Deze molen is opgericht als abdijmolen van de Abbaye d'Argenton. Op 600 m van hun abdij hebben de slotzusters een molen gebouwd op de Arton. Deze molen bestaat inderdaad nog, hoewel het metalen rad van recentere oorsprong is. Een dijk snijdt de vallei af. De huidige rue de Saint-Denis volgt er het tracé van. De spaarvijver die ten oosten lag van deze dijk (étang Harton) is intussen opgevuld en vervangen door een uitgestrekte weide. In mei 1229 heeft Guillaume d'Harenton aan kloosterzusters een gift gedaan: echter waren die nonnen toen nog niet aangeduid als cisterziënzerinnen. Op zijn vraag zijn ze in 1229 van Boignée (Grandval) naar Lonzée getrokken. Er bestaat een bul d.d. 15 september 1229 "Religiosam Vitam" van Gregorius IX aan de "abbesse du monastére d'Harenton (= Argenton) en haar zusters. Deze molen was verbonden aan deze Abbaye d'Argenton.

In 1513 werd een tweede molen gebouwd en gebruikt als oliemolen ("stordoir") en later, in 1549, als korenmolen. Hij werd herbouwd in 1741 (een wapenschild draagt dat jaartal). Tijdens de Franse Revolutie werd de molen als zwart goed verkocht. In het laatste kwart van de 19e eeuw werd de molen omgevormd in een messenmakerij die kort voor 1940 verdween.

In 1991 werd de molen hersteld. Het gebouw was een ruïne toen de renovatiewerkzaamheden eind jaren 1980 aanvingen, alleen de vier muren stonden nog overeind. Van het molenwerk was alleen het rad overgebleven. De molen is gerenoveerd tot woning. Het rad heeft thans enkel een decoratieve functie en kan niet meer draaien. De beek is verlegd, op de plaats van de stuwvijver is thans een weide gelegen. De aanvoergoot en het sluiswerk zijn verdwenen. De bevoorrading van de vijver aan de voet van het rad geschiedt door middel van een benedenstroomse verbinding met de Harton-beek. Op 11 september 1992 werd de molen en zijn omgeving als site beschermd.

Lieven DENEWET, Niels WENNEKES & Aimé SMEYERS

Le moulin, baigné par l'Arton, était mentionné dés 1229 dans un acte de donation à l'abbaye d'Argenton. En amont se trouvait un étang (étang Harton) d'environ un hectare servant de vivier - asséché en 1925 - où l'on pêchait au filet au 15e siécle, comme l'attestent les comptes de l'abbaye à l'époque. Une reconstruction aurait eu lieu en 1513 pour avoir un moulin à huile, devenu en 1549 un moulin à farine. Mais y eut-il un ou deux moulins différents à Lonzée? Les archives laissent planer un doute à cet égard. Ce qui est sûr, c'est que le moulin de l'Arton fut détruit puis rebâti en 1741, comme l'atteste le millésime porté sur la pierre surplombant la porte basse de la construction, convertie ultérieurement en coutellerie puis en maison d'habitation jusqu'en 1962.

Philippe Vandermaelen & Dr. Meisser, "Dictionnaire géographique de la province de Namur", Bruxelles, 1832, p. 175-176.
Jacques Toussaint (sous la direction), "Les Cisterciens en Namurois XIIIe-XXe siècle", Namur : Société archéologique de Namur, Musée des arts anciens du Namurois. Monographies; 15, 1998, 295 p., ill.
E. Brouette, "Chartres et documents de l'Abbaye d'Argenton à Lonzée, Brussel, 1950, p. 325-331.
Pierre Hermans, "Des avis défavorables au classement. Un moulin à eau condamné à disparaître, à Lonzée?", Le Soir, 10.04.1991.
Pierre Hermans, "Une restauration réussie à Lonzée. Renaissance du moulin de l'Arton", Le Soir, 19.02.1992.