De Banmolen of de molen Westerlinck was een houten korenwindmolen aan de zuidzijde van de huidige Molenstraat (thans nr. 35), op het Koningsplein  (het vroegere Molenplein).

De staakmolen op teerlingen bovenop een hoge molenwal bestond minstens al in de 16de eeuw. Op de kaart van Moerzeke van 1571 door P. Buck en F. Horenbault staat de windmolen afgebeeld tussen de kerk en de oude Schelde-arm van de Roggeman.

We zien hem afgebeeld op de Ferrariskaart (ca. 1775), in het landboek van Moerzeke (1772-1782), in de Atlas der Buurtwegen (1841), op de topgrafische kaart Vander Maelen (ca. 1850) en de kadastrale kaart van P.C. Popp (ca. 1850).

De molen werd in 1834 ondergebracht in klasse 1 met een kadastraal inkomen van 304 frank.

Eigenaars na 1830:
- voor 1834, eigenaar: Van Hoomissen Antonius, de erfgenamen
- 05.04.1840, erfenis: Van Hoomissen Pierre Jean, molenaar te Moerzeke (overlijden van Antonia Van Hoomissen)
- 08.03.1847, erfenis: Van Fraeyenhove Joseph, molenaar te Moerzeke (overlijden van Pierre Jean Van Hoomissen)
- 14.10.1870, testament (en akten geregistreerd op 25.05.1847, 07.04.1840 en 09.11.1869) Van Fraeyenhove Jan-Baptist en mede-eigenaars, handelaar te Moerzeke (notaris De Kepper)
- 04.07.1905, erfenis: a) Van Fraeynhove Isabella Eugenia, nijveraarster te Moerzeke en b) Van Fraeyenhove Cecilia, nijveraarster te Moerzeke (overlijden van Jan-Baptist Van Fraeyenhove)
- 28.04.1906, erfenis: Van Fraeyenhove Isabella Eugenia, zonder beroep te Moerzeke (overlijden van Cecilia Van Fraeyenhove)
- 09.02.1908, verkoop: Westerlinck-Wauters Jan-Baptist Frans, molenaar te Moerzeke (notaris Van Assche - wind- en stoommolen)
- 10.12.1927, erfenis: de weduwe en de kinderen (overlijden van Jan-Baptist Frans Westerlinck)

De vervallen staakmolen werd in juni 1924, onder een grote toeloop van volk, omvergehaald. Van dat gebeuren bleef een foto bewaard. De hoge molenberg werd naar aanleiding van overstromingen in 1928-29 afgegraven.

Het molenaarshuis bestaat nog en gaat terug op een behuisd erf met rosmolen, die in 1774 evenals de korenwindmolen eigendom was van mevrouw douarière de Pottelsberge (cf. ook landboek van Moerzeke van 1772-1782). Molenaar Antonius Van Hooimissen werd in 1779 vermeld als eigenaar van de korenwind- en rosmolen. Zijn erfgenamen bezaten de molen en de molenaarswoning in 1848.

De volgende molenaar Joseph Van Fraeyenhove verkreeg in 1843 toestemming om een stoomgraanmolen in gebruik te nemen. Deze werd opgericht achter zijn woning aan het Molenplein, in 1847 als nieuwe constructie kadastraal genoteerd. Het gebouwenbestand werd in 1879 nog uitgebreid. De woning met stoommaalderij en bijhorende houten korenwindmolen kwamen in 1908 door verkoop in handen van molenaar Jan-Baptist Westerlinck.

Het molenaarshuis en de mechanische maalderij zijn opgenomen in de vastgestelde inventaris van het bouwkundig erfgoed.

Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS

Bouwkundige en technische beschrijving van het molenaarserf met de maalderij (Agentschap Onroerend Erfgoed)

Het molenaarserf aan de straat is deels afgesloten met een ijzeren hekwerk ter hoogte van het voortuintje, aansluitend ijzeren toegangshek aan ijzeren hekpijlers voor de gekasseide oprit en voorts met bakstenen tuinmuur. Deels vernieuwde bakstenen woning die bestaat uit een diep volume van twee bouwlagen onder half schilddak en rechts een haaks aanleunend lager volume van twee traveeën en twee bouwlagen met zadeldak. Voordeur in het kleinere deel met in het bovenlicht: een gekleurd glas-in-loodraam de houten windmolen voorstellend met zicht op de Molenstraat.

Het maalderijgebouw met de koe- en de paardenstal is verenigd in een rechthoekige verankerde baksteenbouw van zeven traveeën en twee bouwlagen onder zadeldak (Vlaamse pannen) met hoge verjongende vierkante schoorsteen oprijzend midden boven de daknok.
Interieur met samengestelde balkenlaag. Bewaarde maalinstallatie laatst aangedreven met een elektrische motor. Asput (hel) met achthoekige gewitte bakstenen ringmuur waarop zich de verstelbare en van een lichtwerk (handwieltje) voorziene spoorpotten met de onderijzers van de steenkoppels bevinden. Op de putrand staan tevens smalle houten stutten onder de moerbalken van de maalzolder. Ook nog aanwezige houten maalgoten met dito meelbakken, ijzeren spoorrad met houten kammen en volledig gietijzeren sterrewielen; aandrijving met drijfriemen. Haverpletter met houten onderstel en behuizing.
Aan de moerbalken van de maalzolder is een as met houten riemwielen opgehangen. Lederen drijfriem tussen de motor en deze as. Ten slotte is er nog een kamwielverbinding tussen de maalas en een laterale horizontale as.
Op het erf zijn er voorts twee molenstenen en een paar afzonderlijke kleinere landelijke bedrijfsgebouwen (wagenhuis en loods) in baksteenbouw onder golfplaten zadeldaken.

Archieven
Gemeentearchief Hamme, "Ommelooper ende terrier ofte land ende caerteboek der prochie van Moeseke" (1772-1782).
Rijksarchief Gent, Fonds kaarten en plans, nr. 486;
Provinciaal Archief Oost-Vlaanderen, 1850-1870, nr. 1573.

Werken
A.P. Heuvick & W. Laget, "Van Murceke tot Moerzeke", Moerzeke, 1994, p. 87-89.
"Moerzeke en Kastel. Een kijk in het verleden aan de hand van oude foto’s en prentkaarten", Moerzeke, s.d., p. 51-53, 56.
Curieuze en andere dingen over Moerzeke, Moerzeke, 1998, p. 13, 58-60.
E. Verstraete, "Molenaars in het Land van Dendermonde (XVIIIe e.)", Gedenkschriften van de oudheidkundige kring van het land van Dendermonde, 3de reeks, deel IV, 1954, p. 255-256.
A. Van Bossche, "Malen en molens in Hamme", Hamme, 2005, p. 119.
"Inventaris van de wind- en watermolens in de provincie Oost-Vlaanderen naar gegevens van het Archief van het Kadaster. Eerste aflevering. De arrondissementen Aalst en Dendermonde", in: Kultureel Jaarboek voor de provincie Oost-Vlaanderen, XIV, 1960, 3 (Gent, 1962), p. 146-147;
Herman Holemans, "Oostvlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 5. Gemeenten M-N", Opwijk, Studiekring Ons Molenheem, 2004
Chris Bogaert, Helena Duchêne, Kathleen Lanclus & Mieke Verbeeck, "Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie Oost-Vlaanderen, Gemeenten: Berlare, Buggenhout, Lebbeke, Waasmunster, Hamme en Zele, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 20N.

Mailbericht
Frans De Block, 05.12.2016.