De Broelmolen was een houten korenwindmolen, op de kleine Broel, tussen de Burgemeester Tayaertstraat (Tayaertsgat) en de Dam, bij het vroegere Kapucijnenklooster, aan de noordzijde van de huidige Broeltorens.

Samen met de H.-Geestmolen was hij één van de oudste van de stad. De Broelmolen werd opgericht rond 1401: "... voorts so hebben de voors. ontvanghers ghegh(even) bi bevelne van de proosste ende schepene den personen hier naer volghende die gewrocht hebben an de nieue molne, die staet up de nieu veste in den Broel..."

De eerste huurder of pachter was Jacob Sacquier, die voor zijn eerste jaar 108 pond betaalde aan de stad Kortrijk. De stad was er aanvankelijk eigenares van, maar de molen werd in 1431 te koop gesteld omdat er voor de gemeente geen winst meer uit te halen was en hij jaar op jaar verlies met zich meebracht: "omme dies wille dat de moelne in den Broel jaerlycs soo vele coste te ghereke te houdene dat, jaer over jaer de stede meer ofwel al naer soo vele draen leyde als zoe proeffyts inbrachte...".

Rugger de Tollenaere verkocht de molen in 1438 voor een helft aan Denys van de Spierre en voor een andere helft aan Bertrand Sacquier. De eerstgenoemde was later, rond 1454, ook eigenaar van de Hazelaremolen. De Broelmolen werd later eigendom van Rugger Van Sasseghem, schepen van Kortrijk tussen 1435 en 1466.

De molen verdween tussen 1750 en 1775. Hij komt niet voor op de Ferrariskaart van ca. 1775. Zijn ligging was ook niet zeer gunstig. Alhoewel hij op een mote of kleine molenberg juist langs de wallen stond, rezen er aan de westelijke zijde de gebouwen en de bomen van het kapucijnenklooster.

In het depot van de Stedelijke Musea van Kortrijk hangt een schilderij dat de tuin van de Voetboogschuttersgilde of Sint-Jorisgilde voorstelt. Er is net een schieting aan de gang en een wiek van de molen wordt gebruikt als vogelmast. Het is niet uitzonderlijk dat molenwieken gebruikt werden als vogelmast.

Lieven DENEWET & Pierre MATTELAER

Rijksaqrchief Kortrijk, Oud stadsarchief Kortrijk: akten enn contracten, 1438, f. 24-25.
Rijksarchief Kortrijk, Kerkfabriek Sint-Maartenskerk te Kortrijk, oorkonden, nrs. 115, 176 en 194 (verkopingen in 1438-1454).
Jacob van Deventer, Plattegrond van Kortrijk omstreeks 1560. Facsimile van de oorsponkelijke Atlas van Deventer, ING, 1890.
Pierre le Poîvre, "Description topographique de la ville de Courtrai", 1580. Handschrift Koninklijke Bibliotheek Albert I, Brussel.
Louis de Bersaques, "Carte figurative... van Cortrijck" (Raadzaal Stadshuis Kortrijk), 1634-1641
Louis de Bersaques, Plattegrond van Kortrijk, in: A. Sanderus, "Flandria Illustrata", 1641.
Petrus Snayers, Beleg van de stad in 1648 (schilderij in Stadsmuseum, kopie), 1650.
Adam-Fr. Vander Meulen, "De iname van Kortrijk door Louis XIV, kopergravure, 1667.
A. de Bersaques, "De gedemolierde vesten der stede van Cortrycke", 1686, pentekening.
Kaart van de Kortrijkse vestingen, ongesigneerd, 1740 (aangetroffen in Noorwegen)
Ir. Dupain, Plattegrond van Kortrijk, 1744.
de Ferraris, Kabinetskaart der Oostenrijkse Nederlanden en het Prinsbisdom Luik, 1778.
C. Cierkens, "Plan der stad Kortrijk", 1822-1830.
Stadsarchief Kortrijk, P.C. Steur, "Projet d'agrandissement pour la Ville de Courtrai, 21 septembre 1831" (plattegrond).
W.J. Henry, "Plan de la ville de Courtrai", 1850.
"Plans de la Ville de Courtrai et de la Banlieue", 1902, Imprimerie Vandesteene Frères, Courtrai.
Emile Vandesteene, "Courtrai au 7500me", 1894.
C. Vandevoorde e.a., "Volkstelling 1814 (Deel XXIII en XXIV)", Brugge, 1988.
R. Goemaere, "Kortrijk 1815", in: Handelingen van de Geschied- en Oudheidkundige K ring van Kortrijk. Nieuwe reeks, 38 (1971), p. 246-276.
Mattelaer Pierre, "De Kortrijkse molens", De Leiegouw, XVIII, 1976, p. 323-352.
Mattelaer Pierre, De windmolens van Kortrijk, De Leiegouw, LIII, 2011, 1, p. 5-77.
Herman Holemans, "Westvlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 4. Gemeenten K-L", Kinrooi, Studiekring Ons Molenheem, 1997.
M. Van Hoorick & E. Roets, "Molens en molenaars", Vlaamse Stam.
Egied Van Hoonacker, "Duizend Kortrijkse straten", 1986.
Philippe Despriet, "Kortrijk en Vauban, 1633-1707", Kortrijk, 2008 (Archeologische en historische monografieën van Zuid-West-Vlaanderen, 68).
F. De Potter, "Geschiedenis der Stad Kortrijk", Gent, 1873, I, p. 73.
P. Mattelaer, "Molens in Vlaanderen", Molenecho's, jg. 9, 1981, p. 51-56.
Vandevoorde, Volkstelling 1814.
E. Van Hoonacker, "Ikonografie van Kortrijk en omgeving 1280-1900", Kortrijk, 1977.
Sander D'haene, "Toponymie en stadscartografie als verklikkers voor de stadsontwikkeling van laatmiddeleeuws Kortrijk", Universiteit Gent. Faculteit Letteren en Wijsbegeerte 2009-2010. Masterproef (Promotor dr. Bram Vannieuwenhuyze), p. 139-142.
Th. Sevens, "Inn de straten van Kortrijk", p. 237 (stadsrekening van 1403-1404, f. 4r).
E. Huys, "Onze windmolens", in Handelingen Geschied- en Oudheidkundige Kring Kortrijk, n.r., XIV, 1935, p. 235 (stadsrekening 1431-1432).
E. Warlop, "Inventarissen van archieven van kerkfabrieken. 2: Sint-Maartenskerk te Kortrijk", Brussel, 1971.

E. Van Hoonacker, "Ikonografie van Kortrijk en omgeving 1280-1900", Kortrijk, 1977.
Sander D'haene, "Toponymie en stadscartografie als verklikkers voor de stadsontwikkeling van laatmiddeleeuws Kortrijk", Universiteit Gent. Faculteit Letteren en Wijsbegeerte 2009-2010. Masterproef (Promotor dr. Bram Vannieuwenhuyze), p. 139-142.