Molenechos's Homepage Molenechos.org

Keerbergen, Vlaanderen - Vlaams-Brabant

Bestaande molen

Karakteristiek

Naam
Heimolen - II, Oude Molen
Ligging
Molenstraat 35
3140 Keerbergen
hoek met de Achiel Cleynhenslaan
900 m O v.d. kerk
kadasterperceel G1
Vlaanderen - Vlaams-Brabant
Geo positie
51.005051, 4.641732 (Google Streetview)
Eigenaar
Gemeente Keerbergen
Gebouwd
1706 / 1722
Type
Staakmolen met open voet
Functie
Korenmolen
Kenmerken
Zadeldak
Gevlucht/Rad
Geklinknageld, ca. 24 meter
Inrichting
Twee steenkoppels (natuursteen, La Ferte-sous-Jouarre), bollenregulator
Toestand
Maalvaardig
Bescherming
M: monument,
19.04.1955
Molenaar
Alexander Malomgre, Aartselaar; e-mail: alexander.malomgre@outlook.com
Openingstijden
Elke zaterdag van de maand ('s zomers 12-18 u.; 's winters 12-16 u.) en als de molen draait, voor groepen op afspraak. Info: Gemeente Keerbergen - Dienst Toerisme, tel. 015.509061, e-mail: toerisme@keerbergen.be
Database nummer
184
Ten Bruggencatenummer
05068  
© Patrick Goossens, 20.02.2021

Beschrijving / geschiedenis

De Heimolen van Keerbergen is een houten korenwindmolen in de Molenstraat 35, op  de hoek met de Achiel Cleynhenslaan, op 900 meter ten oosten van de kerk van Aartselaar.

De standaardmolen dateert van 1706. Dat jaartal staat in een balk gegrift. Oorspronkelijk stond de molen in het midden van de "Grote Heide", dichter bij Tremelo, naast het latere vliegveld. Op die plaats kon hij onvoldoende wind kon vangen en was hij moeilijk te bereiken vanuit het dorp.
Daarom werd hij in 1722 naar de Molenberg (thans Molenstraat nr. 35) verplaatst waar hij nog steeds staat.

We zien de molen aangeduid op:
- Ferrariskaart (ca. 1775) met het bruin symbool van een standaardmolen
- Atlas der Buurtwegen (ca. 1842) met het grondvlak van een standaardmolen op teerlingen en met de benaming "Oude Molen, Moulin"
- Topografische kaart van Ph. Vandermaelen (ca. 1850) met de benaming "Oude Molen"
- Kadastrale kaart van P.C. Popp (ca. 1855), met een tekeningetje van een standaardmolen en met de benaming "Oude Molen"

De molen was gedurende lange tijd eigendom van de familie van Arenberg die in het Kasteel van Heverlee verbleef. Het molenaarshuis en de molen werden in het begin van de 19de eeuw afzonderlijk verkocht, waardoor de toenmalige uitbater verplicht werd voor zichzelf een nieuw huis te laten bouwen.

De laatste beroepsmolenaar was Frans Van Herck (1923-2000), zoon van Désiré Van Herck-Van Campenhout. Na de aankoop door de gemeente Keerbergen in 1975 werd hij er de eerste vrijwillige molenaar.

Tot viermaal toe, in 1920, 1926, 1950 en 1955 werd de molen door de bliksem getroffen. Hij had ook te lijden van de twee wereldoorlogen, onder andere toen in 1944 een V1 (vliegende bom) alle leien van het dak afrukte. De molen, die tien ton graan kon bergen, geraakte vervallen. Hij werd als monument beschermd op 19 april 1955 en nog hetzelfde jaar volledig hersteld. De gemeente Keerbergen kocht de molen in 1975 aan van de kinderen van Désiré Van Herck-Van Campenhout. In 2002-2003 werd de molen maalvaardig hersteld door molenbouwer Eric Vanleene uit Pollinkhove. Sinds 2003 wordt de molen af en toe door een vrijwillige molenaar aan het draaien gebracht. Tot 2015 werd deze taak vervuld door Luc Kegeleers. Dat jaar werd hij opgevolgd door Johan Boulanger. Er is wel vrij veel hinder door de omringende bomen.

De prachtige molen heeft twee steenkoppels in natuursteen van La Ferte-sous-Jouarre (F) met pennekeswerk en een bollenregulator. De balken zijn gedecoreerd met spreuken en gedichten van de voormalige molenaars. De zoon en kleinzoon van de laatste beroepsmolenaar Frans Van Herck wonen slechts enkele huizen verder.

In de zomer van 2015 voerde Monumentenwacht Vlaams-Brabant een volledige inspectie uit. Samen met de Johan Boulanger, vrijwillig molenaar sinds 2015, werd een ernstige houtaantasting vastgesteld. (De vorige vrijwillige molenaar, Luk Kegeleers) had daar ook al op gewezen). Eigenlijk is dat niet verwonderlijk. Sinds de grote restauratie van 2003 bleven onderhoudswerken achterwege, buiten de vervanging van de planken van het balkon. De bovenste treden van de trap zijn verrot, de leuning van het balkon en de trap zijn half doorgerot, de tenen van de westelijke meesterband is aan het opkrullen.De molenaar heeft al zandzakken in de molen gelegd in de tegenovergestelde richting om de druk te verminderen. De windplanken zijn verrot. Twee spieën uit de askop vielen al beneden... Hierdoor kon de molen niet draaien en zelfs geen bezoek meer ontvangen tijdens de jaarlijkse druk bijgewoonde molenfeesten op het laatste weekend van juli 2016.

De gemeenteraad keurde op de zitting van 18 april 2016 het bestek voor de aanstelling van de ontwerper goed. Hij werd belast met de opmaak van een beheersplan (voor de komende twintig jaar), de opmaak van het ontwerp en de leiding van de werken, voor een vermoedelijk geraamd bedrag van 50.000 euro incl. btw. Deze opdracht werd gegund na het voeren van een onderhandelingsprocedure zonder bekendmaking. Op de gemeentelijke begroting van 2017 werd een bedrag van 200.000 euro voorzien. Het is de bedoeling dat, op basis van het opgestelde beheersplan, het onderhoud stelselmatig in de meerjarenplanning wordt ingeplant.

De Monumentenwacht Vlaams-Brabant maakte op 18 oktober 2016 op enkele balken, zoals de steenbalk, dun Japans papier vast met behangerslijm, om na te gaan of de grote klopgever nog actief zou zijn. Als er na enkele maanden kleine gaatjes gedetecteerd worden, is de grote klopkever nog actief. Naargelang de graad van aantasting worden de gepaste maatregelen genomen. Als laatste voorbereidingsstap volgde de resistografie, een techniek om de kwaliteit van het hout te bepalen. Hierdoor werden voldoende diagnostische gegevens verzameld om het restauratie- en subsidiedossier op te stellen.

De molen onderging in 2017-2018 onderhoudswerken. Eerst werd de kast gestut. Worden opeenvolgens aangepakt: de voet en het gebinte, vernieuwing van de trap, het balkon en het hekwerk van de wieken.  Later volgt dan ook nog de eigenlijke molenuitrusting. De gemeente had voor de restauratie al een eigen bedrag van 140.000 euro voorzien.

Vrijwillig molenaar Luc Kegeleers (tot 2015), werd in 2021 opgevolgd door Alexander Malomgré uit Aartselaar. Hij draait elke eerste zaterdag van de maand.

Eigenaars na 1830:
- voor 1834, eigenaar: de Jongh-de Termeeren Jan-Baptist Arnold, rentenierster te Brussel
- 16.02.1851, deling: a) Duval de Beaulieu-Dubois de Blancq Adhemar (voor naakte eigendom), rentenier te Brussel en b) de Jongh-de Termeeren Jan-Baptist, de weduwe (voor vruchtgebruik), rentenierster te Brussel (notaris Slavon)
- 16.07.1871, erfenis: Duval de Beaulieu-Dubois de Bianco Adhemar, eigenaar te Cambron-Casteau (overlijden van de weduwe de Termeeren van Jan-Baptist de Jongh)
- 26.01.1915, erfenis: de kinderen (overlijden van Adhemar Duval de Beaulieu)
- 28.12.1923, verkoop: Van Herck-Van Campenhout Désiré Louis, molenaar te Keerbergen (notaris Scheyven en Delwaert)
- 04.10.1959, erfenis: de weduwe en kinderen (overlijden van Désiré Van Herck)
- 03.10.1973, erfenis: de kinderen (overlijden van de weduwe Van Campenhout van Désiré Van Herck)
- 12.06.1975, verkoop: Keerbergen, de gemeente (notaris Van der Perre)

Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS

Aanvullende informatie

Intekendatum: 04.05.2001  11 u.
Molen: Keerbergen (Vl.-Brab.), Heimolen - standaard-molen met open voet
Bouwheer: Gemeente Keerbergen
Ontwerper: Architectenbureau P. Gevers, Kasterlee
Opdracht: Restauratie; o/cat. D23, kl. 2; 60 werkdagen
Plaats aanbesteding: Gemeentehuis, Gemeenteplein 10, Keerbergen
Offertes: Vanleene Eric, Lo-Reninge, € 202.418,33
Toewijzing: Vanleene Eric, Lo-Reninge

Werkzaamheden aan de molen, zomer 2008
Op 31 augustus en op 7 september 2008 voerden Luk Kegeleers en Luc Verachtert enkele herstellingen uit aan de houten molen van Keerbergen. De eerste dag werd besteed aan het beter afstellen van het sabelijzer en de haak van het sabelijzer. Het betreft hier gesmede onderdelen van de vang (=remsysteem van de molen). Hiervoor werd enkele dagen te voren het sabelijzer terug recht gesmeed, werd er een nieuwe pin gesmeed en werd de haak op het aambeeld afgerond aan de onderzijde en aan beide puntvormige uitenden werden er weerhaken gekapt om beter in de vangbalk te grijpen. De tweede dag werd gewijd aan herstellingen van het luiwerk (systeem om de zakken op te trekken). Luk maakte op voorhand een ijzeren steun met een bronzen lagerblok en Luc verkleinde op voorhand de loszittende ijzeren ring met 18mm (slijpen en lassen) en de losgekomen aspin werd verhit in een smissevuur en de hoeken werden weerhaakvormig ingekapt.
De dag zelf werd de ring herplaatst en met twee gesmede nagels vastgezet, de aspin werd terug in de luias geslagen en de nieuwe lagering werd aangebracht. De laatste molenrestaurateur had, met uitzondering van twee draadnagels, nagelaten van een serieuze lagering voor deze as aan te brengen. Waar de luias door de molenkast gaat, werd een balk aan weerszijden iets breder uitgekapt, om de luias, die lichtjes krom is, toe te laten om zonder gewring te draaien. De opening in de molenkastbeplanking boven de luias werd ook wat ruimer gemaakt. Tenslotte werd het luizeel (zakkentouw)vervangen door een iets dunner exemplaar, zodat het niet meer van de as loopt als het volledig wordt opgerold. Aan het uiteinde van het luizeel werd het dunnere zakkentouw met houten spanblokje bevestigd met twee oogsplitsen.

Provincie Vlaams-Brabant, Arrondissement Leuven, Gemeente Keerbergen.
Gemeenteraad dd. maandag 18 april 2016.
Overzichtslijst met beknopte omschrijving.
Openbare zitting. (...)
1 Secretariaat - Notulen van de voorgaande vergadering.
De notulen van de gemeenteraadszitting van 21 maart 2016 worden goedgekeurd.
2 Patrimonium - Ontwerper restauratie Heimolen.
Het bestek voor de aanstelling ontwerper voor de opmaak van een beheersplan, opmaak ontwerp en leiding der werken, voor een vermoedelijk geraamd bedrag van 50.000 euro incl. btw wordt goedgekeurd. Deze opdracht kan gegund worden na het voeren van een onderhandelingsprocedure zonder bekendmaking.

Provincie Vlaams-Brabant, Arrondissement Leuven, Gemeente Keerbergen.
Gemeenteraad dd. maandag 21 september 2015.
Overzichtslijst met beknopte omschrijving.
Openbare zitting. (...)
6 Cultuur - Toelage Molenfeesten 2015 - Sunshine Senegal.
De raad kent een toelage van 814,50 euro aan Sunshine Senegal naar aanleiding van de Molenfeesten.

Literatuur

Archieven en landkaarten
- Ferrariskaart (ca. 1775)
- Atlas der Buurtwegen (ca. 1842)
- Topografische kaart van Ph. Vandermaelen (ca. 1850)
- Kadastrale kaart van P.C. Popp (ca. 1855)

Werken
- L. Denewet, "Tien Vlaamse molens ingehuldigd in 2003", Molenecho's, XXXI, 2003, 4, p. 281-296.
- E. D(e) K(inderen), "De Heimolen te Keerbergen", in: De Belgische Molenaar, LXXI, 1976, p. 102-104;
- W. Nuytemans, "De oude windmolen van Keerbergen", in: Brabant, XIV, 1962, p. 12-13;
- E. Van de Velde, "Keerbergen in oude prentkaarten", Zaltbommel, 1972;
- E. Van de Velde, "Keerbergen voor de geschiedenis", in: De Autotoerist, 14 juli 1977, p. 468-471;
- M.A. Duwaerts e.a., "De molens in Brabant", Brussel, Dienst voor Geschiedkundige en Folkloristische Opzoekingen van de Provincie Brabant, 1961;
- Herman Holemans, "Kadastergegevens: 1835-1985. Brabantse wind- en watermolens. Deel 4: arrondissement Leuven (A-L)", Kinrooi, Studiekring 'Ons Molenheem', 1993;
- R. Van de Plas, "De 'zingende molenstenen' van de Heimolen te Keerbergen", in: Brabant, tweemaandelijks tijdschrift van de Toeristische Federatie van Brabant, Brussel, 1982, nr. 6, p. 16-19, ill.;
- J. Weyns, "Een der allerlaatsten uit de Zuiderkempen: Keerbergse molen in de belangstelling", in: Ons Nieuws, Gezamenlijke titel voor "De Haachtenaar" en "Ons Nieuws", Informatieweekblad, Haacht, jg. 84, 1974, nr. 13 (29 maart), p. 16. 
- Cyriel Wellens, "Goltfuspad: te voet van Mechelen over Bonheiden, Rijmenam en Keerbergen naar Haacht", Antwerpen, Vlaamse toeristenbond, VTB-wandelgidsen, 10, 1956, p. 121-124. 
- Remy de Roeck, "Nog over oude Windmolens", in: Informatiebulletin van de Toeristische Federatie van de provincie Brabant, Maandblad, 10de jaar, 1958, nrs. 8-9, augustus-september, p. 8.
- A. De Wachter & J. Vandesande, "Bijdrage tot de toponymie van Keerbergen, Hagok (Haacht), 14 (1999) 110-119.
- M. Gypen, "Keerbergen: een overzicht", Hagok (Haacht), 15 (2000), p. 218-233.
- P. Sweeck, "Keerbergse en andere zichtkaarten: méér dan foto's...", Hagok, 14 (1999), p. 273-278.

Persberichten
- EVB, "Eerste namen", in: Het Nieuwsblad, 20.05.2009.
- Erik Van Eycken, "Opiniestuk. Molenfeesten op 24 en 25 juli", Het Nieuwsblad, 18.07.2010.
- Erik Van Eycken, "Keerbergen feest weer rond Heimolen", Het Nieuwsblad, 28.07.2011.
- Erik Van Eycken, "Fotospecial: Molenfeesten alweer schot in de roos", Het Nieuwsblad, 31.07.2011.
- EVB, "Molenfeesten blijven gratis", Het Nieuwsblad, 10.07.2013.
- Conny Justé, "Meer dan 30 speciale bieren bij KWB op de Molenfeesten", Het Nieuwsblad (dig.), 22.07.2013.
- Conny Justé, "Mary's Little Lamb op Molenfeesten", Het Nieuwsblad (dig.), 26.07.2013.
- CJT, "Verenigingen maken zich klaar voor Molenfeesten", Het Nieuwsblad, 25.07.2014.
- CJT, "Molen zoekt molenaar", Het Nieuwsblad, 02.06.2015.
- Sven Ponsaerts, “Keerbergen. Monument De Heimolen in verval. Molenaar geeft er de brui aan nadat deel wieken naar beneden valt”, Het Laatste Nieuws, 02.06.2015.
- Conny Justé, “Keerbergen. Oude graanmolen krijgt na dertien jaar verkommeren eindelijk nieuwe restauratie”, Het Nieuwsblad, 20.04.2016.
- Sven Ponsaerts, "Heimolen moet weer draaien". Gemeente voorziet 200.000 euro voor restauratie en behoud 300 jaar oude erfgoedparel”, Het Laatste Nieuws, 19.04.2016.
- SPK, "Keerbergen. Jill Peeters doet weerpraatje aan Heimolen", Het Laatste Nieuws, 26.11.2015.
- CJT, "Keerbergse Molenfeesten: ook de Keerbergse Gympies nemen al bijna 20 jaar deel", Het Nieuwsblad, 27.07.2016.
- SPK (Sven Ponsaerts), "Grondige restauratie voor Heimolen", Het Laatste Nieuws, 04.08.2016.
- Conny Justé, “Keerbergse Heimolen wordt voorbereid op zijn restauratie”, Het Nieuwsblad, 18.10.2016.
- Sven Ponsaerts, "Heimolen erkend als ZEN-erfgoed", Het Laatste Nieuws, 16.01.2018.
- EDLL, “116 Keerbergenaren dienen petitie in tegen festival aan de Molen", Het Laatste Nieuws, 12.11.2019.
- Kirsten Simons, "De Heimolen in Keerbergen heeft een nieuwe molenaar en die is amper 18 jaar oud", VRT-Radio2 - Vlaams Brabant, 17.02.2021 (Alexander Malomgre uit Aartselaar)

Mailberichten
- Alexander Malomgre (molenaar), 06.08.2021, 28.08.2022.

Overige foto's

Heimolen - II, Oude Molen, Keerbergen, Foto: Daisy-Donna | Database Belgische molens
© Foto: Daisy-Donna
Heimolen - II, Oude Molen, Keerbergen, Patrick Goossens, 20.02.2021Deze foto geeft een zicht op hoe de molen op de staak/voet zit.  | Database Belgische molens
© Patrick Goossens, 20.02.2021
Deze foto geeft een zicht op hoe de molen op de staak/voet zit.
Heimolen - II, Oude Molen, Keerbergen, Foto: Donald Vandenbulcke, 22.05.2010 | Database Belgische molens
© Foto: Donald Vandenbulcke, 22.05.2010
Heimolen - II, Oude Molen, Keerbergen, Verzameling Ons Molenheem | Database Belgische molens
© Verzameling Ons Molenheem
Heimolen - II, Oude Molen, Keerbergen, Prentkaart Nels. Verzameling Ons Molenheem | Database Belgische molens
© Prentkaart Nels. Verzameling Ons Molenheem
Heimolen - II, Oude Molen, Keerbergen, Prentkaart afgestempeld op 24.10.1955 (coll. Gaston De Clippel, Oudenaarde) | Database Belgische molens
© Prentkaart afgestempeld op 24.10.1955 (coll. Gaston De Clippel, Oudenaarde)
Heimolen - II, Oude Molen, Keerbergen, Patrick Goossens, 20.02.2021Interieur molen en molenaar Alexander Malomgré. | Database Belgische molens
© Patrick Goossens, 20.02.2021
Interieur molen en molenaar Alexander Malomgré.
Heimolen - II, Oude Molen, Keerbergen, Patrick Goossens, 20.02.2021 | Database Belgische molens
© Patrick Goossens, 20.02.2021