De Moulin de Cortil bevindt zich op de samenvloeiing van de Orne en de Ry d'Ernage. Hij wordt al vermeld in de archiefstukken van de abdij van Gembloux in 1342.

Eigenaars na 1830:
- voor 1834, eigenaar: Hellin-Winand Bertrand Henri Joseph, molenaar te Cortil-Noirmont
- later, erfenis: de weduwe en de kinderen (overlijden van  Bertrand Hellin)
- 03.08.1874, verkoop: Flescher-Hellin Jules Albert, molenaar te Chastre notaris Gislain)
- 29.03.1889, verkoop: Debras-Squiflet Jean-Baptiste, eigenaar te Thorembais-Saint-Trond (notaris Viandier)
- 04.10.1910, erfenis: en de kinderen (ovelrijden van vrouw Squiflet)
- 1916, erfenis: de kinderen (overlijden van Jean Baptiste Debras)
- 03.12.1925, verkoop: Guislin-Courbet Georges, molenaar te Marpent (notaris Ravet-
- 28.12.1925, verkoop: Marchal-Degenerée Jules Charles, molenaar te Gembloux (notaris Debouche)
- 1970, eigenaar: Draime Jacques, Cortil-Noirmont
- 2007, verkoop: Pion Michel, Cortil-Noirmont

De huidige gebouwen dateren van 1865. Dan werd ook al een stoommachine geplaatst, die later vervangen werd door een dieselmotor. De molen werd in 1960 gedeeltelijk vernield door een brand; de heropbouw gebeurde pas vijf jaar later. De laatste molenaar Jacques Draime (°1940) werkte zowel met waterkracht als met de dieselmotor tot in 1976.

Het bakstenen watermolengebouw telt vier bouwlagen en vormt één geheel met het woonhuis. Het metalen bovenslagrad heeft een diameter van 3 meter en een breedte van 2,50 meter. Zijn 16 armen zijn van eikenhout; zijn 40 schoepen van beuk. Er is een waterval van 4 meter. Stroomafwaarts verdwijnt het water over een afstand van 50 meter ondergronds, om daar weer in de natuurlijke bedding van de Orne uit te monden. Op de eerste verdieping zijn er vier steenkoppels, een haverpletter en twee walsenstoelen; op de tweede verdieping graansilo's, een plansichter en een weegschaal.

In de jaren 1990 werden diverse herstelingen uitgevoerd: aan het sluiswerk met de muren, het waterwiel (nieuwe armen en schoepen). Ze werden gefinancierd door de Koning Boudewijnstichting met steun van de Nationale Loterij voor 480.000 frank. Voor de bezoekers werden twee loopbruggen aangebracht. De molen is te bezoeken gedurende het hele jaar op afspraak bij de eigenaar, en op de monumentendagen.
De laatste molenaar Jacques Draime (°1940) verkocht de molen in 2007 aan een particulier.

Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS

-------

Le Moulin de Cortil est déjà mentionné au XIVe siécle dans les archives de l'abbaye de Gembloux. Son implantation actuelle, au confluent de l'Orne et du Ry d'Ernage, remonte à 1765. Les terrains marécageux bordant les cours d'eau offrent une flore et une faune trés diversifiées. Le bâtiment reconstruit en 1865, aprés un grave incendie, associe tout en longueur étables, moulin, remises et granges. Le moulin est une construction en briques de quatre niveaux; chaque niveau est aisément accessible par une porte et deux fenêtres. Du côté de la roue, le mur présente un haut soubassement en calcaire reposant sur des pilotis de chêne. Bien que le moulin ait cessé ses activités en 1976, la machinerie présente un bon état de conservation; la machine à vapeur primitive a par la suite fait place à des moteurs diesel.

La restauration soignée du moulin et du bief, opérée par le propriétaire avec l'aide de plusieurs membres de l'ASBL "Noirmont-Environnement" s'est inscrite en complément de deux autres initiatives: le projet bio-diversité de la Fondation Roi Baudouin, soutenu par la commune de Chastre, et le contrat de riviére de la Dyle entrepris dans le cadre de la valorisation du tourisme régional. 

Herman Holemans, "Kadastergegevens: 1835-1985. Brabantse wind- en watermolens. Deel 6: arrondissement Nijvel (A-E)", Kinrooi, Studiekring Ons Molenheem", 1995;
M.A. Duwaerts e.a., "De molens in Brabant", Brussel, Dienst voor Geschiedkundige en Folkloristische Opzoekingen van de Provincie Brabant, 1961.
Cathérine Moreau, "Restauré avec l'aide de la Fondation Roi Baudouin. Un bain de jouvence pour le moulin de Cortil", Le Soir, 29.08.1997.
Cathérine Moreau, "Les moulins de la Haute-Dyle réinventés par des élèves de Chastre. Tout fait farine au moulin de l'imagination", Le Soir, 12.10.1990.