De Watermolen van Aspelare of Watermolen Prieels is een graanwatermolen met verwijderd metalen bovenslagrad op de Bever- of Molenbeek, op de hoek van de Damweg (nr. 1) en de Watermolenstraat, op 300 meter ten oorsten van de kerk van Aspelare.
De molen werd voor 1473 opgericht en was een leen van de heren van Boelare. Vanaf 1560 bleven vele documenten over deze molen bewaard.
Uit de penningkohieren van Aspelare van 1572 (f° 22 v°): "Jacop Mighelbeke bewoont een watercooren muelene metten huyse ende erve groot 40r. gheestimeert up 60p, parisis tsrs".
In 1776 vond een grondige herstelling plaats.
Eigenaars na 1830: - voor 1834, eigenaar: Menschaert Pieter, de erfgenamen - 23.02.1849, testament: Menschaert Jan Frans, molenaar te Aspelare (notaris Ramant) - 19.12.1851, verkoop: Prieels-De Grave Pieter, molenaar te Aspelare (notaris Roman) - 07.01.1860, erfenis: de weduwe en de kinderen (overlijden van Pieter Prieels - verongelukt in de molen) - 31.01.1902, erfenis: de kinderen (overlijden van vrouw De Grave) - 11.08.1903, eigenaar: (voor vruchtgebruik) Prieels Pieter (en samen voor naakte eigendom): a) Prieels-Bohne Frans, voerman en herberghier te Meerbeke, b) Prieels Leonie, zonder beroep te Aspelare, c) Prieels Odila, zonder beroep te Aspelare, d) Prieels Armand, molenaar te Aspelare, e) Prieels Philomena, zonder beroep te Aspelare, f) Prieels Cyriel, landbouwer te Aspelare en g) Prieels Alfons, landbouwer te Aspelare (notaris Van de Velde - watermolen en stoommolen) - 11.08.1903, deling: (voor vruchtgebruik) Prieels Pieter en (samen voor naakte eigendom): a) Prieels Odila, zonder beroep te Aspelare, b) Prieels Amand, molenaar te Aspelare en c) Prieels Alfons, landbouwer te Aspelare (notaris Van de Velde) - 14.07.1906, einde vruchtgebruik: a) Prieels Odila, zonder beroep te Aspelare, b) Prieels Amand, molenaar te Aspelare en c) Prieels Alfons, landbouwer te Aspelare (overlijden van Pieter Prieels) - 31.12.1906, afstand: a) Prieels-Vangijseghem Amand, molenaar te Aspelare en c) Prieels-Mertens Alfons, molenaar te Aspelare (notaris Van de Velde - deel van Odila Prieels) - 19.06.1923, gift: Prieels-Annorel Paul, molenaar te Aspelare (notaris Van de Velde) - 22.05.1957, erfenis: de weduwe en de kinderen (overlijden van Paul Prieels) - 2000, eigenaar: Prieels Ernest, molenaar te Aspelare - 16.12.2015, erfenis: Prieels Ernest, de erfgenamen (overlijden van Ernest Prieels) - 2017, verkoop
Op 7 januari 1860 verongelukte molenaar Pieter Prieels-De Grave in de molen door een vallende molensteen bij het scherpen (zie bijlage).
De watermolen is een bakstenen gebouw van twee verdiepingen onder een afgesnuit zadeldak, bedkt met golfplaten. Er zijn steekboogvormige vensters en een rechthoekig laadvenster.
In 1872 werd een stoommachine geïnstalleerd. Hiertoe werd de ingebouwde, hoge vierkante schouw gebouwd op een vierkant voetstuk en met natuurstenen afdekking. Er werd ook nog met waterkracht gemalen. De stoomkracht werd in 1899 verhoogd.
In 1957 werd de molen gedeeltelijk herbouwd en gewijzigd in maalderij met dieselmotor. Het overbodig geworden ijzeren bovenslagrad werd rond 1967 verwijderd. De cilindermolens en enkele (industriële) molenstenen werden via centrale drijfassen door een recentere Lister-dieselmotor in beweging gebracht. De inrichting bestaat thans nog uit 1 steenkoppel, hamermolen, 2 walsenstoelen, 2 cilindermolens, 6 vlokmachines, 2 zakkenfilters, 2 olansichters (elk met 6 cyclonen), graankuiser, Lister-dieselmotor, wanmolen.
Het aanpalend molenaarshuis, uit het vierde kwart van de 19e eeuw, heeft 4 traveeën en 2 verdiepingen met rechthoekige muuropeningen en bakstenen versieringen. Links ervan bevindt zich een ouder gedeelte met één verdieping onder een zadeldak en door middel van muurankers in de zijpuntgevel gedateert 1776, maar later aangepast. Rechthoekige muuropeningen onder houten lateien. Met muurvlechtingen afgewerkte zijpuntgevel; achtergevel verhoogd.
Op het erf bevinden zich nog 19de-eeuwse bakstenen dienstgebouwen. Voor de molen bemerken we een aanplanting van drie acaciabomen, speciaal geplant voor de productie van de molenkammen.
Het watermolengebouw en het molenaarshuis zijn opgenomen in de vastgestelde inventaris van het bouwkundig erfgoed.
De watermolen behoeft dringend onder handen genomen te worden. De muurvoegen zijn losgekomen en de hoge schoorsteen staat volledig scheef.
De laatste molenaar, Ernest Prieels, overleed op 16 december 2015. De familie Prieels, eigenaar sinds 1851, verkocht het molenerf in 2017 aan een particulier.
Lieven DENEWET, Herman HOLEMANS & Maarten OSSTYN
Aanvullende informatie
Gazette van Brugge en der provincie West-Vlaenderen, 11.01.1860, p. 2 Molenaar Pieter Prieels platgedrukt onder vallende molensteen. Zaterdag is een beweenlyk ongeluk te Appelterre (lees: Aspelare), by Ninove, ontstaen. Den eigenaer van den watermolen, M. Priels, was bezig met eenen der steenen van zynen molen te scherpen. Daervoor had hy den bovensteen tegen den muer regt gesteld, toen denzelven eensklaps nederplofte. Den ongelukkigen molenaer liet geen enkelen schreeuw hooren. Zy, die op het gedruisch toesnelden, vonden hem, niet verpletterd, maer plat gedrukt, op zyne knien, in de houding die hy had, toen hy zich aen zyn werk overleverde. Priels laet eene weduwe en zes minderjarige kinderen achter.
De Denderbode, 15.01.1860. Appelterre (lees: Aspelare). Is voorledene week het tooneel geweest van een afgryselyk ongeluk. Den heer Prieels, eygenaer van eenen watermolen, had, om zeker werktuig te slypen, den bovensten steen van zynen molen tegen eene muer gesteld ...
------
Overlijdensbericht van Ernest Prieels (www. begrafenissendedeyn. be)
Zoals hij geleefd heeft, eenvoudig en goed, zo is hij van ons heengegaan de heer Ernest Priëels Geboren te Aspelare op 28 februari 1932 en thuis te Aspelare in familiekring overleden op 16 december 2015, gesterkt door de ziekenzalving. Dit melden u: Cecile Goessens zijn levensgezellin Paul en Lutgarde Priëels - Van Cauwenberge Jose en Sophia Priëels - Remory zijn kinderen Steven en Iris Priëels - Herzeel Gianni en Gilles Vanessa Priëels Hailey en Emily Jonas (?) Priëels en Stephanie Wouters Ypke en Tycho Dimitri en Daisy De Scheerder - Priëels Kobe Jimmy en Lien Priëels - Barbieur zijn kleinkinderen en achterkleinkinderen Jozef (?) en Andrea Nechelput - Priëels, kinderen en kleinkinderen Paul en Alfonsa Van Melckebeke - Priëels zijn zussen, schoonbroer,neven en nichten De uitvaartplechtigheid met asurne waartoe u vriendelijk wordt uitgenodigd, zal plaatsvinden in de parochiekerk Sint-Amandus te Aspelare, op woensdag 23 december 2015 om 10.00 uur gevolgd door de begraving van de asurne op het kerkhof van Aspelare. Samenkomst in de kerk vanaf 9.45 uur. Er is gelegenheid tot condoleren na de dienst. De namis wordt opgedragen op zaterdag 30 januari 2016 om 18.00 uur in de Sint-Amanduskerk te Aspelare. U kan Ernest een laatste groet brengen in het rouwcentrum De Deyn, Denderstraat 4 te Ninove, op vrijdag en maandag, van 18.00 tot 20.00 uur. Met onze dank aan zijn huisarts Dr. Santens en aan de verpleging van Solidariteit voor het Gezin.
Literatuur
Archieven en landkaarten Stadsarchief Gent, Penningkohieren van Aspelare (1572), f° 22 v°.
Gedrukte bronnen Gazette van Brugge en der provincie West-Vlaenderen, 11.01.1860, p. 2 De Denderbode, 15.01.1860.
Werken
Georges Souffreau, "Geschiedenis van de wind- en watermolens te Aspelare en Nederhasselt", Woubrechtegem, eigen beheer, 2016, 150 pagina's. Te bekomen door 12 euro (+ 3,60 euro port binnenland) te storten op IBAN BE37-8508-1209-6728 (BIC SPAABE22) van auteur Georges L. Souffreau, Bosstraat 30, 9550 Woubrechtgem. Info: gsouffreau@telenet.be, tel. 053-62769393.
Inventaris van de wind- en watermolens in de provincie Oost-Vlaanderen naar gegevens van het Archief van het Kadaster. Eerste aflevering. De arrondissementen Aalst en Dendermonde", in: Kultureel Jaarboek voor de provincie Oost-Vlaanderen, XIV, 1960, 3, p. 12 (Gent, 1962). Herman Holemans, "Oostvlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 1. Gemeenten A-B", Kinrooi, Studiekring Ons Molenheem, 1996, p. 38-39. D'Huyvetter C., de Longie B. & Eeman M. m.m.v. Linters A., Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Oost-Vlaanderen, Arrondissement Aalst, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 5N2 (H-Z), Brussel - Gent, 1978.
Aspelare (Ninove), Oost-Vlaanderen
