Molenzorg
navigatie Hemiksem, Antwerpen
Foto van Watermolen van Sint-Bernaards<br />Abdijmolen<br />Molens Algoet<br />Molens van Hemiksem, Hemiksem, Foto: Donald Vandenbulcke, Staden, 20.03.2009 | Database Belgische molens © Foto: Donald Vandenbulcke, Staden, 20.03.2009

Watermolen van Sint-Bernaards
Abdijmolen
Molens Algoet
Molens van Hemiksem
Sint-Bernardse steenweg 116
2620 Hemiksem
op de Vliet
nabij de Sint-Bernardusabdij
grens met Schelle
kadasterperceel C373
51.130432, 4.335645 (Google Maps)
Anthony Abbeloos, Hemiksem
voor 1258 / 1472 / 1890
Onderslag watermolen
Korenmolen, schorsmolen
Getijdenmolen
Onderslagrad (verwijderd)
Restanten
Grote brandschade op 06.12.2010
---,
Niet beschermd
Geen
Niet toegankelijk
51908 (allemolens.nl)

Beschrijving / geschiedenis

Deze getijdenmolen op de Vliet nabij de Schelde behoorde toe aan de Sint-Bernardusabdij te Hemiksem.
Aanvankelijk stond deze watermolen binnen de muren van de eerste abdijgebouwen: "die gestaen heeft daer eertijden de oude abdije heeft gestaen aen de waterpoort". In 1258 schonk Oda, dochter van Beatrijs, haar goederen aan de abdij waaronder haar deel in de watermolen: "quartem vero partem molendino siti in parochia de Hemechem per aquam currentis et molentis". De watermolen bestond uit een "rochmeueln", een "terffmeulen" en een scheursmeueln". In 1472 werd hij afgebroken "om het groot gedruys ende getier dat hij maeckte".

In 1472 verrees een nieuwe watermolen aan de oevers van de Vliet buiten de abdijmuren. In 1500 tekende abt Jacob van de Meeren een contract met jonker Peeter Van der Straelen, heer van Kleidael, over de navigatie op de Vliet. De heer van Kleidael mocht geen nadeel berokken aan de visserij en aan de watermolen van de abdij.
Bekende pachters:
- 1580: Cornelis Verlinden
- 1587: Peeter Block
- 1620: Bartholomeus Van den Heyden
- 1632: Matthijs Wyndrix, voorheen molenaar op de molen van de Sint-Bernardusabdij te Vremde
- 1642: Cornelis Antheunis Amsens en Antoon van Coetsem
- ca. 1650-1750: de molenaarsfamilie Janssens, van vader op zoon: opeenvolgend Jan Janssens-Bal, Jacobus Janssens-Huys, Jan Janssens-Van den Bogaert, Jan Baptist Janssens.

In 1632 werden de drie molens (rogge, tarwe, schors) geschat "soo met steenen ende houtwerk" op 590 guldens 10 stuivers.
Op 2 juli 1797 werd de molen door de Franse Republiek verkocht als nationaal goed aan Antwerpenaar Van Roie die kocht voor P.H. Jansen: "twee watermolens waarvan eenen om graan en eenen om schors te malen".
In 1820 werd de "meulenbrugge" hersteld: Schelle en Hemiksem zouden elk van hun kant de onkosten dragen. Het middensteunsel van de twee bogen was ten laste van de molenaar.

Kadastrale beschrijvingen:
- ca. 1817: "il existe dans cette commune, S(ect)ion n 252bis, un moulin à farine et à tan, mû par le moyen de l'eau. Il appartient au Sieur Janssens Pierre, rentier à Boom. Cette propriété est exploitée par la veuve Seghers laquelle, malgré nos instantes sollicitations, s'est constammant refusée de nous faire connaître les clauses et conditions de son bail. Le propriétaire, de son côté, auprès duquel l'expert s'est présenté à diverses reprises, s'est aussi tenu dans le même silence à l'égard du prix du bail dont il s'agit. Dans cet état des choses nous avons été obligé d'évaluer cette usine par approximation en prenant pour base les autres propriétés de même matière que l'on rencontre dans la province. Les renseignements les plus exacts sur la valeur vénale et locative de cette propriété, nous ont d'éterminé à fixer son revenu brut à f. 1500. Déduisant de cette somme le 1/3 pour les frais d'entretien et de réparation, reste net f. 1000."
- 1830: "de watermolen staat bij het dorp Schelle op een stromend water genaamd Vliet. De molen heeft twee waterwielen en vier paer steenen waarvan er drie tot het maelen van graen en één tot he maelen van schors dienen en twee gelijk kunnen werken. Hij is wel gebouwd, in behoorlijken staet en voordeelig gesitueert. Het gebreckt hem ook nooit aan water, waarvan het water door de vloet totdat hetselve genoegzaam afloopt moet hij stilstaan".

Eigenaars na 1810:
- 1817: Janssens Pierre, rentenier te Boom; huurder-molenaar: weduwe Seghers
- voor 1834, eigenaar: De Groof Joannes Cornelius, molenaar te Hemiksem
- 08.02.1853, erfenis: Van Aelst-Van Boeckel Petrus Josephus, molenaar te Hemiksem (overlijden van Joannes De Groof)
- 04.10.1863, erfenis: en de kinderen (overlijden van vrouw Joanna Van Boeckel)
- 1890, eigenaar: Algoet
- 1979, verkoop: Abbeloos-De Lattin Odilon
- 2000, eigenaar: Abbeloos Anthony, Hemiksem

In 1834 behoorde de molen toe aan Joannes De Groof, molenaar te Hemiksem.
Na zijn dood op 8 februari 1853 werden zijn goederen geërfd door molenaar Petrus Van Aelst en zijn vrouw Joanna Van Boeckel (+1863). 

In 1890 brandde de watermolen af. Hij werd hersteld ("Moulins Algoet") en voorzien van een turbine en een stoominrichting. De rol van het waterrad, dat nog tot ongeveer 1930 aanwezig bleef, geraakte steeds meer uitgespeeld. Het stoomtuig werd vervangen door twee armgasmotors en deze in 1921 door een elektromotor. In 1946 werden de waterrechten verkocht aan de provincie Antwerpen.

De "Molens Algoet", later "Molens van Hemiksem nv" kwam in 1979 in het bezit van Odilon Abbeloos-De Lattin. Sinds 2000 is in de gebouwen ook het textielbedrijf Abitex bvba (vooral huishoudlinnen) gevestigd en in 2007 is de naam van de Molens gewijzigd in Abiqua bvba (bereiding van compost, natuurlijk en kunstmatig mest, veevoeders, groot- en kleinhandel). Zaakvoerder is Anthony Abbeloos uit Hemiksem.
Onder de brug van de Sint-Bernardse steenweg zijn nog de restanten te zien van het vroegere sluiswerk.

Op maandagochtend 6 december 2010 brak brand uit in de oude gebouwen van de Molens van Hemiksem. Daar is momenteel een textielbedrijf gevestigd. De brand brak uit rond 05.30 uur. Het gebouw stond binnen de kortste keren in lichterlaaie. Het brandweerkorps van Hemiksem, dat vlakbij is gestationeerd, was snel ter plaatse en riep de hulp in van naburige korpsen. Uiteindelijk zouden zeven korpsen de krachten bundelen.
De eigenaar van het bedrijf woonde ook in het gebouw, maar kon nog tijdig ontkomen aan de vuurzee. De brand ontstond achteraan in het bedrijf op het gelijkvloers. De oorzaak van de brand is nog niet bekend.
Het gaat om een oud gebouw met houten vloeren, waardoor de brand zich dus razendsnel verspreidde.
Binnen de kortste keren sloegen de vlammen door de ramen van de bovenste verdieping.
Omdat er wordt gevreesd voor instortingsgevaar, kunnen de brandweerlui het gebouw niet betreden, maar kan de vuurzee enkel van buitenaf bestreden worden. De Sint-Bernardsesteenweg (N148), die Hemiksem met Schelle verbindt, werd uit voorzorg afgesloten voor alle verkeer. De hinder bleef nog tot dinsdagmiddag aanhouden.
De brandweer werkte de hele nacht door. Een stuk van de gebouwen werd afgebroken en er werd nageblust.

Lieven DENEWET & Peter BRUYNDONCKX

Emiel Wastyn, "De watermolen in de Sint-Bernardusabdij", in: "Heymissen", Heemkundige Kring Heymissen vzw, jg. 20, 2010, nr. 3 (juli-aug.-sept.), p.11-13.
Emiel Wastyn, "De abdijmolen van St. Bernards", Tijdschrift van de Heemkundige Kring van Hemiksem, V, 1995, 3, p. 78-79.
Johan Morel, "De watermolen van H emiksem", Tijdschrift van de Heemkundige Kring van Hemiksem, V, 1995, 3, p. 80-84.
B. Appert, Voyage en Belgique et conférences sur les divers systèmes d'emprissonnement, Brussel, 1848.
C. Berghmans, "Zo was... Hemiksem", Antwerpen, 1973.
G. Bouvaert, Summarium chronologicum et topographicum, pars prima ab anno 1233 usque ad 1648, Rijksarchief Antwerpen, archief abdij St.-Bernards te Hemiksem nr. 119.
P.F.J. Brogniez,  "De l'état actuel des prisons en Belgique, suivi d'une notice sur la maison de correction de St.Bernard et sur la prison militaire d'Alost", Brussel, 1835.
J.M. Canivez, "L'ordre de Citeaux en Belgique des origines (1132) au XXème siècle, Forges", 1926, p. 239-245.
J. Casier, Notes au sujet du mobilier de l'ancienne abbaye Cistercienne de Saint-Bernard sur L'Escaut (Annales de l'Académie d'archéologie de Belgique, 6e série, tome IX, 1-2, Antwerpen, 1921, p. 162-191).
A. De Belser, "Bijdrage tot de geschiedenis van Broechem", Broechem, 1963, p. 14-18.
J.H. De Raadt & J.B. Stockmans, "Geschiedenis der gemeente Schelle", Lier, 2 dln. (1894), p. 42-49.
L. De Schepper, "Hemiksem. Invloed van de nijverheid op het bevolkingscijfer", in: Tijdschrift voor Geschiedenis en Folklore, XI, 1948, p. 20-44.
L. De Schepper, "Hemiksem", Antwerpen, 1953.
L. De Schepper, "Heymissen" met de Sint-Bernaardsabdij, nijverheid, lusthuizen, kastelen, bevolking, legenden, Antwerpen s.d.
L. De Schepper, "Oud- en Nieuw Hemiksem met de Sint-Bernardusabdij", Antwerpen, 1957.
"De Sint-Bernardsabdij te Hemixem aan de Schelde", in: Natuur- en Stedeschoon, jg. XIV, nr. 5, mei 1935, p. 76-78).
S. Dirne, "De abdij van St. Bernard aan de Schelde", in:  Zondagsvriend, jg. XIV, nr. 4, 24 januari 1946, p. 2-5).
F. Foppens, "Historia episcopatus Antwerpiensis, continens episcoporum seriem, et capitulorum, abbatiarum, et monasteriorum fundationes", Brussel, 1717, p. 44-55.
G. Gepts-Buysaert, "Guillielmus Ignatius Kerricx, Antwerps beeldhouwer 1682-1745", in: Gentse bijdragen tot de kunstgeschiedenis, dl. XIV, Antwerpen, 1953, p. 253-336.
G. Gepts-Buysaert, "Guillielmus Kerricx. Antwerps beeldhouwer 1652-1719", in: Gentse bijdragen tot de kunstgeschiedenis", dl. XIII, Antwerpen, 1952, p. 62-124.
P.J. Goetschalckx & B. Van Doninck, "Oorkondenboek der abdij van S. Bernaarts op de Schelde", in:  Bijdragen tot de geschiedenis, Ekeren-Donk, 1909, jg. VIII, p. 560-596; 1910, jg. IX, p. 137-176, 473-525; 1911, jg. X, p. 173-214, 522-553; 1912, jg. XI, p. 2664, 311-348; 1913, jg. XII, p. 61-144, 339-384; 1914, jg. XIII, p. 221-273).
A. Harou, "Quelques mots sur la commune d'Hemixem et sur l'abbaye de Ste Marie, dite de St. Bernard", in: Annales de l'Académie d'archéologie de Belgique, XLI, 4e série, tome 1, Antwerpen, 1885, p. 265-317.
H. Holemans & P. Lemmens, "Molens van Klein-Brabant, Mechelen en de Rupelstreek", Nieuwkerken, 1987, p. 27-28.
E. Le Poittevin de la Croix, "Essai historique sur l'ancienne abbaye de St. Bernard sur l'Escaut, près d'Anvers", in: Mémoires de l'académie belge d'histoire et de philologie fondée à Anvers en 1851, tome 1, Antwerpen, 1853, p. 15-18.
A.F. Marcus, MARCUS A.F., Abt Judocus Gillis van Puurs (1649-1660), (Heemkundig jaarboek, uitgave van de vereniging voor Heemkunde in Klein-Brabant v.z.w., jg. VI, 1971, p. 3-32).
A.F. Marcus, MARCUS A.F., De Sint Bernards Abdij tussen Bornem en Hemiksem (Jaarboek van de Oudheidkundige Kring "de Ghulden Roos", Roosendaal, 1964, p. 81-100).
A.F. Marcus, Godefridus Bouvaert monnik aan de Schelde 1685-1770 (Heemkundig Jaarboek, vereniging voor heemkunde in Klein-Brabant v.z.w. Bornem, jg. V, 1969-1970, Bornem, 1970).
J. Mareska, Rapport sur l'état sanitaire de la prison des détenus correctionnels à Hemixem. près d'Anvers, s.l., s.d.
E. Martene & V. Durand, Voyage littéraire de deux réligieux bénédictins de la congrégation de Saint Maur, Paris, 1717, p. 195-196.
E. Michel, Abbayes et monastères de Belgique. Leur importance et leur rôle dans le développement du pays, Brussel.Paris, 1923, p. 61.
J.H. Plantenga, L'architecture réligieuse dans l'ancien duché du Brabant depuis le règne des archiducs jusqu'au gouvernement autrichien (1598-1713), Den Haag, 1926, p. 250-251.
E. Poumon, Abbayes de Belgique, Brussel 1954, p. 89.
C. Gerard-Raindorf, Les origines de l'abbaye cistercienne de lieu - Saint Bernard (1237-1246), (Hommage au professeur Paul Bonenfant (1899-1965), Brussel, 1965, p. 197-208).
E. Steenackers, L abbaye de St. Bernard, à Hemixem, et Thomas van Thielt, administrateur du dit lieu (1564-1567), (Bulletin du cercle archéologique, littéraire et artistique de Malines, dl. XXII, Mechelen, 1912, p. 31-48).
R. Van Uytven & J. De Puydt, De toestand der abdijen in de Oostenrijkse Nederlanden, inzonderheid de Statenabdijen in de tweede helft der 18de eenw (Bijdragen tot de geschiedenis, inzonderheid van het oud hertogdom Brabant, Antwerpen, 1965, jg. XLVIII, reeks 3, dl. XVII, afl. 1-2, p. 5-80).
L. Wylleman, R. Berteloot, Postgraduaat Monumentenzorg NHIBS-Antwerpen, Een toekomst voor de St.-Bernardsabdij te Hemiksem (M & L, jg. II, nr. 6, nov.-dec. 1983, p. 45-62; jg. III, nr. 2, maart-april 1984, p. 31-56).
E. Wastyn, "De bloemmolens van Hemiksem", in: "Heymissen", Hemiksem, Heemkundige Kring Heymissen vzw, jg. 21, 2011, nr. 4, oktober-november-december, p. 14-16.
Gesprek van L. Denewet met dhr. Anthony Abbeloos, 18.10.2008.

Persberichten
IK, JR, SyMa, "Verkeersellende door brand Molens van Hemiksem houdt aan", gva.be, 06.12.2010.
Luc Van Bakel, Stefaan Ledeganck en Leonard Muylle, "Eigenaar Anthony Abbeloos kan ontkomen maar verliest levenswerk. Vlammenzee vernielt Historische molens", Het Nieuwsblad, 07.12.2010.
ENA, "Acht eeuwen geschiedenis in de as", Het Nieuwsblad, 07.12.2010.
"Textielbedrijf in Hemiksem staat in lichterlaaie", hln.be, demorgen.be, 06.12.2010.

Overige foto's

transparant

Watermolen van Sint-Bernaards<br />Abdijmolen<br />Molens Algoet<br />Molens van Hemiksem

Foto: Lieven Denewet, 23.08.2008

Watermolen van Sint-Bernaards<br />Abdijmolen<br />Molens Algoet<br />Molens van Hemiksem

Foto: Lieven Denewet, 23.08.2008

Watermolen van Sint-Bernaards<br />Abdijmolen<br />Molens Algoet<br />Molens van Hemiksem

Verzameling Ons Molenheem

Watermolen van Sint-Bernaards<br />Abdijmolen<br />Molens Algoet<br />Molens van Hemiksem

18de-eeuwse prent (coll. Mola, Wachtebeke)

Watermolen van Sint-Bernaards<br />Abdijmolen<br />Molens Algoet<br />Molens van Hemiksem

De brandende gebouwen. Foto BFM, 06.12.2010


Laatst bijgewerkt: zaterdag 12 december 2020
Stuur uw teksten over deze molen
Stuur uw foto's van deze molen
  

 

De inhoud van deze pagina's is niet printbaar.

zoek in databasezoek op provincieStuur een e-mail over molen Watermolen van Sint-Bernaards<br />Abdijmolen<br />Molens Algoet<br />Molens van Hemiksem, Hemiksemhomevorige paginaNaar Verdwenen Molens