Aan de Mottekensstraat 12 vinden we de halfgesloten hoeve "Het Motteken". Aan de ingang liggen de molenstenen van een steenkoppel van de vroegere drafrosmolen. Deze rosmolen werd in 1873 ingericht in het gebouw naast de jeneverstokerij, schuin achter het woonhuis. Deze rosmolen werd vergund door de Bestendige Deputatie van de provincie Oost-Vlaanderen in 1858 aan Pierre Joseph Van Roy.   Maarten OSSTYN, Adegem   ------------   Over Het Motteken (Chris Bogaert & Mieke Verbeeck, Agentschap Onroerend Erfgoed)   Mottekenstraat nr. 12. Hoeve Motteken of “Het Motteken”. Omgracht  semi-gesloten hoevecomplex op het einde van de straat gelegen in het  landelijke zuidoosten van Denderbelle, palend aan de grens met de  deelgemeente Wieze. Als omgrachte hoevesite naast de Meysbeek teruggaand  op het vroegere “Hof te Meys”, als dusdanig al vermeld in 1572/1577.   Een oude oorsprong van de site wordt verondersteld omwille van een mogelijke relatie met de locatie op de grensscheiding van het land van Dendermonde en het land van Aalst. Op de tiendekaart van de abdij van Zwijveke  (Dendermonde) van 1737 weergegeven als hoeve met losse bestanddelen met  enkelvoudige omgrachting; de onregelmatige vijfhoekige vorm is in de  huidige site met walgrachten nog herkenbaar aanwezig.   In de 19de eeuw is de benaming het Motteken als hoevenaam in gebruik (cf. o.a. het kadastraal plan van 1817). Door huwelijk in 1825 ging de hoeve van de familie Beeckman over in handen van Van Roy.   Volgens archiefstukken werd in 1858 aan Pierre Joseph Van Roy vergund om een jeneverstokerij op te  richten (in 1858 gekadastreerd nieuw afzonderlijk gebouw in de  zuidwestelijke erfhoek, nog vergroot in 1866). Ernaast kwam nadien een drafrosmolen tot stand (1873 volgens kadasterarchief).   De stokerij was in 1897 uitgerust met een stoommachine. In 1903 zou de stokerij zou volgens gegevens van het kadasterarchief omgevormd zijn tot een stoombrouwerij. Deze brouwerij werd in 1911 vergroot na de bouw van de nieuwe woning  (1905). De “Brouwerij Het Motteken” van de familie Van Roy hield in 1937  op te bestaan. In 1946 werd de hoeve aangekocht door de benedictijnenabdij  van Dendermonde, sindsdien uitbater van het landbouwbedrijf.

Hoevegebouwen ingeplant op de voorste helft van het omgrachte erf, dat versmalt aan de straatkant (noordwestzijde) waar zich de erftoegang bevindt.
Oprit tussen afbuigend laag ijzeren hekwerk naast de voorste walgrachten. IJzeren toegangshek aan hoge vierkante hekpijlers in geblokt metselwerk (bak- en hardsteen) met ijzeren ornament als bekroning op de  afdekplaat. In de rechter pijler uitgespaarde kleine rechthoekige beeldnis met beeldje van zittende gekroonde Onze-Lieve-Vrouw met Kind. IJzeren omlijsting met letter M in de sierlijke bekroning en in het traliewerk verwerkt wapen van de Sint-Pieters- en Paulusabdij van de benedictijnen te Dendermonde (twee gekruiste sleutels en een zwaard).

Het voormalige brouwershuis (1905), ingeplant vooraan op het erf valt ook sterk op door het dominante volume en de karaktervolle voorgevel. De  woning is opgevat als een vrijstaand burgerhuis met voortuin en aan de achterkant aansluitende bedrijfsgebouwen. Dubbelhuis in baksteenbouw van twee bouwlagen en drie traveeën onder schilddak (zwarte mechanische  pannen) met ijzeren bekroningen op de nokuiteinden. Voorgevel in  eclectisch getinte stijl met neoclassicistische elementen, uitgevoerd met  knipvoegen en verrijkt met hardsteen. Lijstgevel op hoge sokkel deels in breuksteen verband en horizontaal nog geleed door platte banden en lijsten. Verhoogde begane grond geopend met brede vensters onder I-latei.  Benadrukte centrale deurtravee waarvan de dubbele deur met trap gevat is in geprofileerde omlijsting op postamenten. Sculpturaal fraai bewerkte deur. Bogen met bewerkte sluitsteen. Omlopende getande kroonlijst, gekornist boven de deels uitspringende deurtravee.

Het lagere achterhuis onder haaks zadeldak vertoont aan de tuinzijde (west) twee spitsbogige  bovenvensters. In de gegraveerde beglazing van de veranda aan de erfzijde komen verwijzingen voor naar de vroegere brouwerij Van Roy: initialen VR met brouwersattribuut (moutvork) in cartouche en op ton met Bacchus. Interieur bewaart vele elementen van zijn oorspronkelijke aankleding zoals diverse tapijttegelvloeren, marmeren schouwmantels en verfijnde plafondornamentiek.

Rondom de verharde onregelmatige vierhoekige binnenplaats gelegen hoevegebouwen.

Ten zuidwesten, zijdelings palend aan het achterhuis van het brouwershuis: het oude  vroegere boerenhuis van de hoeve. Bakstenen breedhuis van één bouwlaag en vijf traveeën onder pannen zadeldak. De gewitte erfgevel op gepikte plint  en met opvallend, groen geschilderd houtwerk, bewaart twee getraliede vensters in houten kozijn met luikduimen; voordeur eveneens met houten latei en decoratieve tracering in het bovenlicht. Houten dakzool op uitgesneden consoles. Bepaalde bouwelementen (verankeringen met krul,  moerbalkconsoles, console van een geveltop) wijzen er op dat het minstens sinds begin 19de eeuw bestaande huis een oudere oorsprong kende. Lagere haakse vergroting aan de achterzijde (1858 volgens kadasterachief) met blinde lunetten en een paar kleine rondboogvensters.

In de zuidhoek van het erf: voormalige brouwerijgebouwen met rest van de aanvankelijke  stokerij. Landelijk bakstenen industrieel gebouwencomplex onder drie  pannen zadeldaken, een uitbreiding vooral uit begin 20ste eeuw van het vroegere stokerijgebouw (1858,1866), te lokaliseren in de lage vleugel  in het zuidwesten (huidige varkensstallen) met gewitte erfgevel; nog herkenbaar aan de ronde bakstenen schoorsteen met hoge vierkante aanzet en de houten lateien.

Het hoogste onderdeel van de brouwerijgebouwen bewaart zijn vierkant aanzettende schoorsteen met korte ronde schoorsteenpijp boven de daknok. Binnenin gewijzigde gebouwen bij de omvorming in veebedrijf.

Ten oosten en noordoosten: brede dwarsschuur en haaks aanpalende lagere L-vormige stalvleugel, gekenmerkt door hun traditioneel gewitte erfgevels, gepikte plint, groen geschilderd houtwerk en rode  pannen zadeldaken. Behouden schuurgebinte met inscriptie waaronder onvolledig jaartal 176(?). Houten zolderluik van koeienstallen bekroond door windwijzer met twee figuurtjes die een ton dragen (verwijzing naar de vroegere brouwerij). De jongere kortste vleugel met paardenstallen (uitbreiding van 1873 volgens kadasterarchief) valt op door het verzorgde houtwerk van het overstekende dak met uitgesneden consoles, schoren, en de  afwerking van de hout beklede puntgeveltop. Gevelanker met jaartal 1770 afkomstig van ergens anders.

Literatuur

Archieven
Rijksarchief Gent, Provinciaal Archief Oost-Vlaanderen, 1851-1870 (nr. 1493, jaar 1858)

Werken
Bovyn M., Denderbelle, (Oudheidkundige Kring van het Land van Dendermonde, Gedenkschriften 3e Reeks, Deel XVIII, 1969, p. 87,92).
De Kimpe F., De kronycken van de Heerlijkheid en de gemeente Denderbelle, Denderbelle, 2002, p.20-24.
Friedrich M., Brauerei – Verzeichnis Belgien, Heidelberg, 1984, p. 64.
Bogaert Chris & Verbeeck Mieke, "Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie Oost-Vlaanderen, Gemeenten: Berlare, Buggenhout, "Lebbeke, Waasmunster, Hamme en Zele,Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 20N".