Molen De Smet (genoemd naar de eigenaar-molenaar sinds 1868) was een houten graanwindmolen aan de oostzijde van de op een halve kilometer ten noordwesten van de kerk van Denderhoutem.

De molen werd al vermeld in 1511. Er bleven in het stadsarchief Aalst pachtbrieven uit 1524 (met prijsschatting) en 1533 bewaard.

Uit de penningkohieren van Denderhoutem van 1571 (f° 1r°): "Adriaen de Beelde houdt in pachte van joncheer Reijnaert de Beijne eenen wintmolen ghestaen up de heerlicheijt van Resseghem tsrs voor de somme van 24 p. gr."

Molenaar David Boenbeke (°Oombergen 04.01.1631 - †Denderhoutem 18.02.1683), zoon van Gillis Boenbeke en diens vrouw Josina Plahier, vroeg samen met mulder Gillis Van Den Steene aan Karel II om kwijtschelding te bekomen van renten omdat ze enorme schade hebben geleden door de legers, anno 1670.

We vinden hem aangeduid op:
- de Villaretkaart (1745-1748) met het symbool van een staakmolen
- de Ferrariskaart (ca. 1775) met het bruin symbool van een staakmolen.
- de Topografische kaart van Ph. Vandermaelen (ca. 1850)

Uit het proces-verbaal van afpaling van de gemeente Denderhoutem in 1811: "la commune renferme 4 moulins à vent. Trois sont employés pour moudre le grain et le quatrième est un tordoir. Ils doivent être évalués en revenu net, ainsi qu'ils sont: celui de Moyck Jean, section A n° 1910, à f. 180, celui de Vanderstraeten Jean, section B n° 7, à f. 250, celui de T'Kindt Joseph, section B n° 153, à f. 200 et celui de Schutyser, section C n° 666, à f. 200."

De molen werd in 1834 ingedeeld in klasse 1, met een kadastraal inkomen van 304 frank.

Eigenaars na 1810:
- 1811, eigenaar: Vanderstraeten Jean.
- voor 1834, eigenaar: Van Malder-Van der Straeten Amandus, molenaar te Denderhoutem
- later, erfenis: de erfgenamen (overlijden van het echtpaar Van Malder-Van der Straeten)
- 14.04.1842, deling: Eeman-Van Malder Jan Louis, molenaar te Denderhoutem (notaris De Winter)
- 15.04.1868, verkoop: De Smet-Van Cauter Louis August, molenaar te Denderhoutem (notaris Maes)
- 06.11.1909, erfenis: de weduwe en de kinderen (overlijden van Louis De Smet)
- 30.09.1910, deling: a) De Smet Theophiel Pieter Jozef, landbouwer te Denderhoutem, b) De Smet Charles Alphonse, c) De Smet Victorine en d) De Smet Petronella Hortensia (notaris Van de Velde)
- 04.11.1915, deling: De Smet Theophiel Pieter Jozef, molenaar te Denderhoutem (notaris Van Oudenhove)
- 07.04.1916, erfenis: De Swaef-De Smet Jozef Octave, de weduwe, landbouwster te Denderhoutem (overlijden van Theophiel De Smet - windmolen met roerende en draaiende werken)

In 1918 werd de staakmolen vernield. De afbraakmaterialen werden in mei 1919, onder notaris Van Oudenhove, te koop aangteboden.

Lieven DENEWET, Georges SOUFFREAU & Herman HOLEMANS

Denderhoutem – de windmolen wordt verpacht aan Cornelis de Mol – 1 november 1524 (met prijzij) en herpacht op 16 maart 1533 (Stadsarchief Aalst, Wettelijke passeringen (schepenboeken) nr 1215 f° xlv en xlv°). Transcriptie Georges Souffreau, Woubrechtegem 

Kenlic zy allen lieden, dat commen es voor scepen(en) vander stede van Aelst, Cornelis de Mol, woenende inde prochie van Denderhouthem, kende en(de) lydde, dat hy ghenomen heeft in hueringhen ende loalen pachte, jeghen Janne den Splytere, als procureur van joncheer Kaerlen van Immersele, den wintmolen, gestaen ende gheleghen inde voors(eyde) prochie van Denderhouthem, den voorn(oemden) joncheer Kaerlen toebehooren(de), met allen toebehoorten ende in alder manieren, dat Gillis Haelterman die vele jaeren ghehouden heeft. Eenen termyn van neghen jaeren, dien inneghinc den eersten dach van Novembre in dit jeghenwoordich jaer xvc vierentwintich. En(de) dit om(m)e de somme van zeven pon(den) gro(ote)n tsiaers, te betaelen te twee terminen, te wetene de eerste daeghen van Meye ende van Novembre, telcken iij £ s sch(ellinghen) gr(ooten), daer af den eersten halfjaer pacht beloopen iij £ x s gr, vallen en(de) verschinen sal, den eersten dach van Meye int jaer xvc xxvj en(de) dander half jaer, bedraghende ghelycke somme, den eersten dach van Novembre int jaer daer naer volghende. En(de) also voort, van jaere te jaere, toten hende vanden voors(eyden) termine. Moet daer en boven en(de) zonder afslach, betalen onsen gheduchten hee(re), ten zitdaghe te Nieneve, iij £ xij s gr. Item (den) heleghen gheest van Houthem, twee vaten coorens, zoo wel ende te tyde datter den voors(eyden) joncheer Kaerlen, cost noch last af en com(m)e. Belovende de payment te betalene ten voorn(oemden) naervolghenden dagh, op de peine van xx s gr. En(de) boven dien, so moet de voors(eyde) pachtere de zelve meulen onderhouden van allen gaenden en(de) staenden wercken en(de) meulensteenen, zonder den cost vanden voors(eyden) joncheer Kaerlen. Welcke voors(eyde) staende werck den pachter anverden zal, op prisie ende zulcx als hem ghelevert es, naer den vuytwysens vander prisie hier naer ghescr(even):

Eerst en(de) alvooren, beede de roeden zyn ghepresen xxviij s gr, de asse, drie ponden gr. Item het camwiel metten spillegheloope, iij £ vij s gr. Item het sacghewint xvj d gr. Item den mendesten loopere es dick elleve duymen en(de) den liggher, zesse duymen, de yseren plaeten en(de) haken vande hasse, xvij s vj d gr. Item de ... ende clauwe, xx s gr. Item het groot meulenyser als dat staet, gans ende gane. Item het cleen ysere mette halfe ende toebehoorten, xvj s gr. Item de windbrughe ende asse, vj s viij d gr, de molstercuype van drie zacken. Item het ...seel en(de) pranghsel, v s gr. Item het zeel dat op dwindas loopt, v s gr. Item den grooten steen en(de) cleenen steenloop of yserseel, al nieuwe, weghen(de) xxij steenen te ix s den steen, es xvj s vj d gr. Het stinchout, v s gr. Den remole, berrie en(de) maelbaxken, iiij s gr. Item de cuype metten schele, vj s gr. Item de pranghe metter toebehoorten, iiij s gr. Item de lichte metten toebehoorten en(de) tvondele daer het ysere in staet, iij s gr. Den ezele also hy staet, xx d ij gr. Item den maelback metten gote, iij s gr. Item beede de merbelsteenen, iiij s ij d gr. Item dizere vande pranghe ende vander lichte, ix s gr.

Ende mette den inhouden vander voors(eyde) prisie, wort hy ghehouden tsynen afscheedene te laten, met conditie, eerst, dat tsynen afscheedene, by prysien beter bevonden wordt, datmen hem dat betale en(de) instaen. Dies es hier inne ooc besproken, dat in ghevalle den voors(eyden) meulen verbrande of andersins of verghinghe of gedestrueert worde by toedoen of verrouckeloosheden vanden voors(eyden) pachter, zynen huysghesinne of andere, die daer op stellen mochte, hy ghehouden wort die scaede, verlies ende interesten op te legghene en(de) te betalene. Item es noch besproken, dat de voorn(oemde) pachter, binnen zynen lesten drie jaeren, ghenen nieuwen meulensteen of stenen en zal moghen op den voors(eyden) meulen legghen, hy en zy also goedt van grane als den ghenen die hy afdoen sal. End hier inne en(de) bij al dats voors(eyt) es, heeft de voorn(oemde) Cornelis, wettelic verbonden zynen p(er)soon ende al tsyne. Ende zo zyn daer voren borghen en(de) respondanten, Jan van der Hoeven fs Jacobs ende Cornelis Cobbaert fs Jans, diie belooft hebben alle ghebrecken te voldoen in dient nood zy, op ghelike peine. Dies heeft den voors(eyden) comparant belooft ziine borghen, costeloos en(de) scaedeloos te quitene. Beloven(de) altyt beth zekere te doene als hy dies versocht zal wesen. Es ooc besproken, dat indien de voors(eyden) pachter binnen den voors(eyden) termine, aflivich worde of dat hy dien eenen anderen overgaeve of voorts verhuerde, myn voors(eyden) joncheer of andere en(de) actie daer toe hebbende, indient hem ghelieve, zynen voors(eyden) meulen zal moghen zelve anverden ende daer mede doen zyn proffyte, ghelyc of den voors(eyden) termyn gheheel en(de) al gheexpireert ware. Moet ooc lenen? eenen yseren handboem, eenen grooten yseren hamer en zesse belen?

Acte en(de) aldus ghepasseert den auden dach van decembre xvc xxv

(Kantlijn:)

Compareren(de) voor Henric van Borst ende voor Janne van Branteghem, scepenen vander stede van Aelst, Jan de Splytere, als procur(eur) van vrouwe Adriane van Ymmerselle, wed(uw)e wylen heren Aerdts van der Werve, riddere, als bleec by zekere l(ette)ren van procuratie, ghepassseert voor borgh(emeester), scepen(en) ende raedt van de stadt van Andwerpen, in date xjen dach van decembre xvc xxxiij, gheteekent J van Halle aend(e) een zyde ende Cornelis de Mol aen dandre, kende en(de) lydde den voors(eyden) Jan, inder qualiteyt alsvoren, den voors(eyden) Cornelis de Mol herhuert en(de) herpacht ende de zelve Cornelis gherhuert en(de) herpacht thebbende, den wintmuelen daer af de wettel(icke) kennesse op de marge van dewelcke dit ghescr(even) staet, mentie af es makende, in alder manieren ende voor de jaerlixsche somme, dat hy dien tot nu toe soo in pachte houdt en(de) ghehouden heeft, eenen termyn van ngehen jaeren, dien innegaen sal ten expireren vanden termyn die hy nu ter tyt ghebruycken(de) es. Inde betalinghe volcompt, vande welcke hy wettelyc (ver)bonden ende gheobligiert heeft, zynen p(er)soon ende al zyne goeden, p(rese)nt ende toecom(m)ende. Ende indien aen hem eenich gebeure ware, so (ver)andwoordt en(de) elc een voor al, Frans van der Smessen ende Robbe Rues, die belooft hebben alle gebreck te voldoen alst moedt. Dies heeft den voorn(oemden) Cornelis belooft zynen borghen van als costeloos ende scaedeloos te ... opt (ver)bandt voors(ey)t.
Actum xxjen Marty xvc xxxiij.

-----------------------------

Denderhoutem – Prijzij van de windmolen – 22 december 1729. (Rijksarchief Gent, Ressegem-Borsbeke nr 76 (in de staat van goed van Anthon van Malder). Transcirptie Georges Souffreau, Woubrechtegem

Prijsije gemaeckt bij mij, onderschr(even), muelemeester van stijle, ten versoecke vande wed(uw)e, hoirs ende vochden ten sterfhuijse ende overleijden van Anthon van Malder ende hebbe ick ondert(eecken)t, ten versoecke alsvooren, gepresen den cooren wintmuelen, de selve compiterede, gestaen binnen de prochie van Denderhautem, jurisdictie van Resseghem, ende alsoo den selven muelen gepresen, soo ende gelijck hier achter staet uijtgesteken at artiquelatum, soo volght:

Prijsije van(den) voors(eijden) wintmuelen, ten (ver)soecke vande wed(uw)e Anthon van Malder, gestaen ende gelegen inde prochie van Denderhautem, jurisdictie van Resseghem, gepresen bij mij (meeste)r Pieter van Dalem, muelem(aecker) van sijnen stijle, woonachtich binnen de prochie ende heerlijckhede van Moorsele.

Eerst en alvooren gepresen de buijte borst, een boirst met twee lassen, scheen en soomen ende sleutels ende vinghelinge ende ijserwerck, daer toe dienende, gepresen vij £ xv d gr (pond- deniers (schellingen) – groten)

Item de binnenborst, een borst met twee lassen, scheen ende soymen ende sleutels ende vinghelinge en ijserwerck daertoe dienende, gepresen op x £ ij s iiij gr

Item de vier teirlingen, gepresen op viij £ met sijn blocken

Item de onderplaet, een plaet met vier bandijsers xix £ ij s vj gr

Item de bovenplaet, een plaet met vier bandijsers, xiij £ xv s gr

Item den steert, loopstaecken ende angelhouten ende den ezel ende graet ende het ijserwerck daer toe diendende, gepresen op xiij £ xviij s gr

Item den staeck met sijnen setel, ijserwerck daertoe dienende ende de maene opden staeck liggende, gepr(esen) xx £ vij s gr

Item twee saelhouten met een voeghthoudt ... sleutels ende vingelingen, gepresen op vij £ v s gr

Item den ondersten solder, rebben ende bert met de meelkist ende meelback en goet en den soldergraet, gepresen op iiij £ xv s gr

Item den steenbalck met sijn ijser, maene, kelven en naegels ende bauten ende andere toebehoorten, gepresen op xvj £ viiij s

Item de voormeulen, solder, rebben en(de) bert ende steencuijpe, tremelhouten, schele ende grooten ende cleijnen back, pasbrugghe en bancken ende rontijser ende sijn toebehoorten, gepresen op iiij £ xvij s gr

Item het wiel vanden voormeulen, met sijn cammen, bauten ende sleutels ende vingelinghen ende sijn toebehoorten, gepresen op xxj £ vj s gr

Item het spillegeloop met sijn spillen, met sijn ijseren banden ende bauten, gepresen op ij £ x s gr

Item het staeckijser en hals, reijn ende spoer vanden voormeulen, gepresen vij £ xvij s vij gr

Item den pinnebalck met twee ijserbalcken ende twee merbelsteenen ende wintpulm ende steunbalcken, gepresen op xij £ ix s iij gr

Item de hasse met haere schenen, bauten ende banden ende sijn ijserwerck daer (toe) dienende, is gepresen op xix £ iij s gr

Item twee deckleusten met de cappe, bert ende schaillen en naegelen, burepelgespan?, huijgespan, veusthaut ende keepers ende heijserwerck daer toe dienende, gepresen op xxv £ xix s iij gr

Item de wintweegh, maeckeleir, bert ende schaillen, drij balcken, twee hoeckstijlen met sijn banden ende bauten ende ijserwerck daer toe dienende, is gepresen op xxvij £ v s ij gr

Item de pranghesijde, twee steenleusten, twee claustijlen ende waeterleust met sijn banden, schuijfel met sijn ijserwerck daer toe diende, gepresen op xvj £ xviij s gr

Item de steenrechtsijde, twee steenen ..., twee claustijlen, een waterleust met sijn banden ende schuijfels, met sijn ijserwerck daer toe (dienende), gepresen op xvj £ xviij s gr

Item te weten de voorwintweegh, twee hoeckstijlen, twee deurstijlen en een deur, drij balcken ende banden, schoijle? ende ijserwerck daer toe dienende, gepresen op xvij £ x gr

Item de hachtermeulen met sijn fondel en pas ende steenbedde, cuijp, rinchauten, tremel, heuten?, graen en cleijn back, licht ... schelen ende graenback ende hautijser ende pasbrugghe ende hoofde met het ijserwerck daer toe dienende, gepresen op iiij £ xiij s iiij gr

Item het wiel van(den) hachtermeulen met sijn cammen, hermen ende bauten ende sleutels ende vinghelingen, gepresen op xvij £ iiij s v gr

Item het schijfgeloop met sijn spillen ende ijseren banden ende bauten ende andere toebehoorten, gepresen op 1 £ ij gr

Item den liggenden steen vanden hachtermeulen is in dickte bevonden tot neghen duijmen, helste maet, de prijse tot 16 guldens  ieder duijm xxiiij £ gr

Item den loopenden steen, is in dickte bevonden tot 40 duijmen, maete vanden lande van helst, prijs tot 16 guldens ieder duijm, prijs xxxvij £ vj s viij gr

Item het staeckijser, reijn, hals ende spoer, ghepresen op x £ iij s iiij gr

Item den ligghende steen is in dickte bevonden, tot drij (vijf) duijmen en half, maete alsvooren, prijs tot 18 guldens ieder duijm, x £ gr

Item den loopenden steen is in dickte bevonden tot 13 duijmen een quaert, prijs tot 18 guldens ieder duijm, xl £ x s gr

Item de pranghe met den veugel ende waeter ... ende de  goete, gepresen op 1 £ x s iij gr

Item het laeijken ende winhaes met de klinghende alle sijn dependentie, gepresen op 1 £ i s gr

Item een nuwe steenreep met camandel, gepresen op ij £ xvj s viij gr

Item den buijtenreep ende binnenreep en(de) pranghereep, laeijreep ende ... ijsenreep, gepresen op xvj s viij gr

Item den antboom, pashaemer, naegelhaemer, gepresen op xj s iiij gr

Item 13 scherphaemers, soo goede als quaede, gepresen op 1 £ iiij gr

Item inden meulen bevonden, het steenhaut met trapblock?, wegghe ende bancken vande meulenseijde, het houdt inden meulen bevonden, gepresen op iij s

Item een destel met een saege ende boere, eenen beetel ende caubeetel, gepresen op iij s vj gr

Item den huysel met de gewichten ende schaelen, gepresen op xij s viij gr

Item twee ... heele, gepresen op ij s viij gr

Item de saeyllaeckens, te vijf, prijs tot v £ gr

Item een ... steen staende opden bergh, prijs vij £ gr

Somma tsamen vanden voorschreven prijs compt te belopen ter somme van iiijc lj £ v s i gr

Aldus gemaeckt den voorschreven prijs, ten apaisemente vande hauderigge, hoirs ende vochden, alles naer rijpelijcke examinatie

Mij toirconden, desen xxijen xber xvijcxxix tigh

(get) Joannes van Daele

------------------------------

De Volksstem, 18 mei 1919; 25 mei 1919
Notaris Van Oudenhove (Denderhoutem). Veiling van de afbraak van eenen windmolen te Denderhoutem. Notaris Van Oudenhove (Denderhoutem). Afbraak van den windmolen De Smet, Molenstraat. De windmolen De Smet, Molenstraat te Denderhoutem. 25 mei 1919.

Archieven
Stadsarchief Aalst, Wettelijke passeringen (schepenboeken) nr 1215 f° xlv en xlv° (verpachting met prijzij, 01.11.1524 en herpachting, 16.03.1533)
Stadsarchief Gent, Penningkohieren van Denderhoutem van 1571 (f° 1r°)
Rijksarchief Gent, Rssegem-Borsbeke, nr. 76 (Staat van goed van Anthon van Malder, prijzij windmolen, 22.12.1729)

Gedrukte bronnen
De Volksstem, 18 mei 1919; 25 mei 1919 (veiling van de afbraak)

Werken
Georges L. Souffreau, Geschiedenis van de Houten Korenwindmolen te Denderhoutem genaamd Molen De Smet (voor 1511-1918), Woubrechtegem, 2010.
Rijksarchief Gent, Ressegem-Borsbeke nr 76 (in de staat van goed van Anthon van Malder
P. Temmerman, "Het molenbedrijf te Denderhoutem", in: Mededelingen heemkring Haaltert, III, 1983, nr. 3, p. 166-167;
"Inventaris van de wind- en watermolens in de provincie Oost-Vlaanderen naar gegevens van het Archief van het Kadaster. Eerste aflevering. De arrondissementen Aalst en Dendermonde", in: Kultureel Jaarboek voor de provincie Oost-Vlaanderen, XIV, 1960, 3 (Gent, 1962);
Herman Holemans, "Oostvlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 2. Gemeenten D-E", Rotem, Studiekring Ons Molenheem, 1998;
J. Baeten, "Het molenbedrijf te Denderhoutem", in: Ons Molenheem, 1983, nr. 2, p. 15-16, ill.