De Molen van Niel, molen Verelst (naar de laatste molenaars) of de molen op de Cattenbergh/Kattenberg was een een houten korenwindmolen aan de oostzijde van de Molenstraat (nr. 1), op de hoek met de Boomsestraat (volgens oude toponiemen: op de Kattenberg aan de weggegraven Morrekensstraat).

De standerdmolen werd in 1472 van Schelle naar Niel overgeplaatst met toestemming van hertog Karel van Boergondië. In Schelle was de molen voor 1323 opgericht en was hij sinds 1386 in het bezit van de Sint-Bernardsabdij.

Tijdens de godsdienstoorlogen in 1574 werd hij afgestookt.

Pas in 1650 liet de Sint-Bernardsabij door molenmaker Jan Janssens uit Hemiksem op dezelfde plaats een nieuwe standaardmolen bouwen.

We zien hem aangeduid op de Ferrariskaart (ca. 1775) met het bruin symbool van een standaardmolen, op de Atlas der Buurtwegen (ca. 1842) en op de topografische kaart van Vandermaelen (ca. 1850).

Kadastrale beschrijvingen:
- 1819: "sur le territoire de la commune de Niel, se trouvent situés deux moulins qui fait mouvoir le vent, dont l'un sert à moudre du grain et l'autre à battre l'huile. Ils sont exploités le premier par son propriétaire lui-même et l'autre pour compte de celui à qu'il appartient et qui est domicilié à Malines. Il y a qulques années celui à farine était loué à raison de f. 400 et les contributions: ce bail a été pris pour base de l'évaluation de ces moulins, que l'expert a divisé en deux classes. La première classe comprendra le moulin à farine dont la valeur locative d'après les résultats obtenus par le bail prémentionné distraction faite des propriétés qui y sont étrangères a été fixé à une somme brute de f. 750, sur quoi déduit un tiers, reste net f. 500. Le moulin rangé dans la deuxième classe a été évalué comparativement au précédent à un revenu brut de f. 630 sur quoi doit également avoir lieu la déduction du tiers, conséquemment il reste une estimationn nette de f. 420."
- 1830: "in hout gebouwd, heeft eenen omgang en twee paar steenen welke niet gelijktijdig worden gebruikt. Hij staat bij het dorp en is in tamelijken goeden staat. De eigenaar de heer Verelst, heeft hem zelf in gebruik. Het zuiver inkomen van dit fabriekgebouw, na aftrek van het derde voor verval, kosten van onderhoud en herstellingen, wordt gesteld op f. 350."

De molen werd vanaf de 17de eeuw uitgebaat door een lid van de molenaarsfamilie Verelst. Zo kennen we: Geeraert Verelst (°1659 - +1701, molenaar en schepen te Niel), Frederik Verelst (molenaar te Niel, +1711) en Franciscus Verelst (eerst molenaar te Niel, daarna op de watermolen te Boom; h ij overleed in 1724).

Eigenaars na 1830:
- 1830, eigenaar: Verelst Michaël, molenaar te Niel
- 27.08.1842, erfenis: Verelst Michel, molenaar te Niel en vader van de overledene (ovelrijden van Marie Julienne Verelst)
- 03.09.1843, erfenis: Verelst Regina Catherina, echtgenote Wouters Theodore, eigenaar te Geel (overlijden van Michel Verelst)

De standaardmolen werd in 1856 gesloopt omdat hij moest wijken voor de kleiwinning. Veel van zijn onderdelen werden gebruikt bij de opbouw van de stenen molen in de Landbouwstraat (Stenen Molen, molen Roels), waar hij in 1910 andermaal moest wijken voor de kleiwinning!

Zie ook: Schelle, Molen van Schelle
             Niel, Stenen Molen, Molen Roels

Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS

Archieven
Archief Sint-Bernardusabdij te Bornem, handschrift nr. 437 (landboek van Judocus Bal, 1669).

Werken
Victor Van Dyck e.a., Niel 850 jaar, Niel, Gemeentelijk Feestcomité Niel, 1999.
Roger Van Raemdonck & Victor Van Dyck, Niel opnieuw bekeken, Niel, Het Streekboek, 1995.
J.T. De Raadt & J.B. Stockmans, "Geschiedenis der gemeente Schelle", Lier, (1894).
L. De Schepper, "Oud en Nieuw Hemiksem met de Sint-Bernardusabdij", Antwerpen, 1957.
P. Pittoors, "Provincie Antwerpen. Windmolens verhuisden wel eens... soms meer dan eens", in: Heemkundig Handboekje, XX, 1972, nr. 2, p. 25-31.
V. Van Dijck & H. Rombout, "Nielse Straatnamen, Molenstraat", in: Rupelbrug, januari-februari 1984, p. 19-23.
Herman Holemans, Wind- en watermolens in de provincie Antwerpen. Nieuwkerken, Studiekring Ons Molenheem, 1978.
H. Holemans & P.J. Lemmens, Molens van Klein-Brabant, Mechelen en de Rupelstreek. Nieuwkerken, Ten Bos / Studiekring Ons Molenheem, 1987.
Herman Holemans, "Wind- en watermolens van de provincie Antwerpen. Kadastergegevens 1835-1990". Deel 2. Gemeenten H-0", Opwijk, Studiekring Ons Molenheem, 2010, p. 66-67.
J. Th. De Raadt, "De heerlijkheden van het Land van Mechelen - Niel en zijn heren", Gent, 1889.
"Een gemeente in de provincie Antwerpen-Niel", in: ERA-berichten, 1967, 4, p. 179)180.
H. Lejon, "Bouwstructuur voor Niel", in: Dossier A+, juni 1973, p. 27-30.
F. Vereycken & Ch. De Decker, "Niel in oude prentkaarten", Zaltbommel, 1972.
Huub Mombers, "Dakpennengids", p. 48-49.
Vic Van Dyck, "Correspondentie (1)" (over de kleiputten te Niel en de Rupelstreek) in: Nea berichten (Periodiek van het Niels Erfgoedarchief "De Leuzze"), IV, 2009, nr. 3 (herfst), p. 2-3.
Lieven Denewet, "Honderd bespookte molens in Vlaanderen. Een verzameling molensagen van de kuststreek tot het Maasland", Molenecho's, XX, 1992, nr. 2-3.