De Hogebrugmolen (genoemd naar de brug over de IJzer) was een houten graan- en schorsmolen aan de noordzijde van de IJzerlaan (de vroegere Weststraat)(nr. 31), op de hoek met de Generaal Baron Jacquesstraat, bij de vroegere stedelijke grote waterput.

De staakmolen werd voor 1613 gebouwd en stond oorspronkelijk aan de noordzijde van de huidige IJzerlaan, tegen de IJzer en de "Hoge brug", vandaar de molennaam. De molen stond er op walgrond die aan het Sint-Janshospitaal toebehoorde.

Eigenaar-molenaar Andries van Troyen moest deze molen in oktober 1708 noodgedwongen afbreken door "'t gewelt van den Oorloghe" en op last van Le Blanc, intendant van Ieper. Deze verplichte afbraak gebeurde tot "conservatie" van het Franse garnizoen van het fort "de Hooghe brugghe" die de Fransen bij deze brug aan de overzijde van de IJzer hadden gevestigd. Hierop heeft Andries van Troyen de molen verplaatst en heropgericht buiten de Westpoort, aan de "calcie" naar deze Hoge Brug, op een stuk grond dat toebehoorde aan de armen of de "grooten Heiligen Geest". Andries van Troyen overleed op het einde van hetzelfde jaar 1708.

We vinden hem aangeduid op deze nieuwe plek aangeduid op:
- Figuratieve stadsplan van Martinus Haecke (1716) (stadhuis Diksmuide)
- Kopie van Jan Mergaert, "Caerte Figurative van de stadt van Dixmude" (1752-1753)-
-  Ferrariskaart van ca. 1775 met het bruin symbool van een staakmolen, in de Atlas der Buurtwegen (ca. 1844) en op de topografische kaart van Ph. Vandermaelen (ca. 1850).

Eigenaars na 1830:
- voor 1834, eigenaar: (van de grond) D'Hospicen Dixmuide en (van het gebouw) Hendrickx Louis, arbeider te Diksmuide
- 15.03.1836, verkoop: (van het gebouw) a) Hendrickx Marie, b) Hendrickx Pieter en c) Hendrickx Charles, molenaar te Diksmuide (onderhandse akte)
- 19.12.1842, verkoop (van het gebouw) D'Hospicen Dixmuide (notaris Robaeys)

De "Hoogebrug-molen" werd in november 1844 uit de hand te koop aangeboden, samen met het bijhorend "roskot" of rosmolen. De verkoop werd geleid door de Diksmuidse notaris Schottey. Molenaar was toen Bernard Van Duyfhuis.

De koper liet de staakmolen in 1845 slopen.

Zie ook: Diksmuide, Hogebrugmolen - I

Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS

Uit de stadsrekening van Diksmuide, 1708
Inventaris Andries van Troyen, 1708
"Ten desen sterfhuyse competeert eenen coorenwint en Schursemeulen, te vooren ghestaen neffens de Hooghe brugghe aen de Westzijde deser stede op den Wal gront toebehoorende het Sint Janshuys, en welcke muelen den overledene door 't geweld van den Oorloghe en order van Mijnheer Le Blanc, intendant van Yper is ghenotsaeckt gheweest van aldaer te weiren en af te brecken ten jare en maende October 1708 tot conservatie van het garnisoen van het fort de Hooghe brugghe by de Franschen neffens de voorschreven Hooghe brugghe op de ander kant van de vaert den Yser ghemaeckt, welcken meulen den overledenen opgherecht en ghestelt heeft buyten de Westpoorte, de calcie naer de voorschreven Hooghe brugghe op de erfve en gront competeerende den aermen ofte grooten Heiligen Geest."

Gazette van Brugge en der provincie West-Vlaenderen, 6 november 1844
Uit er hand te koopen
Eenen KOORN-WIND-MOLEN, genaemd de HOOGEBRUG-MOLEN, met draeijende en roerende werken, roskot, staende te Dixmude, aen de Weststraet, gebruikt bij sieur Bernard Van DUYFHUIS.
Voor de conditien zich te bevragen bin den Notaris Schottey, te Dixmude.

Archieven
Plan van Diksmuide (1613)
Figuratieve stadsplan van Martinus Haecke (1716) (stadhuis Diksmuide)
Kopie van Jan Mergaert, "Caerte Figurative van de stadt van Dixmude" (1752-1753)
Stadsrekening Diksmuide, 1708.

Uitgegeven bronnen
Plan van Deventer (ca. 1550)
Ferrariskaart (ca. 1775)
Atlas der Buurtwegenn (ca. 1844)
Topografische kaart van Vandermaelen (ca. 1850)
Kadastrale kaart van P.C. Popp (ca. 1860)
Gazette van Brugge en der provincie West-Vlaenderen, 6 november 1844

Werken
Herman Holemans, "Westvlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 2. Gemeenten D-G", Kinrooi, Studiekring Ons Molenheem, 1994, p. 22.
H. Missiaen & P. Vanneste m.m.v. F. Gherardts  & O. Scheir, Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Diksmuide, Deel I: Deelgemeenten Diksmuide, Beerst, Esen, Kaaskerke, Keiem en Lampernisse, Deel II: Deelgemeenten Leke, Nieuwkapelle, Oostkerke, Oudekapelle, Pervijze, Sint-Jacobskapelle, Stuivekenskerke, Vladslo en Woumen, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen WVL18", 2005.