Molenzorg

Denderwindeke (Ninove), Oost-Vlaanderen


Ingekleurde prentkaart V.P.F. Verzameling Ons Molenheem
Collectie
Verdwenen Belgische Molens
Naam

Molen van Schone God - II
Schone-Godmolen - II

Ligging
Heirebaan 128
9400 Denderwindeke (Ninove)

zuidoostzijde
Groot Windekeveld
1 km NW v.d. kerk
kadasterperceel C290


toon op kaart
Type
Staakmolen met open voet
Functie
Korenmolen
Gebouwd
1788
Verdwenen
1931, sloop
Beschrijving / geschiedenis

De Molen van Schone God of Schone-Godmolen was een houten staakmolen aan de zuidoostzijde van de Heirebaan (nr. 128), op het Groot Windekeveld. De benaming kreeg deze molen van een groot houten kruisbeeld - een kruislieveheer - dat zich langs de nabije Schone-Godweg (nog steeds een onverharde veldweg) naar het dorpscentrum bevond.

De molen was de opvolger van een staakmolen die meer iets meer zuidwestwaarts stond aan dezelfde Heireweg, op de zuidelijke hoek met de Schone-Godweg, tegenover de weg Rendestede. We zien deze molen getekend op de Ferrariskaart (ca. 1775) met het bruin symbool van een staakmolen met de benaming "Moulin de Denderwindicke". Toch is er geen zekerheid dat de molen naar de Heireweg 128 werd verplaatst, aangezien in de oprichtingsbundel niets over een verplaatsing wordt gemeld.

Bouwheer was Dominicus Francx. Hij was afkomstig uit Aspelare en huwde met Joanna Catharina De Cooman. Hij was de zoon van Petrus uit Aselare en Petronella Van Waeyenberg uit Sint-Lievens-Esse. Zij was een dochter van Cornelis De Cooman, koster van Denderwindeke, en Florentina Bellemans. Beide ouders stierven vroegtijdig. Uit dit huwelijk zijn er 2 kinderen gekend:
- Maria Ludovica Francx (°1791) huwde in 1814 met Judocus Pauwels, afkomstig uit Strijtem
- Maria Francisca Francx (ca. 1792), huwde in 1814 met Jan Baptiste Sunaert uit Zandbergen.

Tegen die oprichting was geprotesteerd door jonker Vander Noodt de Vrechem. Als eigenaar van de watermolen van Vrechem meende hij dat hij hierdoor schade zou lijden.
18.12.1788. Omtrent een klacht door Jonker Vander Noot wegens de bouw van een windmolen tegen Dominicus Francx.
"Gepublicert ter kerkstichele der prochie van Denderwindicke ten uytkomen der volkeren uijt den goddelycken dienste dese vraegenisse desen 21.12.1788:
Comparerende voor d'heer ende Burgemeester, Schepenen van den Lande en Baronie van Wedergraet in persoon dheer Joannes Baptiste Vander Mynsbrugghen bailliu en Meyer van voorn. lande en baronie ten versoecke van M.her. S. F. Vander Noodt de Vrechem advocaet van syne Majesteits Souverijne raede van Brabant tot Brussel ter assistentie van syne procureur Roosens heeft gedaen en genomen wettelycke en staende clachte tot fonderinge over jurisdictie op sekeren nieuwen corenwintmolen onlanghs geërigeert binnen de prochie van Denderwindick op het Groot Windickvelt alsmede op de partije van lande alwaer den selven molen op is staende competerende ende aengetrocken wordende door sekeren Peeter Francx als proprietaris en dit:
tot recouver verhael ten deele oft geheele vanden schaede ende interesten die Mijnen Mandant alreede dooor het oprechten van den selven molen heeft geleden ende nogh staet te leyden
Aldus desen clachte gedaen ende gecommen by den voornoemden heere bailliu en Meyer en by ons onderscreven den 18.12.1788
(Getekend:) J. Vander Stockt en Jan Courteaux"

Het verzet haalde niets uit en de molen was overigens al gebouwd.

Uit het proces-verbaal van afpaling van de gemeente Denderwindeke in 1811: "il existe 3 moulins à vent et un à eau. L'expert n'a pas pu s'en procurer les baux, il estime qu'en raison de leur grandeur et de leur situation, ils doivent être divisés en deux classes. La première classe donne un produit brut de f. 400, 1/3 déduit, reste en produit net de f. 266. La deuxième classe donne un produit net de f. 300, 1/3 déduit, reste un produit net de f. 200."

We zien de molen aangeduid op de:
- Atlas der Buurtwegen (ca. 1844) met de benaming "Le beau Dieu, Moulin"
- de topografische kaart van Vandermaelen (ca. 1855), met "M(oul)in de Beau Dieu"
- de kadastrale kaart van P.C. Popp (ca. 1860) zonder benaming.

Eigenaars na 1830:
- voor 1834, eigenaar: Van Eesbeeck-Buydens Corneel Jozef,l andbouwer te Denderwindeke
- later, erfenis: de weduwe en de kinderen (overlijden van Corneel Van Eesbeeck)
- 23.03.1849, erfenis: (voor 1/2) de kinderen: a) Van Eesbeeck Sophie, landbouwster te Denderwindeke, b) Van Eesbeeck Félicité, landbouwster te Denderwindeke, c) Van Eesbeeck Luc, molenaar te Zandbergen, d) Van Eesbeeck Pierre Jean, molenaar te Ophasselt, c) Van Eesbeeck Dominique, landbouwer te Idegem en f) Van Eesbeeck Angeline, religieuse te Gent (overlijden van de weduwe Buydens van Corneel Van Eesbeeck)
- 23.01.1851, deling: a) Van Eesbeeck Félicité, landbouwster te Denderwindeke en b) Van Eesbeeck Sophia, landbouwster te Denderwindeke (onderhandse akte)
- 09.11.1860, ruil: Van Eesbeeck Félicité, landbouwster te Denderwindeke (notaris Leenaert)
- 05.01.1876, erfenis Van Eesbeeck Jozef, molenaar te Denderwindeke (overlijden van Félicité Van Eesbeeck)
- 12.11.1877, verkoop: Muylaert-Verdonck Désiré, landbouwer en later molenaar te Denderwindeke (notaris Van Ham)
- 16.04.1908, erfenis: de weduwe en de kinderen (overlijden van Désiré Muylaert)
- 07.01.1920: erfenis: de kinderen a) Muylaert Ida, echtgenote Demets Désiré, te Ninove, b) Muylaert Joseph, c) Muylaert Leo, d) Muylaert Marie Vitaline, echtgenote Van Eeckhout Petrus Omer en c) Muylaert Maria (overlijden van de weduwe Verdonck van Désiré Muylaert)
- 26.01.1920: verkoop: a) Muylaert-Boeykens Jozef, molenaar te Denderwindeke en b) Muylaert-Goessens Leo, molenaar te Denderwindeke (notaris Van den Berghe)

Désiré Muylaert-Verdonck, was in 1879 eigenaar-molenaar van de koornwindmolen op het Groot Windekeveld (de molen van de Schoone God ) met het huis , de tuin en het land daarnaast afkomstig van Domien Van Eesbeke. Zijn bezit vermeerderde in: 
1898. met 07.60 aren land van Secretaris Bické enz.
1904. met 22.70 aren land te Rijst van Petronella Verdonck
1910. met 22.60 aren land op Neykenveld van Elias Muylaert , molenaar in Nieuwenhove enz. 

De molen werd in 1931 gesloopt omdat de laatste molenaar Muylaert op vrij jonge leeftijd en zonder (mannelijke) opvolger overleden was. En hij kon al malen in de mechanische maalderij aan de straatzijde.

Het nog bestaande molenhuis (Heirebaan 128) dateert volgens een opschrift uit 1790 of twee jaar na de oprichting van de molen. In de achtertuin bevinden zich nog de restanten van de teerlingen. Aan de straatgevel van het aanpalend vroegere maalderijgebouw is een vrij recent aangebracht smeedijzeren opschrift "Schone god" met een afbeelding van een staakmolen te zien.

Zie ook: Denderwindeke - Molen van Oude God-I, Oude-Godmolen-I

Lieven DENEWET, Rik VAN HAUWE & Herman HOLEMANS

Bijlagen

"Schepenbrief en proces tussen Jr. Vander Noot en Dominicus Francx" door Rik VAN HAUWE (www. rikvanhauwe. be)

18.12.1788: Omtrent een klacht door Jonker Vander Noot wegens de bouw van een windmolen tegen Dominicus Francx

Gepublicert ter kerkstichele der prochie van Denderwindicke ten uytkomen der volkeren uijt den goddelycken dienste dese vraegenisse desen 21.12.1788:

Comparerende voor d'heer ende Burgemeester, Schepenen van den Lande en Baronie vann Wedergraet in persoon dheer Joannes Baptiste Vander Mynsbrugghen bailliu en Meyer van voorn. lande en baronie

ten versoecke van M.her S.F. Vander Noordt de Vrechem advocaet van syne Majesteits Souverijne raede van Brabant tot Brussel ter assistentie van syne procureur Roosens heeft gedaen en genomen wettelycke en staende clachte tot fonderinge over jurisdictie op sekern nieuwen corenwintmolen onlanghs geërigeert binnen de parochie van Denderwindick op het Groot Windickvelt alsmede op de partije van lande alwaer den selven molen op is staende competerende ende aengetrocken wordende door sekeren Peeter Francx als proprietaris en dit:

tot recouver verhael ten deele oft geheele vanden schaede ende interesten die Mijnen Mandant alreede door het oprechten van den selven molen heeft geleden ende nogh staet te leyden.

Aldus desen clachte gedaen ende gecommenn by den voornoemden heere bailliu en Meyer en by ons onderscreven den 18.12.1788

Getekend: J. Vander Stockt en Jan Courteaux"

Sr. Vander Noodt de Vrechem meende dat hij, als eigenaar van de watermolen van Vrechem, schade heeft geleden door de oprichting van de Molen van de Schoonen Godt die door Dominicus Francx was opgericht.

Dominicus Francx was afkomstig uit Aspelare en was gehuwd met Joanna Catharina De Cooman.
Hij was de zoon van Petrus Francx, afkomstig uit Aspelare, en Petronella Van Waeyenberg, afkomstig uit Sint-Lievens Esse.
Joanna Catharina De Cooman was een dochter van Cornelis De Cooman, in zijn leven koster van Denderwindeke en Florentina Bellemans.
Beide ouders stierven vroegtijdig.
Uit dit huwelijk zijn er twee kinderen gekend:
1. Maria Ludovica, geboren in 1791, huwde in 1814 met Judocus Pauwels uit Strijtem
2. Maria Francisca, geboren in 1792, huwde in 1814 met Jan Baptiste Sunaert uit Zandbergen.

-------------

Volksverhaal

Molenaar hoort hemelschone muziek tussen twee windmolens

Wantjen de Mulder kwam eens op een helderen nacht van zijn steenen molen naar den “Schoonen God” (houten molen). Als hij ten halven van d’Heirestraat (huidige Heirebaan) was, hoorde hij in eens een hemelschoone muziek boven zijn hoofd in de lucht, als of er vele vrouwen en meisjes samen zongen. Hij was door den zang zoodanig meegesleept, dat hij, zonder het te weten, zijn huis voorbijging tot in den Rottenbosch. Hier hield het gezang plotseling op, en er werden wel honderd manden meel over zijn hoofd gegoten en rond hem dansten wel duizend katten, die allen miauwden en schreeuwden.

Zegspersoon: de kleinzoon van “Wantjen de Mulder”, molenaar op de Stenen Molen te Denderwindeke. Opgetekend door M. Van Wilder in 1888-’90. Aangezien “Wantjen de  Mulder” een volkse bijnaam is, is zijn ware identiteit - en dus ook die van zijn kleinzoon - nog moeilijk te achterhalen. Nochtans kennen we de namen van de eigenaars-molenaars vanaf 1830: Pieter-Jan De Smet-Fontaine (tot ca. 1850); Louis De Smet-Van Cauter (tot 1864); Charles Mertens-Langendries (tot 1878); Remy Mertens (tot 1884); Frans Maes (tot 1921).

Bron: A. De Cock, Vlaamsche sagen uit den volksmond, Amsterdam, 1921, p. 25.

Sagenmotieven: geestenwereld - luchtgeesten - wilde jacht met muziek.

Molengegevens: 1) Molen ter Zeven Wegen, Stenen Molen, stenen bergmolen, korenmolen, Heirebaan 24, gebouwd in 1790, bestaat nog; 2) Schonen God-molen, staakmolen, korenmolen, Schonen God, gebouwd in 1788 en gesloopt in 1931.

Literatuur

Archieven en landkaarten
- Algemeen Rijksarchief Brussel, Financiële Raad, oprichtingsbundel 1788
- Atlas der Buurtwegen (ca. 1844) 
- de topografische kaart van Vandermaelen (ca. 1855)
- de kadastrale kaart van P.C. Popp (ca. 1860)

Werken
De Meyer Andre, De Ville Bart, Herremans Clement, Vande Winkel Georges & Vande Winkel Roel &  Van Waeijenberge Frederic, "Denderwindeke in beeld : twee eeuwen dorpsgeschiedenis 1796-1996", Denderwindeke, Davidsfonds Denderwindeke, 1997, 365 p., ill. (met een 10-tal pagina's over de Winnikse molens).
Rik Van Hauwe, "Schepenbrief en proces tussen Jr. Vander Noot en Dominicus Francx".  in: www. rikvanhauwe.be
Inventaris van de wind- en watermolens in de provincie Oost-Vlaanderen naar gegevens van het Archief van het Kadaster. Eerste aflevering. De arrondissementen Aalst en Dendermonde, in: Kultureel Jaarboek voor de provincie Oost-Vlaanderen, XIV, 1960, 3 (Gent, 1962).
Herman Holemans, Oostvlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 2. Gemeenten D-E, Rotem, Studiekring Ons Molenheem, 1998.
Lieven Denewet, Honderd Bespookte Molens in Vlaanderen. Honderd molensagen van de Kuststreek tot het Maasland, in: Molenecho’s, XX, 1992, nr. 2-3.
A. De Cock, Vlaamsche sagen uit den volksmond, Amsterdam, 1921, p. 25.
Mailbericht Georges Vande Winkel, Denderwindeke (Heirebaan 107), 15.08.2013 (°1949, had als overbuur vrij regelmatig contact met de kleindochter van de laatste molenaar die nog altijd eigenaar is van de molenaarswoning)

Stuur uw teksten over deze molen  | 
Stuur uw foto's van deze molen
  
Laatst bijgewerkt: woensdag 8 september 2021

 

De inhoud van deze pagina's is niet printbaar.

zoek in database zoek op provincie Stuur een algemene e-mail over molens vorige pagina Home pagina Naar bestaande molens