De Oossemolen, destijds Toysschemolen, is een graanwatermolen met bovenslagrad op de Oossebeek, in Oosse nr. 14.

Deze boerderijmolen wordt reeds in de penningkohieren van Welden van 1571 (f° 16 r°) vermeld: "Pieter de Bock haut in pachte van de grave van Lalaing de watermuelene tOossche met een aut buender lants ende watere, waeraf leyt bet dan een heelft up Maetere (= Mater), maer bringt tselve hier gheheel over jaerlix voor 48 p. pars".

In de penningkohieren van buurgemeente Mater wordt vinden we de Oossemolen als locatie aangeduid: "ande molen t oossche" (1571, f° 9 v°) en "ande molen toissche" (1577, 31 r°).

In het Ancien Regime behoorde de boerderij met de molen toe aan de opeenvolgende heren van Schorisse en Oosse: David de Vos was de huurder voor 27 jaar vanaf 1767 aan 200 ponden parisis per jaar van de heren van Schorisse. En in 1791: "Item appartient à la Seigneurie D'Oyssche un moulin à l'eau".

Kadastrale beschrijving uit 1817:
"il existe dans la commune un moulin à eau sur une petite rivière où il mangue souvent d'eau, ce qui cause une interruption dans le service et est loué par an 107 frs. déduit un tiers pour frais d'entretien et réparation reste en produit net 71.34 frs."

Op 27 maart 1824 gebeurde een openbare verkoping in herberg "De Motte" door notaris De Vos van Schorisse, met huis, schuur en verdere gebouwen, 62 roden Nederlands, begrepen de vijvers, gelegen te Welden, "aen de limiten van Maeter". Vanaf die datum werd de familie Eeckhout eigenaar van de molen.

Eigenaars na 1820:
- 27.03.1824, verkoop: Eeckhout Francis, molenaar te Welden (notaris De Vos, Schorisse)
- na 1865, erfenis: de erfganemn (overlijden van Francis Eeckhout)
- 10.06.1886, deling: Eeckhout-Reynaert Odo, landbouwer en molrnaar te Welden (notaris Debeer)
- 14.03.1903, erfenis: de weduwe en de kinderen (overlijden van Odo Eeckhout)
- 29.05.1943, gift: a) Eeckhout Elodie (voor 1/5 naakte eigendom), b) Eeckhout Irma Augusta (voor 1/5 naakte eigendom), c) Eeckhout Jules (voor 1/5 naakte eigendom), d) Eeckhout Josephine (voor 1/5 naakte eigendom), e) Eeckhout Bertha (voor 1/5 naakte eigendom) en f) Eeckhout-Reynaert Odo, de weduwe (voor vruchtgebruik) (notaris De Beer).
- 03.10.1946, einde vruchtgebruik: a) Eeckhout Elodie (voor 1/5 naakte eigendom), b) Eeckhout Irma Augusta (voor 1/5 naakte eigendom), c) Eeckhout Jules (voor 1/5 naakte eigendom), d) Eeckhout Josephine (voor 1/5 naakte eigendom), e) Eeckhout Bertha (voor 1/5 naakte eigendom) (overlijden van de weduwe Ryenaert van Odo Eeckhout)
- 25.10.1947, erfenis: a) Eeckhout Elodie, b) Eeckhout Irma Augusta, c) Eeckhout Jules en d) Eeckhout Josephine (overlijden van Eeckhout Bertha)
- 24.09.1963, verkoop: a) Eeckhout André Germain, landbouwer te Welden en b) Eeckhout Agnès Coletta Constantia, landbouwster te Welden (notaris Vandermeersch)

In 1893 gebeurden belangrijke verbouwingswerken: het gebouw werd vergoot en het drijfwerk werd in gietijzer uitgevoerd. Er werd toen ook een stoomachine geplaatst. Deze werd in 1913 vervangen werd door een benzinemotor. Deze is nu ook verdwenen. Van de oorspronkelijke vier steenkoppels zijn er nog twee volledig. Het ijzeren bovenslagwiel heeft een diameter van 3,60 m. Er is een spaarvijver van 20 are.

De molen werd op 21 april 1993 beschermd als monument (met inbegrip van het sluiswerk en de spaarvijver) en als dorpsgezicht en onderging in 2000-2001 een restauratie, uitgevoerd door molenbouwer Roland Wieme uit Deinze, op initiatief van de toenmalige private eigenaar André Eeckhout. De molen is opnieuw maalvaardig en kan momenteel ook elektriciteit opwekken.

Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS

Archieven
Stadsarchief Gent, Penningkohieren Welden, 1571, f° 16 r°.
Stadsarchief Gent, Penningkohieren Mater, 1571, f° 9v°; 1577, f° 31 r°.

Werken
P. Bauters & R. Buysse, "De Oostvlaamse watermolens. Inventaris 1980", Gent, 1980, p. 175 (Kultureel Jaarboek voor de provincie Oost-Vlaanderen. Bijdragen, nieuwe reeks, 11);
P. Bauters, "Oostvlaams molenbestand 1986", Gent, 1985 (Kultureel Jaarboek voor de provincie Oost-Vlaanderen. Bijdragen, nieuwe reeks, 25);
Julien Th. Vandeputte, "De molens van het arrondissement Oudenaarde uit hun geschiedenis", Oudenaarde, 1974;
R. Van den Abeele-Bellon, "Welden, in de vallei van de Schelde", in: Toerisme in Oost-Vlaanderen, XVIII, 1969, p. 104-106;
A. Deventer, "Welden in oude prentkaarten, foto's en doodsbeeldekens", Oudenaarde, V.V.V.M., 1978, 131 p.;
Inventaris van de wind- en watermolens in de provincie Oost-Vlaanderen naar gegevens van het Archief van het Kadaster. Derde aflevering. De arrondissementen Oudenaarde en Sint-Niklaas", in: Kultureel Jaarboek voor de provincie Oost-Vlaanderen, XVI, 1962, 2 (Gent, 1963);
Robert Desart, "Les Moulins à Eau du Hainaut et des Flandres", Soignies, Lemaire, 1968, p. 125.
H. Holemans, "Oostvlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 8. Gemeenten U-Z", Opwijk, Studiekring "Ons Molenheem", Opwijk, 2008.
Mola, "Aantal asomwentelingen van Oost-Vlaamse molens in 2010", in: /West-/Vlaams Molenblad, XXVII, 2011, 1, p. 51.

Mailberichten
Ton van Schie, Leiden, 19.09.2019.