De Rijmeers- of Reimeersmolen is een watermolen met (verdwenen) metalen bovenslagrad op de Molenbeek, in de Watermolenstraat 85, op 800 meter ten zuiden van de kerk van Wanzele.
Deze watermolen werd voor 1384 gebouwd als oliemolen. Als eigendom van de heer van Wanzele, werd deze watermolen dan verpacht aan Gillis van Riedemers. Nadien kwam deze molen aan Pieter de Vlechshouwere en daarna aan Jan Lanen van Gent.
Deze "waterslachmuelen te Rijmersch" werd tot 1571 door jonkheer Jaak Beths, heer van Anghereels en Lede, verpacht aan Jan Beertens en vanaf dan aan Jaspar de Nul voor 6 pond groot: "Jaspar de Nul houdt in pachte van joncheer Jacques Beths, heere van Anghereels, in Lede, eenen waterslachmuelen te Rijmerseh, danof hij den pacht met noch een andere muelen te Scellebelle heeft overgedragen (Penningkohieren Lede, 1571, f° 31 r°); - Jan Beertens ... een muelen te Rijmeerssche ende es verseyst tsiaers voor 6 p, gr. (Penningkohieren Lede, 1571, 45 r°)' - Jaspar de Nul haudt in pachte de meullene te Rimeeersche tsjrs 6 p. gr. (Penningkohieren Lede, 1574,4 r°).
Vanaf de 17de eeuw was de molen ingericht als korenmolen met twee waterraderen: voor de "grote" en de "kleine molen". Er was evenwel nog een derde steenkoppel om boekweit te malen.
Op het einde van de 18de eeuw was Emmanuel Francis de Bette eigenaar van deze molen, alsook van de Houten Molen van Lede en van de Dorpsmolen van Schellebelle (een staakmolen). Zijn erfgenamen verhuurden deze drie molens in 1800. In de "Gazette van Gend" van 16 juni 1800 (of 27 prairial jaar VIII) verscheen de volgende advertentie vanwege de Gentse “practesyn” L. le Begue de oude, als gevolmachtigde over de algemene erfgenamen van E.F. de Bette: "Openbare verpachting op 1 messidor jaar VIII (of 20 juni 1800) in de herberg “het Klein Kasteel” te Lede, van drie molens: a. een schone en welgelegen windmolen met hofstede, staande in Lede dichtbij het Dorp; b. de watermolen “te Reymersch”, met het muldershuis, gestaan en gelegen op de grens (“het gescheet”) van Lede en Wanzele (maar zonder specificatie in welk van de beide dorpen de watermolen gelegen is); c. de korenwindmolen met de medegaande hofstede in Schellebelle".
Uit het proces-verbaal van afpaling van de gemeente Wanzele uit 1815: "Il existe (aussi) un moulin à eau à moudre des grains et à deux tournans (grondwiel en kamwiel). Situé sur un ruisseau, dit Meulebeke, ils ne peuvent tourner à moins qu'il n'y ait surabondance d'eau, qui arrive rarement et encore il serait dangereux vu le mauvais était du bâtiment. Il a considéré le peu de distance entre le moulin de Impe placé avant le moulin ci-dessus parlé. L'expert a fixé l'évaluation de l'un et de l'autre des tournans surquoi déduisant un tiers de réparation (340-114=226)".
Bij de invoering van het Belgisch kadaster in 1834 werd de molen ingedeeld in klasse 1 met een kadastraal inkomen van 172 frank.D
Eigenaars: - tot kort voor 1800: de Bette Emmanuel Francis - 1800, eigenaar: zijn erfgenamen - 1800, verkoop: De Smet Emmanuel, molenaar te Lede - voor 1834, eigenaar: De Smet Emmanuel, de weduwe, molenarin te Lede - 1836, erfenis: De Smet Jean-Baptiste (overlijden van de weduwe van Emmanuel De Smet) - 08.01.1848, deling: De Smet-De Boeck François, molenaar te Ledee (notaris Moens) - 26.05.1882, erfenis: de weduwe en de kinderen (overlijden van François De Smet) - 21.10.1908, verkoop: De Smet-Beeckman Alfred Emma Josèphe Maria, molenaar te Wanzele (notaris De Ghent) - 03.04.1939, verkoop: Torrekens-Van der Biest Ghislenus Desiderius, molenaar te Impe (notaris De Vuyst - "blok van landgebouwen, stallingen, maalderij, watermolen en afhangen") - 19.02.1951, verkoop: Van den Abbeele-Malfray Maurits, verzekeraar te Wanzele (notaris Buys)
In 1871 vroeg molenaar Frans de Smet-De Boeck de machtiging tot het plaatsen van een nieuwe stoomketel ter vervanging van de reeds bestaande. In 1892 werd een nieuwe stoommachine geplaatst. Er werd evenwel ook nog met waterkracht gemalen. Het gebouw werd in 1899 vergroot, maar in 1921 volgde een gedeeltelijke afbraak en vermindering van de drijfkracht.
De laatste molenaar Ghislain Torrekens verkocht de molen in 1951 aan Maurits Van den Abbeele, met de bepaling dat de molen gedurende twintig jaar buiten werking diende te blijven. In 1962 werd de molen ontmanteld en omgebouwd tot herberg. Al is 1954 was het gebouw ook ingericht als woning. Vanaf 1987 is er een wassalon in gevestigd. Er is geen waterrad en binnenwerk meer aanwezig. Langs de molen is er een verval van 0,7 meter. Er is geen bypass aanwezig.
Lieven DENEWET, Bart VAN LANGENHOVEN & Herman HOLEMANS
Aanvullende informatie
De Denderbode, 10, 13, 17, 20, 27 sept., 1, 4, 8, 11, 15, 18 oktober 1908 en in: Notariaat, 12, 19, 26 september, 3, 10, 17 oktober 1908. Openbare verkoop van een stoom- en watermolen te Wanzele en te Lede. Notaris De Gheest (Aalst) en Soete (Lede). Aan den steenweg van Lede naar Wanzele. Kadaster Lede E 96a, Wanzele 608b en 611b. Gebruikt door de eigenaars.
Notariaat, 12.09.1908. Openbare verkoop van een stoom- en watermolen te Wanzele en te Lede door notaris De Gheest (Aalst) en Soete (Lede). Aan de steenweg van Lede naar Wanzele. Kadaster Lede E 96a en te Wanzele 608b en 611b. Gebruikt door de eigenaars. 19 sep 1908, 26 sep 1908, 3 okt 1908, 10 okt 1908 en 17 okt 1908.
Gedrukte bronnen Gazette van Gend, 16 juni 1800 of 27 prairial jaar VIII. De Denderbode, 10, 13, 17, 20, 27 sept., 1, 4, 8, 11, 15, 18 oktober 1908.
Werken Bart Van Langenhoven, "Wind- en watermolens te groot-Lede", in: Ken uw dorp, Jaarboek van de heemkundige kring Heemschut-Lede, nr. 18, 1991, p. 19-53. B. Melckebeek, "Uit Wanzele's verleden", Wanzele, 1971. "Inventaris van de wind- en watermolens in de provincie Oost-Vlaanderen naar gegevens van het Archief van het Kadaster. Eerste aflevering. De arrondissementen Aalst en Dendermonde", in: Kultureel Jaarboek voor de provincie Oost-Vlaanderen, XIV, 1960, 3 (Gent, 1962). H. Holemans, "Oostvlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 8. Gemeenten U-Z", Opwijk, Studiekring "Ons Molenheem", Opwijk, 2008, p. 42.
Wanzele (Lede), Oost-Vlaanderen
