|
Ten zuiden van het vroegere brouwershuis staat een vleugel met een vroegere moutpaardenmolen, paardenstallen en poortdoorrit naar het buitenerf.
Maalderijgebouw met in het midden een tot in 2009 bewaarde koningsspil van de paardenmolen en houten zoldering met moerbalken. Aanleunende paardenstallen met bewaarde kribben en ruiven; deur uitziend op doorrit met korfbogen. Oorspronkelijke houten zoldering vervangen door betonnen plafond gedragen door betonnen pijlers.
Voormalig brouwershuis, met zijn achtergelegen aanhorigheden en erf gelegen op een diep perceel, aan de zuidkant van de straat. Het terrein tegenover het brouwershuis tussen de steenweg en de Schelde vormde voorheen een lusttuin horend bij de brouwerij Lalemant, later omgevormd tot losplaats en aanlegkaai. Het achtererf paalt aan de Doornweg en ligt tevens in de as van de Bosveldstraat die zuidwaarts over akkers en weiland loopt langsheen de vroegere windmolensite van de Bohemenmolen (Strijp nr. 58).
Het brouwershuis werd genoemd naar de brouwersfamilie Lalemant die hier minstens van in het laatste kwart van de 18de eeuw een bierbrouwerij uitbaatte. Volgens archiefdocumenten werd in 1886 het meer dan 100-jarig bestaan van de brouwerij Lalemant gevierd. De gunstige en specifieke geografische ligging, vlakbij de Schelde aan een wellicht laatmiddeleeuwse verbindingsweg en op hoger gelegen terrein naast een beekvallei bij koutergrond, laat een nog oudere oorsprong vermoeden. Een intussen verdwenen wapensteen met jaartal 1597 afkomstig uit een keldergewelf van de brouwerij kan mogelijk van de site zelf voortkomen. Naar verluidt zou een uit Frankrijk afkomstige voorvader zich hier in de 17de eeuw gevestigd hebben.
Frans-Jan Lalemant (1802-1886), zoon van brouwer Judocus-Jozef Lalemant (1773-1861?), volgde zijn vader op als brouwer. Hij bracht het van gemeenteraadslid (vanaf 1836), eerst tot schepen (1851-1863) en nadien tot burgemeester van Wichelen (1860-1873). Zijn broer Leo zette daarna de bierbrouwerij verder tot 1892. Naar de latere aangetrouwde eigenaars nadien als brouwerij D'Hooghe en D'Hooghe-Lalemant genoteerd. In 1917 stopgezet na de opeising door de Duitse bezetter van het koper van de brouwinstallatie. Begin de jaren 1930 verkocht aan een graanhandelaar Jozef De Craene. De brouwerijgebouwen werden aangepast tot opslagplaatsen voor graan, turf en andere materialen. Alle technische infrastructuur van de brouwerij is intussen verdwenen.
Huidig gebouwencomplex met gesloten aanleg rondom een langwerpige rechthoekige binnenplaats met aan de straat gelegen brouwershuis. Het geheel gaat merendeels terug op een gebouwenbestand met overeenkomstige aanleg dat wellicht in kern 18de-eeuws is (cf. de Ferrariskaart van 1771-1778). Zowel volgens constructieve sporen, specifieke bouwkenmerken als gegevens uit het kadasterarchief (mutaties van 1843 en 1868) werden aanpassingen gedaan in het tweede en derde kwart van de 19de eeuw.
In 1843 werd de constructie geregistreerd van een gerstpelmolen door de eigenaar brouwer Judocus-Jozef Lalemant. In 1868, onder zijn kinderen Frans-Jan, Leo en Amelie, meerdere wijzigingen genoteerd onder meer achter de moutpaardenmolen.
Buitenaanzicht van het woonhuis aangepast en vergroot in dezelfde periode. Erftoegang wellicht bij de aanpassingen van de jaren 1930 overzolderd. De vroegere schuur palend aan de Doornweg verdween. Kleine vrijstaande constructie op het achtererf bestaand uit een vroeger hondenverblijf met aanpalende hondenren, wellicht daterend van de jaren 1920. De begane grond van het voormalige brouwershuis verheft zich boven het straatniveau en wordt voorafgegaan door een gevelbreed bordes met trap (4 treden) tegenover de voordeur. Boerenburgerhuis met langgerekte rechthoekige vorm van zeven traveeën onder zadeldak, heden met typisch midden 19de-eeuws voorkomen, met behouden oorspronkelijk woonvolume van vijf traveeën uit de 18de eeuw in het lagere linker gedeelte (cf. bewaarde structuur en dakgebinte). Twee getraliede keldervensters in de voorgevelplint behoren tot de oude huiskelder. Twee rechter traveeën gaan volgens bouwsporen terug op een lager volume van wellicht een poortgebouw met doorrit. Dit volume werd vermoedelijk pas in de jaren 1868, bij aanpassingen aan het huis, met een halve verdieping verhoogd.
De (rechts verspringende) lijstgevel vertoont een witgeschilderde vlakke bepleistering en hardstenen plint. Een geprofileerde lijst als architraaf van een eenvoudig hoofdgestel met houten kroonlijst op klosjes lijnt de voorgevel horizontaal af. Karakteristieke hardstenen deuromlijsting als enig opvallend gevelornament. Typische neoclassicistische midden 19de-eeuwse rechthoekig deuromlijsting op neuten met gestrekte tussendorpel en afgelijnd door een kroonlijstje. Gedeeld bovenlicht met ruitmotief en gekruiste moutstokken als traditioneel brouwersattribuut. Rechthoekige benedenvensters met luiken en overwegend origineel schrijnwerk. Rondbogige bovenvensters met karakteristiek houtwerk (in straatgevel en rechter zijgevel). Rechthoekige voordeur, in 1997 vernieuwd, aan de straatzijde naar verluidt met profileringen naar model van de oude. Verankerde, beraapte en geschilderde rechter zijgevel met omstreeks 1940 geplaatste nieuwe buitendeur. Linker zijgevel uitziend op gekasseide oprit naar bedrijfsgebouwen, deels achter afgeronde muur met hok en gerecupereerde ijzeren hek van de vroegere lusttuin tussen de muur en het voormalige brouwerijgebouw.
Achtergevel op de benedenverdieping gecementeerd met schijnvoegen, wellicht uit de periode dat ook inwendige aanpassingen met uitbouw aan de erfzijde plaatsvonden in de jaren 1930. Achterdeur met behouden 19de-eeuws schrijnwerk met decoratieve tracering in het gedeelde bovenlicht.
Interieur van de 18de-eeuwse kern met vooraan rechts bewaarde kelder met gedrukt tongewelf en stenen trap, rode tegelvloer en gemetste wijnrekken. Op de begane grond hierboven, slaapkamer met alkoof en ingewerkte kasten met 18de-eeuwse paneeldeuren en marmeren schouwmantel uit de jaren 1860. In de dwarsgang erachter, merkwaardige 18de-eeuwse witgeschilderde bakstenen deuromlijsting met kroonlijst van een vroegere buitendeur; beglaasde paneeldeur met traceerwerk en gekleurd glas kenmerkend voor de jaren 1860. Overige binnendeuren, soms opgesteld als driedeurengeheel, met gelijkaardige paneel- of glas-in-ijzerversiering. Sommige kamers nog met marmeren schouwmantels of sober gestucte plafonds met omlopend lijstwerk en centraal cirkelmotief. Dragende structuur met moerbalken zichtbaar.
Gebint bestaand uit vijf samengestelde spanten met kromstijlen waarvan vier linkse voorzien zijn van telmerken. Verhoogde muur tussen vijfde en zesde travee met sporen van lager volume met vlechtingen.
In U-vorm opgestelde bedrijfsgebouwen aansluitend tegen de achterzijde van het brouwershuis oorspronkelijk behorend tot het traditioneel landelijk agrarisch bedrijf van de ambachtelijke bierbrouwerij en de karakteristieke combinatie ervan met een bijhorende gerstpelmolen aangedreven door paarden.
Ten oosten, voormalig onderkelderd brouwerijgebouw van 1868, nu magazijn, haaks ingeplant achter het woonhuis en op de straat met hoge gewitte verankerde bakstenen gevels op gepikte plint onder zadeldak met golfplaten. Buitengevel doorbroken door vierkante vensters en brede vierdelige poort onder houten latei. Erfgevel met deur onder I-latei en rondboogvormige beeldnis met bekronend kruis en buste van het H. Hart van Jezus.
Ten westen, achter het woonhuis aansluitend oude kern met zogenaamde bierkelder eronder met gedrukt gewit bakstenen tongewelf en rest van een stenen trap naar buiten. Verankerde witgekalkte erfgevel met rechthoekige deur voorzien van geprofileerde natuurstenen rechtstanden en lateiconsoles ter ondersteuning van een houten latei. Links hiervan, rechthoekig venster eveneens met houten latei. Aansluitend, opgevulde koelkelder onder een open galerij; voormalig loket in zuidwestelijke hoek.
In 2009 werden de gebouwen gerenoveerd tot woonerf. De koningsspil van de rosmolen bleef hierbij gelukkig behouden.
E. VAN KEYMEULEN, Wichelen
|
Wichelen, Oost-Vlaanderen
