Ronse, Vlaanderen - Oost-Vlaanderen
- Naam
- Leenveldmolen, Molen Massez, Molen Pessemier
- Ligging
- David Teniersstraat 28
9600 Ronse
oostzijde
900 m Z v.d. kerk
kadasterperceel C152
Vlaanderen - Oost-Vlaanderen
- Gebouwd
- voor 1577 / voor 1684 / voor 1775 (steen)
- Verdwenen
- 1921, als magazijn / ca. 1970, sloop romp
- Type
- Staakmolen, later stenen bergmolen
- Functie
- Korenmolen, later ook oliemolen
- Bescherming
- niet,
- Database nummer
- 3717
Karakteristiek
Beschrijving / geschiedenis
De Leenveldmolen was oorspronkelijk een houten korenwindmolen aan de oostzijde van de David Teniersstraat (nr. 28), ten zuiden van de Molendam.
De molen was een banmolen van de heer van Ronse. Volgens het Penningkohier van Ronse van 1577 (f° 40 v°) huurde Jan Vangaert de "Leevelt molne" van de heer van Ronse voor 240 pond parisis per jaar: "Jan Vaugaert huert van den heere van Ronsse de Leevelt molne voor 240 p. par."
De molen staat aangeduid op het "Landt ende Caertboeck" van Ronse (met figuaratieve plannen) van 1684, als één van de twee windmolens van Ronse.
Aan de "wintmeulen deser stede (...), competerende aende vrouwe princesse deser stede ende baronnie", moesten in 1741 "differente reparatiën" gebeuren. Op 20 december van dat jaar, van 's morgens vroeg al, is de molenaar, Hermes Massez jr., zoon van Hermes sr., ca. 43 jaar oud, aan het malen. Voor de noodzakelijke herstellingen aan de molen deed hij een beroep op meester-timmerman Abram Massez, zoon van Andries, inwoner van Ronse, ca. 36 jaar oud, vermoedelijk een familielid van hem. Om 9 uur 's morgens, terwijl de wieken nog volop draaiden, was de timmerman met zijn helper, ene Jean Baptiste Journez uit Saint-Sauveur, aan het werk. Plots hoorde de mulder geroep: "Arrêtez le moulin", waarop hij de molen "heeft stilgeleyt en is aenstonts naer boven geloopen ende heeft inden wintveynster vinden doot staen den voorn. Abram Massez met het hooft gans gebriseert ende in stucken ghecloven door eenen pestel vanden selven meulen". De lijkschouwing werd verricht door Joannes Baptiste Benedictus de Schepperee, licentiaat in de medicijnen, en Bernard L'olivier, chirurgijn, beiden van Ronse.
De staakmolen werd voor 1775 vervangen vervangen door een stenen grondzeiler, ingericht als koren- en oliemolen. We zien hem met een rood symbool van een stenen windmolen afgebeeld op de Ferrariskaart van ca. 1775. In een baksteen stond de inscriptie 1783. Eveneens komt hij voor in de Atlas der Buurtwegen (ca. 1844), op de topografische kaart van Vandermalen (ca. 1850, met "M(oul)in") en op de kadasterkaart van P.C. Popp (ca. 1860) met de benaming "Steene Meuleken".
De heer van Ronse, Alexander Louis van Hove, bood de stenen molen en het erf in maart-april 1790 uit de hand te koop aan.
Eigenaars na 1830:
- voor 1834, eigenaar: a) Massez Jan-Baptist, olieslager te Ronse, b) De Backer Jeanne, c) Massez Louis, molenaar te Ronse en d) Lejour, te Ronse
- 30.03.1847, deling: Massez Louis Benoit, molenaar te Ronse (notaris Snoeck)
- 27.06.1877, verkoop: a) Pessemier Jan-Baptist, landbouwer te Ronse, b) Pessemier Jezn François, c) Pessemier Charles Joseph en d) Pessemier François Joseph (notaris Delamander)
- 16.09.1884, deling: Pessemier Charles, landbouwer te Ronse (notaris Sturbaut)
- 02.07.1895, erfenis: a) Pessemier-Leturcq Jean, landbouwer te Ronse en b) Pessemier-Sanspeur François, landbouwer te Ronse (overlijden van Charles Pessemier)
- 21.07.1896, deling: Pessemier-Leturcq Jean, landbouwer te Ronse (notaris Sturbaut)
- later, erfenis: a) Pessemier-Leturcq Jean, de weduwe, te Ronse en b) Pessemier Jean, zonder beroep te Ronse (overlijden van Jean Pessemier)
- 1980: familie Aelvoet
Nadat Louis-Benoit Pessemier eigenaar werd (1847), liet hij rond 1850 het wiekenkruis vervangen door een metalen windroos of -rad naar Amerikaans voorbeeld.
De vader van J. Delfosse, slotenmaker op de J.B. Guissetplaats, voerde dit werk uit. Het wiel was voorzien van 20 zeildoeken van verschillende kleur. Toen deze nog nieuw waren, ontstond er bij het draaien een prachtige kleurschakering. Het molenrad had een diameter van 4 meter. Het was niet het grootste, want dat van de windmolen Maes te Avelgem had 6 meter diameter. Die twee waren de enige molens in ons land die door een dergelijk rad werden aangedreven. Het wiel te Ronse viel automatisch stil in horizontale ligging. Bij een hevige storm zegde men dan: "Het wiel ontvlucht de orkaan".
"Maendag laetst heeft omtrent den middag een hevig onweder gewoed, vergezeld van stortregen, hagel en stormwind. Dit onweder heeft veel schade veroorzaakt, namelijk wel voor 2000 frank aan de molen van den heer Massez-Calewaert", zo luidt het bericht in De Scheldegalm van 17 juni 1864. Het rad viel dicht bij het huis van de familie Stockman op de Stookt.
De molenromp werd in 1921 omschreven als magazijn. Deze werd rond 1970 gesloopt. Op die plaats staat er thans een villa.
Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS
Literatuur
Archieven
Rijksarchief Gent, "Raad van Vlaanderen", nr. 31121. "Informatiën", anno 1741. Dodelijk ongeluk in de molen.
Rijksarchief Beveren, Scheldedepartement, nr. 5870: een windmolen van het kapittel van Ronse met bergplaaats en 4 roeden, N de beek. Verpacht aan de weduwe Andries Anson (2 vend 7)(mededeling G. Souffreau, Woubrechtegem, 03.08.2013)
Stadsarchief Gent, Penningkohier van Ronse, 1577, f° 40v°
Stadsarchief Ronse, "Landt ende Caertboeck" van Ronse, met 53 figuratieve plannen.
Gedrukte bronnen
Gazette van Gend van 1, 11 en 15 maart, 1 april 1790.
De Scheldegalm (krant, exempl. in Stadsarchief Oudenaarde), 17.06.1864.
Werken
J. L. Th. Vandeputte, De molens van het arrondissement Oudenaarde, uit hun geschiedenis, Oudenaarde, 1974, p. 169-170.
C. Bogaert, K. Lanclus, A. Tack & M. Verbeeck, Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Oost-Vlaanderen, Arrondissement Oudenaarde, Kanton Ronse, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 15N3, Brussel - Turnhout, 1998.
Inventaris van de wind- en watermolens in de provincie Oost-Vlaanderen naar gegevens van het Archief van het Kadaster. Derde aflevering. De arrondissementen Oudenaarde en Sint-Niklaas", in: Kultureel Jaarboek voor de provincie Oost-Vlaanderen, XVI, 1962, 2 (Gent, 1963), afb. 63.
H. Holemans, "Oostvlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 6. Gemeenten 0-R", Opwijk, 2006.
J. Vandewattyne, 1984.
R. Willequet, "Ronse. De voormalige molen Pessemier", Molenecho's, jg. 8, 1980, 3, p. 17-20.
R. Willequet, De voormalige molen “Pessemier”, Annalen van de Geschied- en Oudheidkundige Kring van Ronse en het Tenement van de Inde" (GOKRTI), jg. 2003, p. 123-128.
Paul Huys, "Enkele toevalsvondsten: molenarchivalia betreffende Waasten, Ronse, Geluwe en Moorsele (16e-18e eeuw)", Molenecho's, jg. 30, 2002, 1, p. 47-48 (47).