenis: en de kinderen (overlijden van vrouw Van Nueten)
- 11.05.1853, deling: a) Heylen-Heylen Adrien Josse (voor naakte eigendom), molenaar te Oelegem en b) Heylen François (voor vruchtgebruik), molenaar te Oelegem (notaris Anthoni)
- 21.02.1857, einde vruchtgebruik: Heylen-Heylen Adrien Josse, eigenaar te Oelegem (overlijden van François Heylen)
- 05.03.1883; deling: Heylen-Verbist François Victor, molenaar te Oelegem (notaris Anthoni)
- 13.05.1888, erfenis: de weduwe en kinderen (overlijden van François Victor Heylen)
- 11.12.1890, einde vruchtgebruik: a) Reypens-Heylen Petrus François, de weduwe Heylen Franciscus Victor, bierbrouwster te Oelegem en b) Heylen Jan Baptist, weduwnaar Peeters, molenaar te Oelegem (notaris Anthoni)
- 22.11.1914, erfenis: a) Heylen Jan Baptist, zonder beroep te Oelegem en b) Reypens Victor Frans Maria, leraar te Ukkel (overlijden van de weduwe van Pieter Frans Reypens)

Door een overeenkomst werd de molen in 1890 eigendom van molenaar Jan Baptist Heylen-Peeters, die ook de nog bestaande stenen molen van Oelegem bezat, en van de weduwe van Pieter Rypens-Heylens, bierbrouwster te Oelegem. In 1914 werd de molen geërfd door Jan Baptist Heylen en door Victor Reypens, leraar te Ukkel.

Vanaf 1931 begon de molen te vervallen. In mei 1940 werd hij in brand gestoken bij de inval van de Duitsers.

----------------------------------

De bijhorende olierosmolen en latere maalderij

In een afzonderlijk maalderijgebouw, opgericht in 1815, werd een smouterij of oliemolen ondergebracht die door paarden werd aangedreven. Vermoedelijk in 1875 vergroot of vervangen door het huidige gebouw (cf. muurankers in de zuidgevel). Het was een typische, doch niet uitzonderlijke, semi-industriële maalderij. Deze maalderij ontstond op een ogenblik dat . door de invoer van vreemde granen en vrac . het zwaartepunt in het maalderijbedrijf zich reeds verplaatste naar de moderne(re) grootschalige cylindermaalderijen. Bij het hier besproken maalderijtype lag de klemtoon op de verwerking van de lokale oogst. De oliemolen werd in 1922 vervangen door magazijn en in 1936 werd vergunning gegeven tot het plaatsen van een elektrische motor. Bleef in gebruik tot in de jaren 1980. De laatste molenaar Verlinden overleed in 2000.

De maalderij was gelegen op het einde van de dorpskern namelijk op de hoek van de Rundvoortstraat met de Oudstrijdersstraat. Aan de oostzijde staat het maaldershuis die in de 20ste eeuw werd vernieuwd. Omhaagd domein met deels geplaveid erf.
Het maalderijgebouw was een functioneel rechthoekig bakstenen gebouw, met gekalkte oost- en zuidgevels; negen traveeën en twee bouwlagen onder zadeldak (mechanische en Vlaamse pannen) en haakse middenvleugel van drie bouwlagen onder zadeldak, bedekt met golfplaten. Vensters met arduinen dorpels, aantal met houten dorpels. Deurtravee verhoogd met houten laadluik onder zadeldak. Deur met afgeronde hoeken en rechthoekige poort met houten latei. Aan de westgevel houten open aanbouwsel onder lessenaarsdak (golfplaten) en aan de oostgevel afdak met golfplaten verbonden met maaldershuis.

Interieur met een sedert eeuwen beproefde houtstructuur, op gelijkvloerse verdieping, op één plaats ondersteund door een gietijzeren zuil. Technische installatie: traditionele, verticale productiecyclus (stapelen op hoogste bouwlaag, vervolgens kuisen van granen en malen op de begane grond). Op gelijkvloerse verdieping stonden twee traditionele maalstoelen op horizontale lineaire aandrijving waarvan de as verbonden was met electromotor uit 1924; haverpletter. De builinstallatie was verdwenen.

Zowel de maalderij (de vroegere rosmolen) als het maaldershuis werden geplaatst op de vastgestelde inventaris van het bouwkundig erfgoed.  Dat "statuut" belette evenwel niet de sloop in december 2010. In het verleden werd tevergeefs geprobeerd om de maalderij te laten beschermen. De laatste eigenaars, de zussen Gerda en An Verlinden, moesten jaarlijks 4000 euro krotbelasting betalen en beslisten daarom om een sloopvergunning aan te vragen. De heemkundige kring De Brakken uit Oelegem betreurde weliswaar de sloop van de maalderij, maar maakte geen bezwaar.

Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS

Bijlagen

KA, "Oude maalderij in Oelegem tegen de vlakte", in: www. zoefm.be, 08.12.2010.
Oelegem - In Oelegem gaat de oude maalderij tegen de vlakte. Het gebouw in de Runtvoortstraat dateert uit 1815.
In het verleden werd vergeefs geprobeerd om de maalderij te te laten beschermen. De laatste molenaar overleed 10 jaar geleden. De huidige eigenaar moet jaarlijks 4000 euro krotbelasting betalen en besliste daarom om een sloopvergunning aan te vragen. De heemkundige kring De Brakken betreurt de sloop van de maalderij.

Bert Diels, "Oude maalderij moet tegen de grond", Gazet van Antwerpen, 16.11.2010.
Sinds 1815 staat ze er al, de oude maalderij van Oelegem. Maar binnen enkele weken is het uit met het oude pakhuis. Begin december gaat het tegen de grond.
De huidige eigenaars, de zussen Gerda en An Verlinden, zijn nog volop bezig het enorme gebouw op de hoek van de Jozef Simonslaan en de Rundvoortstraat leeg te maken.“Voor ons is het ook jammer, want er hangt een hele geschiedenis aan dit gebouw vast”, vertelt Gerda, die ook het aanpalende dier-en tuincenter Verlinden uitbaat.
“Er komt niks in de plaats, maar het gebouw renoveren zou ons gewoon te veel kosten. Enkele heemkundigen zijn geïnteresseerd in het materiaal dat er nog binnenstaat. Ze denken dat er vroeger nog een andere activiteit dan graan malen heeft plaatsgevonden, maar voorlopig weten we nog niet wat.”
Doolhof
“Binnen in de maalderij is het een doolhof van trappen en ladders, touwen en katrollen, vier verdiepingen hoog”, vertelt Walter Van Der Avert van de heemkundige kring De Brakken. “Het is natuurlijk jammer dat er een stuk dorpshistorie verloren gaat, maar we gaan er niet moeilijk over doen. Het gebouw stond vroeger al eens op het punt geklasseerd te worden als beschermd monument, maar de kosten voor de nodige herstellingen waren toen al te hoog.”
“Ik ben zelf bij het opruimen voor het eerst in twee kamers geweest waar ik nog nooit eerder had gestaan”,zegt Gerda. “We hebben bij storm al vaak gedacht: ‘nu komt er iets naar beneden’, maar elke keer doorstaat het gebouw de proef. Het ziet er heel bouwvallig uit, maar het is steviger dan je zou denken.”

TDR, "Meulekeskermis blijft succesverhaal", Het Nieuwsblad, 28.07.2014.
Oelegem - De jaarlijkse Meulekeskermis aan de Pousse Café in Oelegem blijft een succesverhaal. ‘Vrijdagavond waren er meer dan vijftig kramen voor de eerste rommelmarkt,’ zegt organisator Marc Simon. ‘Meer dan vijfhonderd mensen zakten toen af naar Oelegem.’ Zaterdagnamiddag opende Danny Piels het podium. Jong en oud genoot van de gezellige sfeer waar de oude molen van Oelegem stond.

Sylvain Liekens, "Meulekenskermis zorgt voor drie dagen feest", Gazet van Antwerpen, 23.07.2015.
Op de rotonde van de Oudstrijdersstraat en de Jozef Simonslaan is het drie dagen kermis dit weekend. Foto: SL
Ranst - Op vrijdag 24, zaterdag 25 en zondag 26 juli is het feest aan de rotonde van de Oudstrijdersstraat en de Jozef Simonslaan in Oelegem. Het begint op vrijdag met een rommelmarkt vanaf 18u.
De molen verwijst naar een houten exemplaar waar nog maar weinig van overgebleven is. Vroeger werd de kermis georganiseerd om te vieren dat de oogst was binnengehaald. Nu is het gewoon een aanleiding om de buurt de kans te geven om wat te feesten.
Op vrijdag opent de grote avond rommelmarkt vanaf 17u. Er staan dan ook optredens op het programma van De Schorre en Iese-Daase.
Op zaterdag treedt Reeling &Rocking op vanaf 19u en The Nipples tonen zich vanaf 21u.
Op zondag kan u tussen 11.30 en 17.30u terecht in het café Pousse café voor een mosselsouper. Om 16u is er een optreden van Rusty Blue en om 20 u mogen Brood zonder Boter de feestelijkheden afsluiten. Gedurende de drie dagen draait natuurlijk ook de kermis op volle toeren.

Literatuur

Archieven
Provinciaal Archief Antwerpen, VI, Oelegem, doss. 20.
Linters Adriaan, Onuitgegeven nota's (1978).

Werken
Van der Avert W., Een twijfelachtige toekomst De Oelegemse maalderij (Jaarboek 1980, Heemkundige kring "De Brakken" Oelegem, v.z.w., p. 12-17).
H. Holemans & P.J. Lemmens, Molens van de Voorkempen en van Groot-Antwerpen, Nieuwkerekn, Ten Bos, 1983, p. 77-78.
W. Van der Avert, Oorsprong van de Oelegemse molen op punt gezet? in: Heemkundige Kring de Brakken, XVII, 1998, nr. 3, p. 3.
W. Van der Avert, Oorsprong van de Oelegemse molens, in: Verbond voor Heemkunde - Gouw Antwerpen, Kaderblad, 's-Gravenwezel, jg. 22, 1985, nr. 4, p. 7-8;
Luc Verachtert, De molens van Groot-Ranst, in: Ons Molenheem, jg. 31, 2006, nr. 4, okt.-dec., p. 80-89.
Eric De Vos & Walter Van der Avert, "Oelegemse maalder gaat de moderne toer op: eerste stoommachine in Oelegem", in: Id., "Oelegem op weg naar de twintigste eeuw (Deel 2)", Jaarboek van de Heemkundige Kring De Brakken, 2013-2014.

Persberichten
Bert Diels, "Oude maalderij moet tegen de grond", Gazet van Antwerpen, 16.11.2010.
KA, "Oude maalderij in Oelegem tegen de vlakte", in: www. zoefm.be, 08.12.2010.
TDR, "Meulekeskermis blijft succesverhaal", Het Nieuwsblad, 28.07.2014.
Sylvain Liekens, "Meulekenskermis zorgt voor drie dagen feest", Gazet van Antwerpen, 23.07.2015.

Overige foto's

<p>Molen Heylen</p>

Prentkaart, afgestempeld 1913 (coll. D. Vandenbulcke, Staden)

<p>Molen Heylen</p>

Prentkaart (coll. D. Vandenbulcke, Staden)

<p>Molen Heylen</p>

Prentkaart jaren 1930. Verzameling Ons Molenheem

<p>Molen Heylen</p>

Prentkaart jaren 1930. Verzameling Ons Molenheem

<p>Molen Heylen</p>

Foto jaren 1930 (coll. T. Meesters, Breda)

<p>Molen Heylen</p>

Foto: Bert Diels, nov. 2010

Stuur uw teksten over deze molen  | 
Stuur uw foto's van deze molen
  
Laatst bijgewerkt: donderdag 26 december 2019

 

De inhoud van deze pagina's is niet printbaar.

zoek in database zoek op provincie Stuur een algemene e-mail over molens vorige pagina Home pagina Naar bestaande molens