Intekendatum: juli  2009
Molen: Westouter (Heuvelland, W.-Vl.), Lijstermolen - staakmolen met open voet
Bouwheer: Gemeente Heuvelland
Ontwerper: Ir.-arch. Freddy De Schacht, Ruiselede
Opdracht: Restauratie / consolidatie, lot 1: molen-technische ontmanteling (o.a. uithalen van de roeden); raming €17.688,99 incl. 21% btw; lot 2: restauratie van het dak (en luikapje), raming: €22.082,50 incl. 21% btw; onderhandelingsprocedure zonder bekendmaking. Plaats aanbesteding: Gemeentehuis De Warande, Bergstraat 24, 8950 Heuvelland
Toewijzing: Lot 1: Dirk Peusens bvba, Merelbeke; lot 2: Van Severen nv, Knesselare

Gunstig advies voor bescherming Lijstermolen (persbericht Provincie West-Vlaanderen - 23 december 2004).
De bestendige deputatie van West-Vlaanderen heeft een gunstig advies uitgebracht over de voorgenomen bescherming van de Lijstermolen op de Rodeberg in Westouter (Heuvelland). De molen zelf wordt voorgedragen voor bescherming als monument. De omgeving wordt voorgedragen voor bescherming als dorpsgezicht. In kringen van molenliefhebbers en molenspecialisten werd al langer aangedrongen op de bescherming van deze molen.
De oorsprong van de Lijstermolen - een traditionele West-Vlaamse staakmolen of standaardmolen - gaat terug tot 1801, toen een zekere Augustinus Van Haecke op de Lijsterhoek in Beernem een nieuwe windmolen liet optrekken. De molen bleef ruim anderhalve eeuw in handen van dezelfde molenaarsfamilie. Hij werd in 1948 stilgelegd en dreigde enkele jaren later te worden afgebroken. Na een oproep door het Provinciaal Comité voor Monumenten en Landschappen van West-Vlaanderen onder voorzitterschap van toenmalig gouverneur Pierre van Outryve d’Ydewalle kocht het gemeentebestuur van Westouter de molen in 1957 aan, om hem als toeristische attractie op de Rodeberg te plaatsen. De molen werd gedemonteerd en op zijn nieuwe standplaats volgens alle regels van de kunst heropgebouwd. In principe was hij maalvaardig, maar hij heeft vrijwel nooit gedraaid. Hierdoor bevindt hij zich nu in minder goede conditie. Ook de windvang is problematisch geworden, vanwege de hoog opgeschoten bomen in de nabije omgeving. Mits enige restauratieve ingrepen kan de Lijstermolen evenwel weer helemaal in orde gebracht worden.
Het is de enige (in principe) maalvaardige historische staakmolen in de provincie die nog niet als monument beschermd is. Door zijn lange geschiedenis heeft hij een belangrijke industrieel-archeologische en volkskundige waarde. De bestendige deputatie vindt een bescherming dan ook meer dan gerechtvaardigd. De definitieve beslissing over de bescherming komt toe aan de Vlaamse minister, bevoegd voor monumentenzorg.

 

Gemeente Heuvelland. Beleidsnota bij het budget 2008
Een stuk toeristisch patrimonium wordt in 2008 ook aangepakt.  Blikvanger hier is de eerste fase van de restauratie van de beschermde Lijstermolen.  Het betreft de volledige ontmanteling van de molen en stockage om de restauratie op een verantwoorde manier te kunnen uitvoeren.  Deze eigenlijke restauratie en de heropbouw op de site maken deel uit van een tweede fase.
Art.-nr. 773/732-60
Omschrijving Renovatie Lijstermolen (fase 1)
Budget € 77.000

Gemeenteraadszitting 06 juli 2009. Agenda. Openbare vergadering.
16. Lijstermolen: onderhoudsdossiers 2009 & 2010 en restauratiedossier: Goedkeuring lastvoorwaarden en gunningswijze.

Gemeenteraad van 24 september 2007. Restauratie Lijstermolen.
De opdracht fase 1 molentechnische ontmanteling wordt goedgekeurd. De opdracht wordt gegund bij wijze van openbare aanbesteding.

Gemeenteraad 18 augustus 2014 (www. heuvelland. be)
Agenda.
Openbare vergadering.
5. Restauratie Lijstermolen – perceel 1: Molentechnische restauratie. Goedkeuring lastvoorwaarden en gunningswijze.

Verslag gemeenteraadszitting 18/08/2014 (www. heuvelland.be)
Op maandag 18 augustus kwam de gemeenteraad bijeen met een beperkte agenda. (..)
Vervolgens verleenden de raadsleden unaniem de goedkeuring aan de lastvoorwaarden en gunningswijze voor de molentechnische restauratie van de Lijstermolen te Westouter. De werken worden geraamd op ruim 410.000 euro inclusief BTW (20% ten laste van de gemeente) en de werken zullen gegund worden na open aanbesteding. Vooraleer de gunningsprocedure mag gestart worden, dient het Agentschap Onroerend Erfgoed nog zijn zegen te geven over het voorliggende dossier. De doorlooptijd bij dit agentschap wordt op minimaal 4 jaar voorzien.
Het volledige verslag wordt op de website gepubliceerd na goedkeuring van dit verslag in de volgende vergadering.

Zitting van de gemeenteraad van 18 augustus 2014.
5. Restauratie Lijstermolen – perceel 1: Molentechnische restauratie. Goedkeuring lastvoorwaarden en gunningswijze.
Gelet op het Gemeentedecreet van 15 juli 2005, en latere wijzigingen, inzonderheid artikels 42 en 43, betreffende de bevoegdheden van de gemeenteraad;
Gelet op de wet van 29 juli 1991 betreffende de uitdrukkelijke motiveringsplicht van bestuurshandelingen, en latere wijzigingen;
Gelet op het decreet van 26 maart 2004 betreffende de openbaarheid van bestuur;
Gelet op het Gemeentedecreet van 15 juli 2005, en latere wijzigingen, inzonderheid artikels 248 tot en met 264 betreffende het bestuurlijk toezicht;
Gelet op de wet van 15 juni 2006 betreffende de overheidsopdrachten en bepaalde opdrachten voor aanneming van werken, leveringen en diensten, en latere wijzigingen, inzonderheid artikel 24;
Gelet op de wet van 17 juni 2013 betreffende de motivering, de informatie en de rechtsmiddelen inzake overheidsopdrachten en bepaalde opdrachten voor werken, leveringen en diensten;
Gelet op het koninklijk besluit van 15 juli 2011 betreffende plaatsing overheidsopdrachten klassieke sectoren, en latere wijzigingen;
Gelet op het koninklijk besluit van 14 januari 2013 tot bepaling van de algemene uitvoeringsregels van de overheidsopdrachten en van de concessies voor openbare werken, en latere wijzigingen, inzonderheid artikel 5, § 2;
Overwegende dat de ontwerpopdracht voor de opdracht "Restauratie Lijstermolen" werd gegund aan ir. arch. Freddy Deschacht, Poekestraat 1 te 8755 Ruiselede;
Overwegende dat in het kader van deze opdracht een bijzonder bestek met nr. 2014/950 werd opgesteld door de ontwerper, ir. arch. Freddy Deschacht, Poekestraat 1 te 8755 Ruiselede;
Overwegende dat de uitgave voor deze opdracht wordt geraamd op 342.777,12 € excl. btw of 414.760,32 € incl. 21% btw;
Overwegende dat voorgesteld wordt de opdracht te gunnen bij wijze van de open aanbesteding;
Overwegende dat een deel van de kostprijs van perceel 1 (Molentechnische restauratie) gesubsidieerd wordt door Vlaamse Overheid, Agentschap R-O Vlaanderen, Onroerend Erfgoed, PHOENIX-gebouw, Koning ALbert II-laan 19, bus 3 te 1210 Brussel (Sint-Joost-ten-Node), en dat dit deel wordt geraamd op 331.808,26€;
Besluit: – met algemene stemmen -
Artikel 1.
Goedkeuring wordt verleend aan het bijzonder bestek met nr. 06.19 en de raming voor de opdracht "Restauratie Lijstermolen, perceel 1: molentechnische restauratie", opgesteld door de ontwerper, ir. arch. Freddy Deschacht, Poekestraat 1 te 8755 Ruiselede. De lastvoorwaarden worden vastgesteld zoals voorzien in het bijzonder bestek en zoals opgenomen in de algemene uitvoeringsregels van de overheidsopdrachten. De raming bedraagt 342.777,12 € excl. btw of 414.760,32 € incl. 21% btw.
Artikel 2.
Bovengenoemde opdracht wordt gegund bij wijze van de open aanbesteding.
Artikel 3.
Een subsidie zal aangevraagd worden bij de subsidiërende instantie Vlaamse Overheid, Agentschap R-O Vlaanderen, Onroerend Erfgoed, PHOENIX-gebouw, Koning Albert II-laan 19, bus 3 te 1210 Brussel (Sint-Joost-ten-Node).
Artikel 4.
Het standaard publicatieformulier wordt ingevuld en bekendgemaakt op nationaal niveau.

----------------------

 

Volksverhalen

Van een haas en een koekoek: waarom een nieuwe molen wordt gebouwd (1801)

Aanleiding tot de bouw van de Lijstermolen van Beernem (die nu in Westouter staat) is een pensejagershistorie. Rond 1800 was Augustinus (Augustijn) Van Haecke pachter-molenaar van de eeuwenoude Walmolen in de Molenstraat te Beernem.

Op zekere vroege morgen in het voorjaar zat hij aan de Zoetebeek tegenover een klaverveld gereed om met zijn geweer een haas neer te leggen. Zijn opzet werd gedwarsboomd door de komst van boer Laureys De Cock die op het vreemde klaverveld stiekem een kruiwagen voer kwam pikken. Verveeld door deze ongewenste aanwezigheid begon Augustijn het geroep van een koekoek na te bootsen. De maaier hoorde wel het roepen van de vogel maar zag niemand. Haastig laadde hij zijn kruiwagen vol en reed, schuchter en rondkijkend, weg.

De volgende zondagmorgen kwamen de boeren na de mis zoals gewoonlijk samen in de herberg Het Schaeck (later De Zwaan bij mevr. De Muynck) tegenover de Sint-Amandskerk. Bij pot en pint werd gesproken over het weer, de vruchten, het werk op het land, de gebeurtenissen van de voorbije week. Op zeker ogenblik spotte boer De Cock in het bijzijn van Augustijn Van Haecke en andere boeren, met de molenaars: “Die komen nooit in de hemel, want het zijn allemaal dieven”. Geprikkeld wedervoer Augustinus: “Best mogelijk, maar ik heb nog nooit gehoord dat zij van hun dieverij werden verjaagd door het geroep van een koekoek”. Boer De Cock verbleekte bij deze onmiskenbare zinspeling. In zijn boerenhart zwoer hij Augustijn deze steek onder water betaald te zetten.

De gelegenheid deed zich weldra voor. De Walmolen werd publiek verkocht. Augustijn had zijn zinnen op die molen gezet, hij verdiende er zijn brood. Telkens hij een bod deed, bood boer De Cock tegen hem op. Tenslotte steeg de koopsom zo hoog, dat Augustijn bij zichzelf dacht: “Voor zulk een prijs kan ik liever een nieuwe molen bouwen”. Boer De Cock had de molen. Voor Augustijn was het een nederlaag, maar ze was een overwinning waard.

Een weinig later kocht Augustijn Van Haecke een stuk land op de Lijsterhoek, aan de grens van het Beverhoutsveld. De mensen zeiden: “Wat peinst die man toch… een molen en een huis bouwen op zo een moerassige grond … zijn kinderen zullen er wegkwijnen van de moeraskoortsen”…

In 1801 begon Augustijn met de bouw van de nieuwe molen. De molenbouwers waren Jan Hoste van Moerkerke, Adam van Kruishoutem en Caem van Deinze. Ze werkten er vier jaar lang aan volgens de oude werkwijze en met de taaiste houtsoorten. De standaard in het midden van de molen was twee meter dik.

Bezoek van Bakelandt (rond 1801)

Op zekere dag kwam een net geklede heer voorbij de molen in opbouw. Aan het einde van het gesprek met de molenaar, zei de bezoeker: “Weet ge met wie ge gesproken hebt? Ik ben Baekelandt”. Geschiedenis of waarschijnlijker legende? In 1803 zouden de werken aan de molen een dag zijn stilgelegd om de terechtstelling van Baekelandt en zijn bende in Brugge bij te wonen.

---------

Baekeland hee nog op Beernem geweest op Jan van Haeckenze molen. Da was overdag nen here en hij klaptige tegen de mensen en ging gaan luisteren onze geen geld han. En ot schietinge was Baeckeland was nen chiquen here en luisterdige alleman af onze geen cenzen in under kasse en han. En tons ’t senachts gingt hij uit en roofdige ’t hier al.

(Bovenstaand stuk in het AN)

Bakelandt is nog in Beernem geweest, op de molen van Jan Van Haecke. Overdag was hij een (deftige) heer, hij sprak tegen de mensen en ging luisteren of ze geen geld hadden. En op schietwedstrijden was Bakelandt een keurige heer en  hij luisterde iedereen af (om te vernemen) of ze geen centen in kas hadden. En dan trok hij er ’s nachts op uit en roofde hier alles.

Zegspersonen: 1) Octaaf Vanhaecke (°Beernem 1919 - †Brugge 2002),. Hij was de laatste molenaar op de Lijstermolen te Beernem en de achterkleinzoon van Augustinus (Augustijn) Van Haecke uit het verhaal; 2) Emile Van Vynckt, °Beernem 1886. Hij was landbouwer te Beernem in de Sint-Jorisstraat 83.

Bronnen: 1) J. Vlamynck, De Lijstermolen van Beernem, Heemkundige Kring Bos en Beverveld. Jaarboek XVI, 1983, p. 7-9; 2) O. Mattheeuws, Sagenonderzoek op de grens tussen Oost-, West- en Zeeuws-Vlaanderen, Leuven, 1963 (onuitgegeven licentiaatsverhandeling) , p. 262.

Sagenmotieven: 1) historische sage - plaatsen; 2) benden - Bakelandt.

Molengegevens: De Walmolen en de Lijstermolen waren staakmolens om graan te malen. De Walmolen stond in de Molenstraat, bestond al in 1399 en werd in 1951 gesloopt. De Lijstermolen stond in de Lijsterhoek nr. 10, werd gebouwd in 1801-’05, afgebroken in 1957 en overgebracht naar Westouter, waar hij nu nog staat (thans in restauratie).

* Bij de inhuldiging van de Lijstermolen te Westouter op 21 juli 1961 werd een koperen haas als windwijzer op de kap geplaatst: een zichtbare verwijzing naar de eerste sage.

Over de bende van Bakelandt, waarvan 24 leden in 1803 te Brugge werden terechtgesteld, leze men vooral: S. Top, De bende van Bakelandt in de geschiedenis, de literatuur, het volkslied en het volksverhaal, Kortemark-Handzame, 1983, 307 p. In dit gedetailleerd werk wordt geen melding gemaakt van het “bezoek” van Bakelandt aan de Lijstermolen te Beernem.

Matthias Diependaele, “368.000 euro voor de restauratie van de Lijstermolen in Heuvelland”, www.matthiasdiependaele.be (13.12.2019)
Matthias Diependaele, Vlaams minister van Onroerend Erfgoed, kent 368.261,61 euro toe voor de restauratie en molenvaardig maken van de Lijstermolen in Heuvelland. “Het is belangrijk dat de molen na restauratie opnieuw gebruikt kan worden. Dat is de beste manier om hem te onderhouden. Door de toeristische en educatieve ontsluiting ontdekken de bezoekers een eeuwenoude, duurzame ambacht. De Lijstermolen is onlosmakelijk verbonden aan de geschiedenis en de identiteit van Heuvelland”, zegt minister Diependaele.
De Lijstermolen op de Rodeberg is dringend aan restauratie toe. Er moet snel werk gemaakt worden van een restauratie omdat de molen dreigt in te storten met mogelijk verlies van de erfgoedwaarde als gevolg. Er is ook gevaar voor de openbare veiligheid. Recent werden al een aantal werken uitgevoerd met een standaard erfgoedpremie om de veiligheid te verbeteren. “Dankzij de premie van 368.000 euro kan de molen nu volledig gerestaureerd worden en wordt ze opnieuw molenvaardig”, vertelt minister Matthias Diependaele.
Er wordt een nieuwe buitentrap geplaatst en de molenroeden worden herplaatst. Wat nog rest van de molen wordt zoveel als mogelijk opnieuw gebruikt en op ambachtelijke en traditionele wijze geïntegreerd. Het kruivlak wordt gestabiliseerd en de molenbelt – de kunstmatige heuvel rondom de molen - wordt hersteld. Het herstel van het kruivlak is noodzakelijk om de molen te kunnen draaien en kruien. Er worden keerwanden geplaatst om de molenbelt te herprofileren. Nadien krijgt de molenbelt een passende afwerking met een grasveld en omhaging in veldesdoorn.
“Na de restauratie zal de gemeente de molen openstellen voor het publiek. Ze wil de molen toeristisch en educatief ontsluiten. Ze werkt daarbij samen met vrijwillige molenaars om de molen in werking te houden”, besluit minister Diependaele. 

Gemeente Heuvelland. Verslag gemeenteraad 24 februari 2020
De nieuwe gemeenteraad ging van start met een nieuw raadslid bij de N-VA. Caroline Ryde neemt er de plaats in van Ward Dierickx. We heten Caroline van harte welkom in de gemeenteraad!
Lijstermolen
Na 13 jaar allerlei studies en bestekken maken, heeft de Vlaamse overheid eindelijk de subsidies voorzien zodat de gemeente kan starten met de renovatie van de Lijstermolen en de omgeving op de Rodeberg. De totale investering voor de restauratie wordt geraamd op 650.000 euro waarvan van de molen zelf 80%, en voor de omgeving ervan 60% (telkens zonder BTW) gesubsidieerd wordt. Het is jammer dat dit dossier zolang aangesleept heeft bij de Vlaamse overheid en dat ze niet de volledige subsidies toekenden, maar als gemeente zullen we onze verantwoordelijkheid nemen en deze restauratie nu snel opstarten.

Verslag gemeenteraad Heuvelland, 29 juni 2020
Op 29 juni stond de laatste gemeenteraad voor het zomerverlof op het programma. Deze keer trokken we naar OC ‘t Seultje in Nieuwkerke. Voor een laatste keer (hopelijk) zonder pers en publiek, en met voldoende afstand tussen de raadsleden.
Molenaars
Raadslid Bart Vanacker lanceerde het voorstel om een oproep te doen naar kandidaat-molenaars nu de Lijstermolen op de Baneberg gerestaureerd wordt. In Oktober start een tweejarige opleiding, het ideale moment om dat vanuit de gemeente te ondersteunen zodat we een enthousiaste groep vrijwilligers kunnen engageren om deze molen tot leven te brengen!