De Els(e)broekmolen, Binderveldmolen (Molen van Binderveld) of Melstermolen is een graanwatermolen op de Melsterbeek, aan de zuidzijde van de Molenstraat (nr. 81), op de overgang met de Binderveldseweg en op de grens met Runkelen (Sint-Truiden). Deze beek is trouwens op de grens van beide dorpen gelegen. De omgeving heeft, met zijn weilanden, nog steeds een landelijk karakter.

De watermolen werd voor 1379 gebouwd en behoorde toe aan de opeenvolgende heren van Binderveld (zie de opsomming hierna). De kasteelheren verkochten de molen in 1871 aan de molenaar (Karel Arnauts-Streel).

Vermoedelijk deelde de watermolen het lot van het nabijgelegen kasteel van Binderveld (Molenstraat 31)waar de dorpsheren woonden. Dat kasteel werd kort na 1635 verwoest door Kroatische huurlingen onder Jan van Weert, werd in 1637 opnieuw verwoest door Hollandse troepen en werd in 1654 ingenmen door soldaten van de hertog van Lotharingen.

We zien hem aangeduid op de Ferrariskaart (ca. 1775) met roodgekleurde gebouwen (dus in steen), op de Atlas der Buurtwegen (1843) en op de topografische kaart van Vandermaelen (ca. 1850) met de benaming "M(oul)in de Binderveld".

Eigenaars:
- tot 1371: familie van Montenaken
- 15de eeuw: familie van Hamal
- vanaf 1525: familie van Grevenbroek
- 1534-1722 (door huwelijk): familie van Copis
      1635-1653: van Copis Hïëronymus, heer van Binderveld
- 1722-1766 (door huwelijk): Le Roy baron J.B.C., heer van Binderveld
- 1766-1777: zijn erfgenamen
- na 1777: van Nicolaerts
- tot 1826: de Succa L.L.J.
- 1826, verkoop: Schrijnmakers-Lijnen
- voor 1844, eigenaar: Lijnen Pieter, rentenier te Binderveld
- 1868, erfenis: De Schrijnmakers Maria, rentenierster te Binderveld
- 1871, verkoop: Arnauts-Streel Karel, molenaar te Binderveld
- 1882: de weduwe (overlijden van Karel Arnauts)
- 1904, verkoop: a) Arnauts-Nijns Robert, landbouwer te Binderveld, b) Arnauts Celestina, landbouwster te Binderveld, c) Vanbusselt-Arnauts Pieter, landbouwer - later molenaar te Binderveld
- 1935: en kinderen Vanrusselt
- 1962: de kinderen Vanrusselt
- 1966, verkoop: Nolmans-Pierquet Jozef, beenhouwer te Sint-Truiden

De provincie Limburg keurde op 10 september 1847 de vastgestelde pegelhoogte van 1,445 meter goed. De toenmalige eigenaar was Pierre Leynen.

De kleine korenwatermolen ligt in het verlengde van en aansluitend bij de woning en schuurtje. Het bakstenen molengebouw is een tweetal traveeën breed en één bouwlaag hoog onder een zadeldak met pannen. Eén travee wordt geaccentueerd door een luikap. De watergevel heeft één venster op maalzolderhoogte.

De molen is verschillende keren verbouwd. Het huidig bakstenen gebouw dateert pas van 1910 en werd verbouwd in 1937. Het nog aanwezige metalen onderslagrad, het sluiswerk en het binnenwerk zijn mogelijk ouder. De molen werd beschermd als monument op 18 november 1993 en zal op termijn hersteld en weer maalvaardig gemaakt worden. Nabij de molen bevond zich, van 1880 tot 1980, café "'t Moleken".

Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS

Archieven
Archief Onroerend Erfgoed Limburg, DL000367, Elsbroekmolen, beschermingsdossier (J. De Schepper, 1993).

Uitgegeven bronnen
Kabinetskaart van de Oostenrijkse Nederlanden van Jozef Jean François de Ferraris, opgesteld tussen 1770-1778, schaal 1:11.520.

Werken
E. Bousson, "Het kasteel van Binderveld", in "L'Ancien Pays de Looz", 2, 1897-1898, p. 13, 18, 24-25, 38-39.
R. Enckels, "Bijdrage tot de geschiedenis van Binderveld" , Het Oude Land van Loon, 23, 1968, p. 5-24.
C.G. De Dijn, "Monumentenroutes 1975", in Kunst en Oudheden in Limburg,Hasselt, 1975, pagina 19.
Lieven Denewet, "Inventaris van de Limburgse watermolens met hun pegelhoogtes (1846-1849)", Molenecho's, 39, 2011, nr. 2
Herman Holemans & Werner Smet, "Limburgse watermolens. Kadastergegevens: 1844-1980", Kinrooi, Studiekring Ons Molenheem, 1985;
Bert Van Doorslaer, "Met de stroom mee of tegen de wind in? Molens in Limburg", Borgloon/Rijkel, Provinciaal Centrum voor Cultureel Erfgoed, 1996.
Schlusmans F. m.m.v. Gyselinck J., Linters A., Wissels R., Buyle M. & De Graeve M.-Ch., "Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Limburg, Arrondissement Hasselt, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 6N2 (He-Z)", Brussel - Gent, 1981.