De Marie of Torremolen was een houten oliewindmolen, type staakmolen op een groot torenkot, gelegen op de vroegere Smedenvest tussen de huidige Smeden- en Ezelpoort, aan de overgang Hoefijzerlaan / Guido Gezellelaan, op het einde van de Pater Damiaanstraat (de vroegere Sint-Trudostraat) en sinds 1838 links van de spoorlijn Brugge-Oostende.

Op 31 augustus 1556 verleende het stadsbestuur aan een particulier de toestemming tot het oprichting van deze molen. Meteen gaat het hier om de vroegste ons bekende vermelding van een staakmolen op torenkot in Vlaanderen. Alhoewel de meeste torenkotmolens een meervoudige functie hadden, was deze enkel ingericht als oliemolen.

We zien hem aangeduid op de kaarten van Marcus Gerards (1562) en Jacob van Deventer (1558-1575).

In het Sint-Jacobszestendeel van 1580 vinden we hem vermeld als "Een steen oliemuelene daer neffens ghenaemt De Marie ofte Den Torremuelene'", in het bezit van Joos van Okerhoudt. Deze bezat tevens de nabije "Inghele" op de Smedenvest, tegenover de Greinschuurstraat (zie aldaar).

Eigenaars na 1830:
- voor 1834, eigenaar: Van der Beke Pieter, rentenier te Brugge
- 30.02.1835, erfenis: de erfgenamen (overlijden van Pieter Van der Beke)
- 14.09.1839, verkoop: a) Van Vijve-Van der Beke Karel, koopman te Brugge en b) Van der Beke-Waeghenaere Josephus, handelaar te Brugge en schoonbroer van Karel Van Vijve (notaris Delarue)
- 06.08.1841, erfenis: a) Van Vijve-Van der Beke Karel, de weduwe en b) Van der Beke-Waeghenaere Josephus, handelaar te Brugge (overlijden van Karel Van Vijve)
- 05.07.1845, verkoop: a) Van der Beke Karel Josephus, olieslager te Brugge en b) Van der Beke Marie (notaris Jacqué)
- 1855, verkoop: Sioen-Van Steenkiste Edouard Jordanus, handelaar te Brugge
- 1860, verkoop: Sioen Maria, te Brugge
- 1875, verkoop: Stad Brugge (voor sloop, 1000 frank)

In de "Gazette van Brugge" van 16 juni 1845 werd de verkoop van de "Torremolen" aangekondigd op zaterdag 21 juni 1845. De instelprijs bedroeg 3000 frank.

De Torremolen moest samen met de Hane wijken voor de aanleg van de huidige Guido Gezellelaan in het gedeelte van de Smedenvest tussen de Smedenpoort en de Hoefijzerlaan (goedgekeurd bij koninklijke besluiten van 27 juni 1874 en 25 november 1882). De stad Brugge kocht de Torremolen in 1875 en in 1880 molen De Hane aan. De eigenares van de Torremolen, Maria Sioen, kreeg 1000 frank via de gedwongen verkoop, waarna de Stad de molen nog in 1875 liet slopen.

Van de molen bestaat een afbeelding uit 1878, gebaseerd op vroegere schetsen van de molen. Het is een kopererts van de Engelse kunstenaar, aquarellist en etser Ernest George (1839-1922) die in Londen geboren werd. In 1878 verscheen in Londen een schitterend boek met als titel "Etchings in Belgium", waarin heel wat etsen - waaronder een tiental van Brugge - gepubliceerd zijn. Een tweede uitgave van dit werk van Ernst George verscheen in 1883.
Dit is de tot nu toe enige gekende afbeelding vann de "Torremolen". Links zien we de Sint-Salvatorskerk en de O.L.-Vrouwekerk en rondom de "Torremolen" staan nog een aantal andere molens afgebeeld. We hebben hier echter te doen met een "compositie" waarbij een deel van de ets gefantaseerd is. George  heeft deze ets gestoken op basis van zijn schetsboek dat hij in 1877 maakte en dat in de Provinciale Biblitheek Boeverbos bewaard wordt.

Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS

Archieven
Stadsarchief Brugge, nr. 138. Registers der Zestendelen, Sint-Jacobszestendeel, 19e wijk, f° 1810 (1580-1796).
Stadsarchief Brugge, Akten, pak V, nr. 124 (aankoop van De Hane, 1880)
Stadsarchief Brugge, "Biens Communaux 1879-1880".

Uitgegeven bronnen
L. Gilliodts-Van Severen, "Les registres des "Zestendeelen" ou la cadastre de la ville de Bruges de l'année 1580". Brugge 1894, p. 252.
Gemeenteblad van Brugge, 1876, p. 1059 (aankoop van De Torremolen, 1875)
Gazette van Brugge, 16 juni 1845 (verkoopsadvertentie)

Werken
Lieven Denewet, "De vroegste vermelding van een staakmolen op torenkot in Vlaanderen: Brugge 1556", Molenecho's, 1988, p. 54 (gebaseerd op de Zestendeelen in het Stadsarchief Brugge).
K. De Flou, Woordenboek der Toponymie van westelijk Vlaanderen, Vlaamsch Artesië, het Land van den Hoek, de graafschappen Guînes en Boulogne, en een gedeelte van het graafschap Ponthieu, Brugge, 1914-1938.
Herman Holemans, "Westvlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 1. Gemeenten A-B", Kinrooi, Studiekring Ons Molenheem, 1993.
Jaak A. Rau & Jan D'hondt, "Een eeuw Brugge. Deel 1: 1800-1900", Brugge, Marc Vande Wiele, 2001.
Marc Ryckaert, "Historische Stedenatlas van België", Brussel, 1991.
J.A. Rau & J. D’hondt, De Brugse parochies. 2. Het leven in Sint-Salvator, Sint-Jacobs, Sint-Gillis,Brugge, 1988, p. 13, 18.